Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de verkoop van sociale woningen - onder meer in Gent - in het kader van de oprichting van eengemaakte woonmaatschappijen
Verslag
Mevrouw Verheyen heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, een goede middag, afgelopen maandag konden we in diverse media lezen dat Volkshaard, een sociale huisvestingmaatschappij (SHM) onder meer actief in het arrondissement Gent-Eeklo, 3500 sociale woningen in Gent wil gaan verkopen. Ze doen dit naar aanleiding van de grote fusieoperatie waarbij het versnipperd landschap van de SHM’s, de sociale verhuurkantoren (SVK’s) en de sociale woonmaatschappijen moeten samengaan in één grote woonmaatschappij per gemeente. Omdat Volkshaard er blijkbaar voor gekozen heeft om uit Gent zelf weg te trekken, moeten ze de sociale woningen van de hand doen.
Concreet gaat het over ruim 3500 sociale woningen, dat is meer dan de helft van het volledige patrimonium. Het zijn woningen die Volkshaard eigenlijk kan inbrengen in ruil voor aandelen, maar waar ze expliciet kiezen voor de centen. Volgens de eerste ramingen zou het gaan om een bedrag van ongeveer 350 miljoen euro. Dat is een gigantisch bedrag, collega’s, dat de stad niet kan maar ook niet wil betalen. Als gevolg dreigen heel wat sociale woningen verloren te gaan op grondgebied Gent. Dat is natuurlijk niet de bedoeling.
Ik denk dat u mijn bezorgdheid deelt, minister. Ik heb een simpele vraag voor u. Wat hebt u al ondernomen en wat gaat u nog ondernemen om tegemoet te komen aan deze prangende problematiek?
Mevrouw Blancquaert heeft het woord.
Voorzitter, minister, Het Nieuwsblad schreef afgelopen weekend: “Matthias Diependaele (…) loopt iets te weinig in de kijker om comfortabel te zijn voor een politicus.” Ik kan ze geen gelijk geven, minister, want u komt vaak in de media. Ik denk aan het opiniestuk in De Standaard van uw coalitiepartner waarin ze uw woonbeleid met de grond gelijkmaken. Ik denk aan de woonzaak waarbij twee steden en tientallen organisaties een Europese procedure opstartten tegen – opnieuw – uw woonbeleid. Ik denk aan het actuadebat dat we hier onlangs hielden betreffende die geldstroom van de sociale huisvesting richting private huursector.
Duizenden ongeruste sociale huurders willen dat u nu wel in de schijnwerpers treedt. Ze vragen zich af of ze nog een woning hebben binnenkort. U weet wel waarom. Collega Verheyen heeft het ook aangehaald. 3500 sociale woningen staan in de etalage. SHM Volkshaard wil geen deel uitmaken van de op te richten woonmaatschappij en moet af van zijn patrimonium. Kortom, ze willen keiharde cash zien. Tienduizend mensen staan op de wachtlijst voor een sociale woning in Gent. De paniek slaat toe onder de meest sociaal kwetsbaren in Gent, maar niet enkel in Gent, want hetzelfde scenario speelt zich af in Antwerpen, denk maar aan De Ideale Woning.
Op basis van het decreet, minister, zegt u dat verkopen de laatste optie is. En ook: “Ze hebben de plicht om hun sociale opdracht voorop te stellen, maar nu blijkt dat ze gewoon economisch winstbejag najagen.”
En opnieuw zijn de sociale huurders de dupe van heel dit spelletje. Mijn vraag aan u, minister: er zit opnieuw een lont in het huisvestingskruitvat. Haal die lont daaruit. Hoe zult u de rust laten terugkeren bij die duizenden huurders en bij de steden? Kortom, hoe zult u duidelijk maken dat het niet de bedoeling is om handel te drijven met de sociale woningen? (Applaus bij het Vlaams Belang)
Minister Diependaele heeft het woord.
Dank u wel voor jullie vragen, collega’s Verheyen en Blancquaert. Mevrouw Blancquaert, dank u wel voor uw bezorgdheid voor mijn comfort. Er is dan toch iemand die daarmee inzit, want dat is mij veel minder een zorg.
Maar goed, ik weet waar het hier over gaat. We zijn er al een tijdje van op de hoogte. We hebben in die zin ook al een tijd geleden contact gehad met de stad Gent, en in dezen delen wij absoluut de bezorgdheid van de stad Gent.
De algemene lijn is natuurlijk dat het niet de bedoeling kan zijn, gezien de problemen waarmee we vandaag geconfronteerd worden op de woningmarkt, en meer speciaal de sociale woningmarkt, dat er woningen zouden verdwijnen. Daar is iedereen het absoluut over eens. Onze hervorming is daar ook op gericht. De grote doelstelling van de hervorming is net om ervoor te zorgen dat de capaciteit van de sociale huisvestingssector vergroot zal worden. Het is net de bedoeling om op termijn meer woningen als sociale woning te kunnen verhuren. Dat is de hele oefening die we nu aan het maken zijn, en dat is geen gemakkelijke oefening. We doen dat voortdurend met het belang van de sociale huurder en de kandidaat-socialehuurder voor ogen.
Het decreet is daarin zeer duidelijk; we hebben het daar al verschillende keren over gehad. Het decreet zegt uitdrukkelijk dat de piste die bij voorkeur moet worden gevolgd, is dat men werkt via vennootschapsrechtelijke technieken van opsplitsing en fusie. Men gaat dus kijken waar en hoe men precies moet samensmelten. Gaat men van de woningmaatschappij die actief is, een deel afsplitsen, en fusioneren met een andere, die daar in de toekomst actief zal blijven?
Het is slechts heel uitzonderlijk dat het decreet toelaat dat er een andere manier gevolgd zou worden, en dat is via koop-verkoop. Dan is het ofwel zo dat de partijen een prijs overeenkomen, ofwel kan het via de diensten van de Vlaamse overheid, dus via mij, via de Vlaamse Belastingdienst (VLABEL). Maar dat gebeurt enkel heel uitzonderlijk. Dat kan bijvoorbeeld wanneer het gaat over een heel klein aantal woningen. Als je maar enkele woningen hebt, waarvoor het niet de moeite is om vennootschapsrechtelijk een afsplitsing en een fusie te maken, dan kan dat eventueel overwogen worden. Maar dat moet men dan kunnen uitleggen. Het decreet is daarover ondubbelzinnig.
We zijn er ook van op de hoogte dat de sociale huisvestingsmaatschappij waar de discussie nu over gaat, zeer goed weet dat het decreet zo werkt. We weten dat diezelfde huisvestingsmaatschappij in andere gemeenten, waar het hun uitkomt, wél de weg van de splitsing en de fusie willen doorlopen, en dat ze daar dus wel die vennootschapsrechtelijke technieken doorlopen. Men is dus zeer goed op de hoogte van de manier waarop het werkt.
Maar goed, het is vooral van belang dat we al met de stad Gent rond de tafel hebben gezeten, en dat gaan we nu ook nog met de betrokken sociale huisvestingsmaatschappij doen. Maar men moet mij wel eens komen uitleggen hoe het in het belang van de sociale huurder is dat zij de weg kiezen die ze hebben aangekondigd te zullen kiezen. Ik zie daar niet onmiddellijk een uitleg voor, en ik denk niet dat er hier iemand in het parlement is die wel ziet wat daarvan het belang zou kunnen zijn. Wij vragen hun dus heel nadrukkelijk om dat eens te komen uitleggen, hoe de sociale huurder daar het best mee geholpen is. Wij zullen trouwens ook contact opnemen met de aandeelhouders. Het zijn de lokale besturen in dat gebied, waar zij in de toekomst wel nog actief zullen blijven, die aandeelhouder zijn. Dat zijn de lokale besturen rond Gent, zo’n beetje het zuidwestelijke deel van Gent. We zullen met hen ook contact opnemen, om met hen in overleg te treden. Ik heb er alle vertrouwen in dat zij het belang van de sociale huurder en de kandidaat-socialehuurder wél vooropstellen.
Ik heb nog één puntje om af te ronden. We weten allemaal hoe de sociale huisvestingssector in Vlaanderen gegroeid is. Die is autonoom gegroeid, zonder overheidsbetrokkenheid. Het is echter al decennialang dat het patrimonium dat zij vandaag beheren, niet meer historisch opgebouwd is. Voor een klein deel is dat nog wel zo, maar het is voornamelijk bekostigd met subsidies vanuit Vlaanderen. Als huisvestingsmaatschappij kun je je dan ook niet gaan gedragen alsof het private eigendom is. Zij hebben wel degelijk een beroep kunnen doen op subsidies, op financiering door Vlaanderen, om dat uniek, enkel en alleen te gebruiken in het belang van het sociale doel en voor de sociale huurders. Daar gaan we geen speld tussen laten steken.
Mevrouw Verheyen heeft het woord.
Bedankt, minister, voor uw zeer duidelijk antwoord. Ik ben blij te horen dat u mijn bezorgdheid ook deelt, en dat u ook al heel kort op de bal hebt gespeeld. U bent in dialoog gegaan. Dat siert u, dat is heel goed. Ongetwijfeld gaan sommigen dit incident vandaag aanhalen om een grote fusie in twijfel te trekken, maar daar ga ik me resoluut tegen verzetten. Deze oefening is te belangrijk voor de sociale huurder.
Ik denk dat het niet abnormaal is dat zulke ingrijpende, grote oefeningen af en toe wat hindernissen met zich meebrengen. Minister, daarom is het niet slecht dat u in dezen zeker kort op de bal speelt.
Ik heb nog een bijkomend vraagje: hoe gaat u er in de toekomst voor zorgen dat andere sociale huisvestingsmaatschappijen zeker niet hetzelfde idee als Volkshaard gaan nastreven?
Mevrouw Blancquaert heeft het woord.
Minister, dank u wel voor uw antwoord. In oktober 2021 gaf Volkshaard aan de gebouwen Klipper en Karveel niet te zullen renoveren, maar te verkopen. Ik veronderstel dan toch dat dat bij u als minister van Wonen een belletje zou moeten doen rinkelen. U zei zelfs: “(...) zelfs al lag de beste offerte voor de renovatie boven het subsidiabel prijsplafond.” U zei dat in een antwoord op een schriftelijke vraag van mijn collega, de heer Deckmyn. Collega, ik denk dat het duidelijk is dat renovatie daar dan nooit de bedoeling is geweest. Ik noem het ook wel het begin van een kroniek van een aangekondigde dood. Minister, in de pers gaf u duidelijk aan dat u de beide partijen samen in het overleg zou betrekken. Ik vraag me dan af of u ook naar Antwerpen gaat afzakken, of u een toerbus gaat regelen om een hele toer door Vlaanderen te doen om overal de brandjes te blussen. Het vertrouwen van de sociale huisvestingsmaatschappijen is al laag. Ik denk dat u daar niet aan meehelpt. De directeur van Volkshaard, Hans Heyse, was nochtans duidelijk: dialoog is niet meer mogelijk. Hij zei ook: “Onze raad van bestuur wordt bevolkt door gemeenten in de rand rond Gent. (...) De raad van bestuur heeft daarom dat scenario” – van overdracht van woningen in ruil voor aandelen in de woonmaatschappij – “verworpen en daar zullen we (...) niet op terugkomen.”
Minister, op minder dan één jaar moeten de woonmaatschappijen afgerond zijn. U gaf duidelijk aan dat, als er geen overleg kan komen, desnoods een rechter maar moet beslissen. We weten allemaal dat de gerechtelijke procedures in dit land redelijk lang aanslepen. Denkt u dat de streefdatum voor de woonmaatschappijen nog haalbaar is als er enkele van dergelijke gerechtelijke procedures worden opgestart? Hebt u weet van nog andere steden met deze problemen?
De heer Veys heeft het woord.
Minister, de hervorming van de sociale woonsector loopt niet goed. Ik denk dat we dat wel moeten vaststellen. Die heeft geleid tot een terugval van de investeringen. 1 miljard euro werd vorig jaar niet uitgegeven. Die hervorming zorgt voor ongelooflijk veel onzekerheid in de sector, om het nog niet over het personeel, laat staan over de vele, de meer dan 150.000 sociale huurders te hebben. Duizenden Gentenaars maken zich zorgen. Een gevolg van uw hervorming is wel dat u in een mogelijkheid hebt voorzien voor huisvestingsmaatschappijen om sociale woningen te verkopen aan de privésector. Dat houdt in dat we het risico lopen dat we miljoenen euro’s Vlaamse subsidies gaan uitgeven voor woningen die er al zijn, terwijl we net meer woningen nodig hebben, want dat is goed voor de kandidaat-huurders. Deze hervorming zou moeten zorgen voor meer woningen.
U kondigt al even aan dat u een initiatief moet nemen, dat er een moratorium komt op de verkoop van woningen aan de privésector. Wij zien u nu fors dreigen in de krant, maar we stellen ook vast dat de regering talmt, dat er geen daden komen. Kunt u nu eens regelen dat die onzekerheid wordt weggenomen en ervoor wordt gezorgd dat het opnieuw vooruit kan gaan met het sociaal woonbeleid?
De heer Keulen heeft het woord.
Minister, dank u wel. Men speelt met uw voeten en u moet dat niet laten gebeuren, want daar zijn u en de sociale huurders te goed voor. Dit is eigenlijk een wraakoefening van een erflater, Volkshaard, die een lege doos wil overlaten aan de erfnemer, de nieuwe Gentse huisvestingsmaatschappij. Ik denk dat u gewoon alles uit de kast moet halen om deze geplande operatie te torpederen. Dat is in het belang van de hele sector en zeker van die sociale huurders over wie het hier gaat. Het mag ook een voorbeeld zijn ten aanzien van andere woonmaatschappijen die dergelijke snode plannen koesteren. (Applaus van Tom Ongena)
De heer Annouri heeft het woord.
Minister, 170.000 mensen op de wachtlijst voor sociale woningen, torenhoge armoede op de huurmarkt: Vlaanderen heeft nood aan meer sociale woningen en meer betaalbare woningen. Ik hoor u dan graag zeggen dat u het eens bent met de stad Gent, dat u de bekommernissen deelt, maar eigenlijk bent u natuurlijk ook wel mee verantwoordelijk voor het drama dat zich nu aan het voltrekken is in Gent. Men heeft u de voorbije keren van alle kanten gewaarschuwd: als u bij de vorming van de woonmaatschappijen een overdracht van patrimonium tegen venale waarde zou toelaten, dan zou dit voor een financiële ramp zorgen in bepaalde woonmaatschappijen, en niet alleen in Gent. U was hier dus voor gewaarschuwd. Bovendien hebt u net voor het kerstreces inderdaad in de commissie Wonen beloofd dat u een moratorium zou instellen op de verkoop van sociale woningen aan de private markt, maar ook die belofte is niet waargemaakt.
U hebt de hefbomen in handen om die 3500 sociale woningen in Gent te beschermen; gebruik ze dan ook. Het is uw verantwoordelijkheid als minister van Wonen om ervoor te zorgen dat die sociale woningen niet worden uitverkocht. Met die 170.000 mensen die aan het wachten zijn, telt elke sociale woning. Neem uw verantwoordelijkheid op.
De heer D’Haese heeft het woord.
Minister, 13.000 mensen op de wachtlijst in Gent en door uw beleid staan er vandaag 3500 sociale woningen op de tocht. Het is natuurlijk bedroevend dat een sociale huisvestingmaatschappij als Volkshaard achter centen aangaat, maar u hebt de deur daarvoor wel opengezet met uw hervorming. Dat is de oorzaak van het probleem waar we vandaag mee zitten. U bent erover gewaarschuwd dat uw hervorming de hele sector tot een stilstand zou brengen en u bent er ook over gewaarschuwd dat als u die woningen zou laten doorverkopen, u in de problemen zou komen.
U spreekt vaak over een pitstop, minister. Breng de sector even tot stilstand om dan sneller vooruit te gaan. Maar als we dit zien, dan is het een pitstop waarbij ze twee banden en de spoiler weghalen en waarbij ze nadien hopen dat de racewagen nog kan vertrekken. Mijn vraag aan u is dus hoe u uw beleid gaat aanpassen om ervoor te zorgen dat we dit niet overal tegenkomen en dat er in Vlaanderen geen enkele sociale woning verloren gaat. Dat kunnen we namelijk echt niet laten passeren.
Mevrouw Jans heeft het woord.
Ik hoor van de minister inderdaad dat hij al een tijdje op de hoogte is en ook met het lokale bestuur in Gent heeft gesproken. Wij willen ook vragen om er alles aan te doen om zo snel mogelijk zekerheid te geven voor alle betrokkenen, in eerste instantie de huurders, kandidaat-huurders en lokale besturen. We lezen dat er disputen zijn, meningsverschillen en conflicten. Ik denk dat het vooral van belang is dat dit opgelost wordt, het liefst zo snel mogelijk. Dat betekent dus zonder juridische toestanden die enkel maar tot vertraging zouden leiden.
De werkingsgebieden zijn vandaag nog niet afgebakend. We wisten dat er een bijzonder grote patrimoniumoverdracht zat aan te komen en we hadden vermoed dat het niet overal zonder slag of stoot zou gaan. We lezen nu de verhalen van met name Gent en Antwerpen. Het gaat om duizenden woningen. Ik denk dat het van groot belang is om er alles aan te doen om niet opnieuw vertraging op te lopen en om ervoor te zorgen dat er zekerheid komt voor die duizenden huurders en kandidaat-huurders, lokale besturen en alle andere betrokken actoren.
Minister Diependaele heeft het woord.
Dank u wel voor de tussenkomsten, collega’s.
Mensen van de oppositie, het is zeer gemakkelijk om nu te zeggen dat het de hervorming is die alle miserie veroorzaakt, maar die hervorming is er net op gericht om de capaciteit van de sector te verhogen en dát gaan jullie nu in twijfel trekken! En waarom trekken jullie dat in twijfel? Omdat je bij zo’n hervorming, de grootste die de sector ooit gekend heeft, inderdaad wel eens een probleem tegenkomt. Dat zou voor jullie de reden zijn om te zeggen: ‘Blijf vooral zitten, blijf eraf.’ Wel, sorry hè, maar als je kamerplanten nodig hebt, ga dan naar AVEVE. Deze hervorming is nodig om sociale huurders en kandidaat-huurders aan een sociale woning te helpen. Dat is wat wij willen bereiken! (Applaus bij de meerderheid)
En dat er nu één maatschappij is die denkt dat te moeten tegenhouden, puur uit eigenbelang, omdat ze niet voor ogen heeft waar wij wel voor willen zorgen, namelijk de sociale huurders en de 170.000 wachtenden, dat gaat ons niet tegenhouden om de doelstellingen van die hervorming door te voeren. Dat is net om ervoor te zorgen dat die capaciteit verhoogt.
En ik begrijp het eigenlijk wel. Het is politiek, of kleinpolitiek. Ik had eigenlijk graag opmerkingen gehoord over hoe we die mensen wel kunnen overtuigen van het belang van de sector en het belang voor de sociale huurder. Maar het enige wat er nu uit gehaald wordt is: ‘Die hervorming, doe dat toch niet, dat is geen goed idee geweest.’ Wel, het is wel een goed idee. Ik ben ervan overtuigd dat we daarmee de sterkte van de sector op lange termijn gaan verhogen en dus ook de capaciteit. We gaan ons door die hindernissen niet laten tegenhouden.
Nu, er wordt gesproken over andere plaatsen. Mevrouw Blancquaert, wij hebben er ook over gehoord en we hebben er ook krantenartikels over gelezen, maar voor zover wij weten, loopt de dialoog daar wel en is daar het bewijs geleverd dat het wél kan werken, dat het wél kan lukken door aan tafel te gaan zitten. Dat is ook wat we nu gaan proberen met Volkshaard. Dat lijkt mij net de weg die we moeten kiezen. Iedereen heeft door dat we deze oefening alleen maar tot een goed eind gaan kunnen brengen als iedereen ervan overtuigd is dat we het juiste belang nastreven, namelijk het belang van die sociale huurder en de kandidaat-huurder, niet het eigen economische belang van de sociale huisvestingsmaatschappijen in kwestie.
Goed, ik wil nog drie zaken zeggen. Eerst en vooral, dat moratorium komt er inderdaad aan. U hebt gelijk, mijnheer Veys, het gaat allemaal niet zo snel, maar het komt eraan, wees gerust. Ik hoop dat uw applaus dan even groot zal zijn als uw kritiek nu.
Ten tweede, mevrouw Blancquaert, u moet het decreet goed nalezen: voor de overdracht van het patrimonium heeft men tot 2028 de tijd. Er is dus nog wel even tijd. Ik heb niet gezegd dat we dat moeten laten wachten. We hebben ingeschat dat dat inderdaad een zeer zware operatie is en dat we daar de nodige tijd voor nodig zullen hebben. Dat kan nog lopen tot 2028.
Er is hier ook gewezen op het personeel. Ik vind dat heel verstandig. De keuze die wij hebben gemaakt voor de vennootschapsrechtelijke technieken via splitsing en fusie is in de eerste plaats ook een goede zaak voor het personeel. Voor hen is dat de grootste zekerheid om effectief mee overgedragen te kunnen worden. Dat is ook daardoor mee ingegeven. Als u ook die mensen hun belang voor ogen hebt, dan is de weg die wij kiezen de beste die er te gaan is. Zowel voor de maatschappij als voor de sociale huurders als voor het personeel. (Applaus bij de N-VA)
Mevrouw Verheyen heeft het woord.
Collega’s, de eenmaking van de woonmaatschappijen is net bedoeld om efficiënter en sneller zoveel mogelijk sociale woningen te bouwen. Wij kunnen niet tolereren dat dat dan wordt gebruikt om de verkoop van sociale huurwoningen buiten de sociale huursector te laten gaan. Minister, daarom roep ik u op om daar goed over te waken. U noemt het een moratorium. U zult dat in orde brengen. Ik heb, samen met heel veel mensen, vertrouwen in u. We weten dat het goedkomt.
Voorzitter, ik wil tot slot nog een oproep doen aan mijn collega’s die zetelen in de raden van bestuur van vele sociale huisvestingsmaatschappijen. Alstublieft, vergeet niet bij deze grote fusie om bij elke oefening die gemaakt wordt de huurder centraal te stellen. Vergeet niet om de huurder constant in het achterhoofd te houden, en niets anders. (Applaus bij de N-VA)
Mevrouw Blancquaert heeft het woord.
Minister, ik denk dat niemand hier u tegenspreekt als u zegt dat het belang van de sociale huurder moet worden vooropgesteld. Integendeel zelfs, het is onwaarschijnlijk in onzekere tijden als deze, met ellenlange wachtlijsten, een tekort aan sociale woningen en een immens aantal sociale woningen die gerenoveerd dienen te worden, dat er politieke spelletjes worden gespeeld door woonactoren en door steden. De Vlaamse sociale huurders hebben recht op sociale huisvesting die zorgzaam wordt beheerd door een goede huisvader. Het Vlaams Belang en de Vlaamse huurders hopen dan ook om vanaf nu tot het einde van de legislatuur een degelijke minister van Wonen te kunnen zien die een degelijk, een zorgzaam, een daadkrachtig en een standvastig en sociaal woonbeleid zal uitvoeren. Ik denk dat u dat op zijn minst aan alle sociale huurders verschuldigd bent. Wij zullen dan ook in naam van die sociale huurders erover waken dat u hen hier zult blijven vooropstellen binnen uw sociaal woonbeleid. (Applaus bij het Vlaams Belang)
De actuele vragen zijn afgehandeld.