Verslag plenaire vergadering
Verslag
Bespreking
Dames en heren, aan de orde is het voorstel van resolutie van Emmily Talpe, Joris Nachtergaele, Orry Van de Wauwer, Staf Aerts en Annick Lambrecht over de bescherming en versterking van gendergelijkheid en vrouwen- en meisjesrechten in de intra-Afghaanse vredesonderhandelingen.
De bespreking is geopend.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Collega’s, in het voorjaar hadden we nog hoop na het historisch vredesakkoord van februari 2020, omdat de vredesonderhandelingen tussen de Afghaanse regering en de taliban een perspectief konden bieden. De initiële resolutie die dit voorjaar in de commissie werd goedgekeurd, focuste op deze onderhandelingen. In concreto was ons verzoek om bij dit overleg de bescherming en versterking van gendergelijkheid, vrouwen- en meisjesrechten als een volwaardige pijler mee te nemen, en vroegen we heel concreet dat de taliban van hun zijde, zoals de Afghaanse regering deed, ook vrouwen aan de onderhandelingstafel zouden laten plaatsnemen.
De situatie in Afghanistan, zoals jullie allemaal weten, heeft deze zomer een wel bijzonder verontrustende wending genomen. De taliban grepen half augustus de macht. De verslagenheid, de wanhoop, de angst bij de Afghaanse burgers, maar zeker bij vrouwen en meisjes, is ongezien. Dat zal niemand verwonderen, integendeel, want na twintig jaar traag maar gestaag vooruitgang boeken inzake rechten van vrouwen en meisjes, waaronder toegang tot onderwijs, gezondheidszorg en ook deelname aan het maatschappelijke en politieke leven, lag die vooruitgang op één dag aan diggelen.
De verdedigers van vrouwen- en mensenrechten smeken om hulp uit het westen. We weten allemaal dat de taliban geen geweld schuwen. Niet alleen vrouwen, maar ook lgbtqi-personen, etnische en religieuze minderheden, academici, journalisten en voormalige politici worden geviseerd en zelfs geëxecuteerd. Dat is onaanvaardbaar.
Dit initiatief hangt nauw samen met mijn thuisstad. De ngo Moeders voor Vrede met zetel in Ieper is al twintig jaar actief op het terrein in Afghanistan. De Ieperse Jennie Vanlerberghe runt samen met een aantal vrouwen ter plaatse verschillende projecten over alfabetisering, Engelse lessen, landbouwprojecten, productieateliers, maar ook medische projecten zoals de simpele toegang tot de gynaecoloog. Dat is voor een pak vrouwen in Afghanistan onbestaand. Voor ons Vlamingen is dat ondenkbaar.
De schrijnende verhalen die de medewerkers van Moeders voor Vrede met me delen, zelfs van voor de machtsgreep van de taliban, kruipen onder je huid, die maken je opstandig, maar ook echt verdrietig – verdrietig dat we anno 2021 geconfronteerd worden met dergelijke flagrante inbreuken op mensenrechten of vrouw- en gendergelijkheid.
Door de laatste ontwikkelingen in het land, de machtsgreep van de taliban, worden er vandaag twee amendementen voorgelegd op het initiële voorstel van resolutie. Deze actualiseren die uiteraard, zowel de titel als de inhoud. In concreto uiten we met dit voorstel van resolutie dus onze grote bezorgdheid over de toekomst van Afghanistan, nu de taliban opnieuw aan de macht zijn en ze de algemene invoering van de strikte shariawetgeving voor ogen hebben. Dat maakt ons strijdvaardig. We vragen dan ook om het Afghaanse volk niet in de steek te laten en hun fundamentele rechten en vrijheden te beschermen. We richten ons uiteraard ook naar de Europese Unie om het belang van een inclusief verzoeningsproces krachtig aan te kaarten en een operationele samenwerking met een toekomstige Afghaanse regering enkel aan te gaan voor zover er geen afbreuk gedaan wordt minstens aan de verworven rechten en vrijheden van alle Afghanen.
Ook humanitair – dat is ook heel belangrijk – vragen we de nodige daadkracht van Europa, zodat de geboden hulp effectief bij het Afghaanse volk terechtkomt. Aan de Vlaamse Regering vragen we uiteraard om in haar buitenlands beleid het belang van gendergelijkheid te blijven onderstrepen, erop toe te zien dat vrouwen actief betrokken worden in alle internationale initiatieven met betrekking tot Afghanistan en tot slot ook om haar steun aan het Afghaanse volk te bevestigen en na te gaan welke humanitaire ondersteuning wij van onze kant kunnen bieden.
Het is een lijvig voorstel van resolutie geworden, maar het duidt ook op de noodzaak en het belang van een duidelijke positie in deze impasse. Ik hoop dat het parlement straks dit voorstel van resolutie geactualiseerd door twee amendementen breed goedkeurt. Tot slot wil ik uiteraard de collega’s die meegewerkt hebben aan dit voorstel van resolutie heel oprecht bedanken om hun schouders mee onder dit initiatief te zetten. Uiteraard dank ik ook allen die dit straks willen steunen door voor te stemmen. (Applaus bij Open Vld)
De heer Nachtergaele heeft het woord.
Op mijn beurt wil ik collega Talpe bedanken, want het oorspronkelijke voorstel van resolutie werd in het voorjaar van 2021 geschreven en raakte op dat moment echt wel een vergeten problematiek aan. Vanuit het standpunt van vandaag is dat moeilijk voor te stellen. Na die machtsgreep van 15 augustus van de taliban heeft de realiteit dat inderdaad volledig veranderd, vandaar ook die amendementen. De vrees die werd aangeraakt in het oorspronkelijke voorstel van resolutie, die vrees rond vrouwenrechten, werd helaas meer dan bewaarheid. Vandaag nog waarschuwden de Verenigde Naties voor een voedselcrisis die daar nog eens bovenop dreigt voor miljoenen kinderen in Afghanistan. Minstens een miljoen kinderen zou zelfs het risico lopen om te overlijden. Ik ben dan ook blij met dit voorstel van resolutie, niet het minst omdat die man en paard noemt en heel erg duidelijk is in zijn stellingnames. Het spreekt dan ook voor zich dat wij als N-VA-fractie dit voorstel van resolutie volmondig steunen.
De heer Van de Wauwer heef het woord.
Ook langs mijn kant dank ik collega Talpe om dit initiatief te nemen. Aan het initiële voorstel van resolutie hebben wij ook constructief meegewerkt omdat we die problematiek ook ten zeerste erkennen. Maar al bij de bespreking in de commissie bleek dat dit voorstel van resolutie al niet meer heel actueel was door de veranderingen daar ter plekke. Initieel vroegen we naar aandacht voor de rechten van vrouwen of jonge meisjes tijdens de vredesgesprekken die liepen tussen het Afghaanse regime, de taliban en de VS. Toen zagen we al dat de zaken waar wij voor vreesden en voor opriepen in het voorstel van resolutie, bewaarheid werden. De vrijheden van jonge vrouwen en van meisjes kwamen helemaal in het gedrang en alle vooruitgang die de voorbije twintig jaar geboekt was op het vlak van vrijheden voor vrouwen, toegang tot onderwijs, tot de gezondheidszorg, tot de arbeidsmarkt, dreigde achteruit te gaan.
Natuurlijk is de situatie vandaag helemaal veranderd. Waar initieel de focus in het voorstel van resolutie lag op vrouwen en meisjes, hebben we die nu uitgebreid – terecht – naar alle Afghanen die vrezen voor vervolging, voor onderdrukking, naar alle Afghanen uit een etnisch-culturele of religieuze minderheid en lgbt’ers (lesbian, gay, bisexual, transgender). Zoals u verwijst naar de vrouwenbewegingen vanuit uw stad, heb ik ook contact gehad met lgbt’ers uit Afghanistan. Ook de lgbt-organisaties daar hebben heel hard werk geleverd om lgbt’ers mee te kunnen evacueren vanuit Afhanistan, wat voor velen gelukkig gelukt is.
In dit voorstel van resolutie herhalen we onder andere de oproep om de taliban niet te erkennen. Ik denk niet dat de taliban zullen wakker liggen van wat we in dit voorstel van resolutie vragen. We vragen wel een aantal heel belangrijke zaken, ook aan alle andere betrokken partijen. De essentie is dat we aangeven dat we de bevolking in Afghanistan niet in de steek willen laten, dat we willen opkomen voor de fundamentele rechten en vrijheden van alle Afghanen en die willen beschermen. Er zijn oproepen naar de Europese Unie voor die belangrijke coördinerende rol bij een mogelijke verdere evacuatie van EU-onderdanen maar ook van Afghanen die het risico lopen op represailles door de taliban. Het gaat om vrouwen, lgbt’ers (lesbian, gay, bisexual, transgender) en mensenrechtenactivisten. We spreken volmondig onze steun uit voor die verschillende groepen. We hebben inderdaad ook een aantal vragen voor de Vlaamse Regering. Mevrouw Talpe heeft dat zeer goed toegelicht, waarvoor nogmaals dank. CD&V zal dit voorstel van resolutie uiteraard overtuigd goedkeuren.
De heer Aerts heeft het woord.
Dank u wel aan mevrouw Talpe als initiatiefneemster. Ik sprak naar aanleiding van dit voorstel van resolutie met Hasina Amini, een jonge Afghaanse vluchtelinge. Ze is ondertussen al een aantal jaren hier maar ze heeft nog wel wat familie in Afghanistan. Die verhalen zijn bijzonder pakkend. Haar ene neef had een hotel waar wel wat westerse mensen in verbleven. Dat is daarom door de taliban kort en klein geslagen. De taliban zijn nu op zoek naar de eigenaar, haar neef, waardoor het hele gezin is ondergedoken en uit angst alle contact, ook met haar hier in België, heeft moeten verbreken.
Haar oom is een arts die een aantal jaren geleden een vrouw had behandeld. De echtgenoot van die vrouw is nu talibanstrijder en bedreigt die arts omdat hij ooit zijn vrouw behandeld heeft. Dat zijn bijzonder schrijnende situaties want ook die oom is moeten onderduiken.
Dat niet alleen. Behalve die verhalen komt heel hard naar boven dat eigenlijk vooral de lijstjes gevreesd worden, lijstjes van mensen die hebben samengewerkt met westerse mogendheden. Lijsten van meisjes ouder dan 12 jaar, lijsten van vrouwen die weduwe geworden zijn maar nog jonger dan 40 jaar zijn en dus moeten huwen. Op basis van die lijsten gaat men 's avonds van deur tot deur aankloppen en neemt men mensen mee. Die worden gekidnapt, gefolterd of zelfs vermoord. Er wordt daar een totaal regime van angst gecreëerd, terwijl de taliban de hele situatie naar buiten toe opsmukken alsof ze toch goed bezig zijn.
Als je dan aan haar vraagt wat zij het allerbelangrijkste vindt, dan geeft zij drie punten mee. Het eerste is: geloof die mooie verhalen van de taliban niet. Want terwijl zij verhalen opsmukken, mogen de Afghaanse vrouwen geen gsm meer gebruiken want dan zouden ze misschien wel de verkeerde filmpjes kunnen posten.
De tweede zaak die ze wenst voor Afghanistan en zijn inwoners is rust, rust zodat men niet meer elke dag in angst moet leven, dat meisjes gewoon naar school kunnen gaan, dat vrouwen gewoon weer kunnen gaan werken en niet meer angstig thuis moeten wachten of hun man al dan niet levend weer thuiskomt. Rust zodat ze kunnen terugkeren naar hun Afghaanse samenleving en dat ze daar deel van kunnen uitmaken en op een normale manier aan het openbare leven kunnen deelnemen, zonder elke dag bang te moeten zijn.
Haar derde vraag is: vergeet ons niet. Daar speelt dit voorstel van resolutie zeker op in. We steken met dit voorstel van resolutie met een gedragen standpunt vanuit het Vlaams Parlement – maar dit moet op alle fora gebeuren – hen een hart onder de riem waardoor ze weten dat ze niet worden vergeten. Net daarom hoop ik op een brede steun voor dit voorstel.
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Voorzitter, collega's, eerst en vooral dank aan collega Talpe voor dit mooie initiatief. Het zal jullie niet verbazen dat onze fractie sterk achter dit voorstel van resolutie stond, maar zeker ook achter de aanpassingen die er gezien de nieuwe situatie in Afghanistan zijn gekomen.
Met Vooruit dragen we het respecteren van de mensenrechten zeer hoog in het vaandel. We zijn dan ook bijzonder verontrust als we kijken naar de gebeurtenissen in Afghanistan. Tussen het indienen van deze resolutie en vandaag is er, om het zacht uit te drukken, veel veranderd. De taliban hebben Afghanistan met gewapende hand overgenomen en men ziet het land weer afstevenen richting een oerconservatieve maatschappij waar het respect voor vrouwen zeer ver zoek is. Zo is het onderwijs voor vrouwen en mannen opnieuw gescheiden. Vrouwen mogen enkel buitenkomen in mannelijk gezelschap en ze mogen zich enkel laten onderzoeken door een vrouwelijke arts, terwijl het grootste aandeel artsen daar mannen zijn. Ik kan zo nog even doorgaan. Ook de mensen die opkomen voor vrouwenrechten in Afghanistan lopen zeer groot risico op represailles. Het inperken van vrouwenrechten gaat ten koste van de gezondheid, de ontwikkeling en de fundamentele vrijheden van vrouwen en meisjes in Afghanistan.
De geschiedenis van vrouwenrechten in Afghanistan is er jammer genoeg een van ups-and-downs, want tijdens het grootste deel van de twintigste eeuw zagen we dat meer en meer Afghaanse vrouwen rechten en vrijheden kregen, onder andere in het onderwijs. Maar de taliban gooien roet in het eten en zorgen ervoor dat de emancipatie van de vrouw een nieuw dieptepunt bereikt.
Nochtans is het bevorderen van vrouwenrechten in het belang van de maatschappij. 70 procent van de Afghaanse leerkrachten zijn bijvoorbeeld vrouwen. Het terugschroeven van vrouwenrechten is dan ook een zeer slechte zaak voor de ontwikkeling van Afghanistan.
Collega’s, de Afghaanse oorlogen hebben heel veel levens gekost en de nieuwe situatie ziet er allesbehalve rooskleurig uit. Toch hoop ik, samen met mijn fractie, dat het nodige werk kan worden gedaan om de vrouwenrechten alsnog onder de aandacht te brengen en hun positie in de Afghaanse maatschappij te bevorderen. Als Vlaanderen, maar ook als België moeten we daarop blijven inzetten. Wij steunen heel fel de resolutie die hier voorligt. Ik dank u. (Applaus bij Vooruit)
De heer Deckmyn heeft het woord.
Dank u wel collega’s, ik heb hier heel veel nieuwe dingen gehoord die ik in het verleden jammer genoeg niet te veel gehoord heb. Als het gaat over de rol van de islam in islamitische regimes, zijn wij vaak de enige partij die de vinger op de wonde leggen, wat ook met zich meegebracht heeft dat ik tijdens de bespreking in commissie ook drie amendementen had ingediend om de rol van de islam te beklemtonen.
Tijdens de bespreking waren wij ook heel positief omtrent het feit dat er een initiatief genomen werd en ik was eigenlijk een beetje verbaasd, tot vandaag eigenlijk, dat men vanuit de meerderheid niet echt tot een aanpassing gekomen was van de voorliggende resolutie. Nu blijkt dat er gisteren inderdaad – gelukkig maar – een amendement is gekomen vanuit de meerderheid die eigenlijk een volledige actualisatie heeft doorgevoerd. Gelukkig maar, want mijn eerste indruk was: dit kan niet, we gaan hier over iets stemmen dat volledig gedateerd is. Daarom had ik drie extra amendementen opgesteld, naast de eerdere drie amendementen, maar door een materiële vergissing zijn die pas vandaag ingediend, terwijl die actualisatie van de meerderheid dus gisteren werd doorgevoerd. Bij dezen zou ik zeker deze laatste drie amendementen willen intrekken, omdat er al een amendement is van de meerderheid.
Maar ik blijf toch met de andere amendementen zitten. Het is natuurlijk wel zo dat de taliban in de nasleep van de onderhandelingen het laken naar zich toe gingen trekken. We wisten dat. Ik heb dat ook tijdens de besprekingen in de commissie gezegd. Ik heb toen beklemtoond dat er een streng fundamentalistisch islamitisch regime op poten zou worden gezet. Overal waar de islam aan de macht komt – dat weten we en ik ben blij dat dat in sommige getuigenissen hier voor een stuk ook aangegeven wordt –, komen mensenrechten, de rechten van minderheden en de rechten van vrouwen in het bijzonder in het gedrang.
Daarom was dit voorstel van resolutie wel op zijn plaats. Het had ten minste de verdienste om daarop te wijzen, waarbij natuurlijk de nadruk lag op de rechten van vrouwen en meisjes die die rechten dreigen te verliezen als de islam aan de macht komt. En dat is bijna overal zo.
Ik hoop dat dit in het bijzonder een les voor links kan zijn. Want overal waar de islam aan de macht komt, verliezen vrouwen in het bijzonder hun rechten. Ik heb dat ook in de commissie al gezegd: het begint met een hoofddoek en het eindigt met een boerka. Het is trouwens ook niet toevallig dat nog niet zo lang geleden de door de groenen aangestelde regeringscommissaris Ihsane Haouach stelde dat de scheiding tussen kerk en staat in het licht van de veranderde demografie moest worden bekeken. Zij bevestigde met andere woorden net het feit dat waar de islam aan de macht komt, er aan de mensenrechten wordt geknaagd. En eerlijk gezegd, dat ze ontslag moest nemen, collega's, was dan ook niet meer dan logisch. Ik hoop natuurlijk dat we uit deze evolutie, die toch wel tekenend is, met zijn allen lessen kunnen trekken.
Wij zijn het uiteraard eens met dit voorstel van resolutie. We betreurden in eerste instantie dat het gedateerd is, maar wij betreuren in het bijzonder dat de rol van de fundamentalistische islam niet explicieter wordt benoemd. In de toelichting bij het voorstel heeft men het wel een keer over fundamentalisme, maar in de rest van het voorstel van resolutie was daar geen sprake meer van. Men komt niet verder dan ‘het conservatieve, streng islamitische en restrictieve regime van de taliban’, alsof de islam een aspect is van de taliban en niet andersom.
Voor het Vlaams Belang is dit dus te terughoudend ten aanzien van de fundamentalistische islamitische regimes die men daar voor ogen heeft. Afghanistan is net zoals zoveel volkeren in de islamitische wereld eigenlijk het slachtoffer van islam. De taliban zijn eigenlijk het symptoom, en dat moet ook benoemd worden. Wij hebben daaromtrent dus in eerste instantie in de commissie drie amendementen ingediend, die we ook als dusdanig willen handhaven. De toelichting hieromtrent hebben we in de commissie reeds gedaan. Ik zal die hier niet herhalen. (Applaus bij het Vlaams Belang)
De heer D’Haese heeft het woord.
Voorzitter, wij zullen met de PVDA uiteraard voor dit voorstel van resolutie stemmen, omdat we de standpunten over vrouwenrechten en andere groepen, zoals is toegelicht in het voorstel van resolutie, delen. De berichten die ons sinds de machtsovername door de taliban bereiken over de evolutie van iedereen, maar met name vrouwen en meisjes en met name minderheden, zijn heel onrustwekkend.
Ik ben sinds kort een bevoorrechte kennis van een grote Afghaanse vrouw, niet in gestalte maar wel van figuur, die al een tijd voor de machtsovername door de taliban, na een conferentie in België niet meer is kunnen terugkeren naar Afghanistan. Ze is niet meer kunnen terugkeren, omdat ze vrouwen in Kaboel organiseerde om op te komen voor hun rechten, onderwijs verschafte, zorgde voor een eigen inkomen. Ik heb sindsdien veel met haar gesproken. Ik heb sindsdien ook veel met haar familie gesproken. En op basis van die gesprekken moet ik zeggen dat ik ook wel heel wat bedenkingen heb bij het voorstel van resolutie. Want hier wordt gezegd dat het voorstel van resolutie man en paard noemt, maar toch staat er geen woord in, geen enkele vorm van introspectie, over de Belgische deelname aan het fiasco van twintig jaar oorlog in Afghanistan, gesteund door, als ik me niet vergis, alle partijen in dit parlement. Niets. Integendeel, in het voorstel van resolutie staat dat de Verenigde Staten Afghanistan zijn binnengevallen om de mensenrechten te vrijwaren. Beste collega's, nu verdenk ik George Bush, Dick Cheney, Donald Rumsfeld en de rest van die oorlogsmisdadigers die de brutale vernieling van Afghanistan georkestreerd hebben, van heel veel, maar niet van hun inzet voor de mensenrechten in andere landen. Echt niet. (Opmerkingen)
Ik snap dat jullie een beetje ambetant worden, collega’s. (Opmerkingen van Lorin Parys)
Collega D’Haese heeft het woord.
Er is door de Verenigde Staten, collega Parys, zo’n 2000 miljard dollar geïnvesteerd in deze oorlog. Er zijn honderdduizenden doden te betreuren. 70 procent van de Afghanen leeft onder de armoedegrens. 70 procent van de vrouwen is analfabeet. Dat is het bilan van twintig jaar interventie onder leiding van de Verenigde Staten. Afghanistan blijft achter als een vernietigd land, in complete chaos. En dat is de context waarin de taliban vandaag konden oprukken. U moet mij niet geloven. Generaal-majoor Pierre Gérard van de Belgische landcomponent geeft dat in de pers gewoon toe: de militaire strategie in Afghanistan was ronduit contraproductief.
Maar daarover blijft men stil, daarover zwijgt men, daarover geen enkel woord. Daar noemt men geen man en paard. Ik vind dat merkwaardig. Het is een van de grootste fiasco’s op het vlak van buitenlands beleid van de afgelopen decennia. Ik denk dat we daar, ook vanuit dit parlement, met een iets meer kritische bril naar kunnen terugkijken. Maar wat er wel in dat voorstel van resolutie staat, beste collega’s, daar zijn we het uiteraard helemaal mee eens, en daarom zullen we dat voorstel van resolutie dan ook steunen.
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemmingen over de amendementen en over het voorstel van resolutie houden.