Verslag plenaire vergadering
Verslag
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Minister, de signalen rond kinderarmoede nemen alweer toe in de media, en dat is niet de eerste keer. Quasi elke week hebben we het in de commissie over hoe de hulpvragen bij de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW’s) toenemen, over hoe het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) overbevraagd is, over hoe sociaal werkers door de signalen die zij krijgen, quasi op de rand van een burn-out staan, over hoe de voedselbanken rijen mensen zien die we in jaren niet meer hebben gezien, over het nieuwe publiek dat zich daarbij voegt.
En allerlei soorten armoede – digitale armoede, menstruatiearmoede enzovoort –, die nemen toe. Ik ga er een paar koppen bijnemen: ‘Met een lege brooddoos naar school: corona treft kinderen in armoede extra hard’, ‘ Steeds meer studenten kloppen aan bij OCMW: “Al mijn geld ging naar inschrijving en boeken. Zelfs voor eten schoot niets meer over”’, ‘Alleenstaande ouders over armoede in coronatijden: “Je werk verliezen en bedelen bij vrienden, dat is corona voor mij”’, ‘We moeten kiezen tussen arm en allerarmst. Zo groot is de vraag om hulp’.
U hebt een paar inspanningen gedaan, maar die inspanningen zijn overduidelijk niet genoeg. Daarnet ging het al over de steun die de Vlaamse Regering heeft gegeven aan bedrijven. Die is snel gekomen, gevoelig voor de situatie, en die is gul geweest. En die is gekomen voor er eigenlijk cijfers bekend waren. Die steun duurt nu al bijna een jaar. Daarnet is al gezegd dat daar al regelmatig misbruik van gemaakt is. Terecht hebt u met de meerderheid gezegd dat de mensen die er misbruik van maken, ons er niet van mogen weerhouden om mensen die in de miserie zitten door hun situatie, te steunen. Wel, u hoort op dit moment hetzelfde te doen voor mensen in armoede.
Want dat is niet alleen voor hen, voor de mensen die nu kopje onder gaan en die aan het wegzinken zijn, het is ook voor de samenleving zo. Ik zal nog een kop citeren die vandaag in Trouw stond: ‘Armoede is een kruitvat dat op springen staat.’ Dat is wat het vandaag betekent voor onze samenleving. De mensen die we nu achterlaten, die u en de Vlaamse Regering nu achterlaten, dat zijn mensen die de politiek ook zullen achterlaten.
Minister, gaat u ervoor zorgen dat er een Vlaams Marshallplan komt voor de aankomende armoedegolf, een sociaal relanceplan tegen armoede zoals het hele middenveld in armoede vraagt? Snel kan het al niet meer, maar gul en gevoelig, dat zou wel nog kunnen. En het is dringend nodig. (Applaus bij Groen)
Minister Beke heeft het woord.
Mocht de steun die de Vlaamse Regering heeft gegeven aan heel veel mensen – het gaat telkens over mensen die willen, maar niet kunnen werken – niet zijn gegeven, dan zouden die mensen allemaal in armoede terecht zijn gekomen. Of toch heel veel mensen en groepen. Het ene staat dus niet los van het andere.
Wat de duurzame impact van corona is op onze armoedecijfers, kunnen we op dit ogenblik in de cijfers niet goed inschatten. Daar is denkwerk rond bezig, niet alleen door de Vlaamse overheid maar ook door andere overheden. De huidige cijfers lopen twee jaar achter. We kunnen dat dus moeilijk inschatten.
Dat er een impact is op de een of andere manier, daar zijn we allemaal samen wel van overtuigd. Daar hebben we met z'n allen, Vlaamse overheid, federale overheid en lokale besturen ook heel wat antwoorden op gegeven. Vorig jaar ben ik een taskforce kwetsbare gezinnen gestart om de signalen goed te detecteren, om te kijken binnen mijn eigen bevoegdheidsdomeinen, maar ook binnen de bevoegdheidsdomeinen van mijn collega's, waar er verder aan gesleuteld moet worden. Verschillende van mijn collega's hebben daar ook al antwoorden op gegeven.
Dit parlement heeft daar, mee op instigatie van die taskforce, ook antwoorden op gegeven. Denk aan de covidtoeslag in het Groeipakket, denk aan de 15 miljoen euro die is uitgetrokken voor armoedebestrijdingsmiddelen voor lokale besturen, en denk ook aan de 15 miljoen euro die is uitgetrokken voor het consumptiebudget. 45 miljoen euro in totaal is vorig jaar heel specifiek voor die groep uitgetrokken. Daarnaast heb ik ook nog 4 miljoen euro uitgetrokken voor bijstandsbasisorganisaties, waar 75 projecten zijn gekozen om mensen in kwetsbare posities en in armoede te versterken.
Uw vraag naar duurzame en structurele antwoorden is wel een terechte vraag. We zullen de gelegenheid nog krijgen om daar in de commissie verder over te praten, dus ik zal daar nu geen voorafname op doen. De evaluatie van het Groeipakket komt eraan, want het is daar waar ik naar verwezen heb. Als ik kijk naar de cijfers van het Groeipakket, dan is dat daar natuurlijk een antwoord op. Het nieuwe Groeipakket voor de inkomensgerelateerde toeslagen zorgt ervoor dat er geen 192 miljoen euro, maar 360 miljoen euro voor wordt uitgetrokken. Geen 5 procent, maar 9,1 procent gaat daar naartoe.
Het tweede cijfer voor de schooltoeslag is verdubbeld. Het is geen 90 miljoen euro, maar 180 miljoen euro. Dat zijn allemaal structurele middelen die gaan naar mensen in kwetsbare situaties die er jammer genoeg nog altijd te veel zijn.
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Minister, hier is me expliciet gevraagd om niet op het Groeipakket in te gaan. Ik zal me dus wat dat betreft tot een zinnetje beperken: u hebt het protest van een aantal partijen in de afgelopen weken gehoord, u hebt van het middenveld gehoord dat er meer in het Groeipakket voor kwetsbare gezinnen moet worden geïnvesteerd. Het is dus vreemd dat u dit als verdediging gebruikt.
Ik probeer u wakker te schudden. Ik geloof oprecht dat het heel dringend nodig is om serieuze actie te ondernemen, want er is politieke nood toe en politieke moed nodig om die investering te doen.
Ik zeg ‘investering’ omdat we weten wat er gebeurt als we niet investeren in deze kinderen en deze gezinnen. Dat weet u ook. Er zijn allerlei nationale en internationale rapporten gepasseerd die aangeven dat de gevolgen van COVID-19 voor mensen in armoede veel zwaarder zijn. Het ongelijkheidsrapport van Oxfam-Solidariteit, de studies van de KU Leuven, het verslag van de VN-rapporteur voor extreme armoede en mensenrechten, het rapport van Dokters van de Wereld, ik kan blijven doorgaan.
Dat de Vlaamse overheid een paar initiatieven heeft genomen, weegt niet op tegen deze aanhoudende signalen. Het is overduidelijk dat het niet voldoende is.
Minister, via acties zoals ‘Make Belgium Great Again’ en ‘1000x1000’ wordt er door de Vlaming en het academisch middenveld gevraagd naar een nieuw sociaal contract, naar serieuze structurele maatregelen. U hebt een draagvlak, u hebt de academische wereld achter u. Het is echt het moment om actie te ondernemen. Doet u dat dus alstublieft.
Mevrouw De Rudder heeft het woord.
Voorzitter, collega's, minister, armoede is een problematiek die we nooit, maar dan ook nooit, mogen aanvaarden. Armoedeorganisaties krijgen steeds meer hulpvragen van kinderen die in armoede leven.
Minister, u hebt het al gezegd: de covidtoeslagen waren goede maatregelen, maar ze zullen uiteraard niet voldoende zijn om de problematiek ook in de toekomst te kunnen aanpakken. Een sterk relancebeleid zal dus ook noodzakelijk zijn. Daarom waren de bijkomende armoedebestrijdingsmiddelen die aan de lokale besturen zijn toegekend, ook heel belangrijk. Maar lokale besturen lopen nog steeds tegen een aantal problemen of moeilijkheden aan omdat ze nog altijd moeite hebben met het bereiken van bepaalde gezinnen. Het gaat nu enkel over gezinnen die gekend zijn bij een OCMW, maar andere blijven nog onder de radar.
Minister, op welke manier wordt er gewerkt aan de gegevensuitwisseling, zodat ook lokale besturen de kwetsbare gezinnen kunnen bereiken die vandaag nog vaak onder de radar blijven?
De heer Veys heeft het woord.
Voorzitter, ik sluit me graag aan bij de vaststelling dat heel veel mensen in Vlaanderen het al moeilijk hadden en het er door covid niet beter op is geworden. Een tijdje geleden heb ik een vraag gesteld over nieuwe kwetsbaren en hoe men die op voorhand zou kunnen detecteren met een systeem zodat men die mensen kan helpen.
Minister, u haalde de taskforce Kwetsbare Gezinnen aan. We merken dat mensen die het meest kwetsbaar zijn, in heel veel categorieën terugkomen, ook in verschillende bevoegdheidsdomeinen. Ik zou u dus willen oproepen om iets meer te coördineren als minister van Armoedebestrijding, met name in het beleidsdomein Wonen. Er is een reportage geweest waaruit bleek dat de woningkwaliteit zeer slecht is. Er moet dus meer gebeuren.
Minister, ik heb ook nog een vraag over uw eigen beleid. Kwetsbare gezinnen kunnen worden geholpen door gezinscoaches. Dat staat ook in het regeerakkoord. Collega De Rudder zei al dat het moeilijk is voor de lokale besturen. Minister, zou u door de omstandigheden bereid zijn om de gezinscoaches vervroegd in te voeren en middelen te geven zodat ze sneller operationeel kunnen zijn en op het terrein het verschil kunnen maken?
De heer Vande Reyde heeft het woord.
Collega's, in Vlaanderen groeit een op de vijf kinderen op in armoede. Ik blijf het een frustrerende en schandelijke statistiek vinden, zeker als je onze welvaart ziet. Ik denk dat iedereen dat gevoel kan delen. Al meer dan twintig jaar blijft de kinderarmoede constant; er zit geen verandering in. Als we nu nog op de goede weg zouden zijn … Maar er is geen verandering in. Ik denk dat iedereen het er ook over eens is dat men het niet oplost met één maatregel of één steunmaatregel of meer geld, want het gaat over een combinatie van wonen, onderwijs, arbeid en werk. Een wonderoplossing bestaat er dus niet.
Maar, minister, er is nu zoiets als een Vlaamse Brede Heroverweging. Sommigen zien het als een besparingsmaatregel, maar ik zie het als een middel om dingen beter te kunnen doen. Vooral met de vele miljarden euro’s die naar Welzijn gaan, denk ik dat men zou kunnen onderzoeken wat er beter en effectiever kan om kinderarmoede aan te pakken.
Minister, hoe ziet u die Vlaamse Brede Heroverweging als een kans om de middelen binnen Welzijn beter te richten om kinderarmoede op termijn wel te kunnen laten dalen?
De heer Sintobin heeft het woord.
Voorzitter, ik denk dat iedereen het erover eens is dat de armoede in Vlaanderen stijgt, en dan zeker de kinderarmoede. Ik vind het net zoals collega Vande Reyde schandalig dat in een rijke regio zoals Vlaanderen, een van de rijkste regio’s, die kinderarmoede en armoede altijd maar blijven stijgen. Dat zal natuurlijk wel voor een stuk met corona te maken hebben.
Een aantal collega’s halen een aantal studies en berekeningen aan. Ik zal de olifant in de kamer dan ook maar benoemen. Mijnheer Vande Reyde, u zegt dat er in twintig jaar niets veranderd is, maar als we al decennialang armoede importeren, dan zal er nooit iets veranderen. Zolang men dat niet stopzet, dan zullen we hier de volgende jaren nog altijd debatteren over de stijgende armoedecijfers. Zolang jullie dit niet erkennen, zal er nooit iets veranderen, collegae.
Mevrouw Vandecasteele heeft het woord.
Minister, na de Septemberverklaring vorig jaar was het voor ons al duidelijk dat er eigenlijk een minister van Armoedebestrijding in de Vlaamse Regering ontbreekt. We hebben toen een vacature opengesteld, want we hebben daar nood aan. Dat blijkt vandaag opnieuw zo te zijn. Opnieuw komt er signaal na signaal dat de armoede toeneemt en dat de kloof steeds dieper wordt. Dat is heel recent nog door armoedeorganisaties gezegd.
Minister Beke, die vacature blijkt nog altijd vacant. Er is nog altijd geen minister die dat probleem echt aanpakt, dat structureel tot op het bot aanpakt en de armoede wil terugdringen. Het Vlaams Actieplan Armoedebestrijding bleek een slag in het water. Dat geldt nu ook voor het groeipakket. De Gezinsbond zegt dat het Groeipakket een krachtig wapen in de strijd tegen kinderarmoede zou moeten zijn, maar dat is het vandaag niet. U bent blijkbaar niet bereid om dat bij te sturen.
Het is genoeg geweest. Het gaat hier niet over cijfers, collega’s, het gaat over mensen die in armoede opgroeien en niet de kansen krijgen die ze nodig hebben, en dat in een van de rijkste regio’s van de wereld. Hier, in een van de rijkste regio’s, kleuren de armoedecijfers rood. Dat is geen natuurramp, collega Vande Reyde, dat is geen natuurramp, dat is een politieke keuze van het beleid. We kunnen dat structureel aanpakken.
Minister, wat zult u doen om de armoede structureel aan te pakken in Vlaanderen?
Minister Beke heeft het woord.
Collega’s, als het over inkomensbeleid gaat, dan is dat vooralsnog een federale bevoegdheid. Minimumuitkeringen en vervangingsinkomens zijn een federale bevoegdheid, maar daarmee is niet alles gezegd. Ik zal dus ingaan op de vragen die zijn gesteld. Alleen is het zo dat u mij kunt aanspreken over de bevoegdheden die ik heb, niet over de bevoegdheden die ik niet heb of nog niet heb.
Mevrouw Vandecasteele, in Nederland is een regering gevallen. U weet waarom? Door de sociale toeslagen. Weet u van wie wij deze week bezoek hebben gekregen? Van Nederland. Nederland, het gidsland, dat hier zo vaak wordt geroemd, is naar Vlaanderen gekomen om te kijken hoe Vlaanderen zijn sociale toeslagen organiseert. Hoe zorgt Vlaanderen ervoor dat kinderen die recht hebben op een uitkering dat recht automatisch en direct hebben. Nederland wil weg uit de schandalen en komt de mosterd in Vlaanderen halen. Dit Vlaams Parlement heeft de kinderbijslag omgezet in het Groeipakket. Dit Vlaams Parlement heeft dat gedaan, naar recht en rede, en zou fier moeten zijn. Ik ben alleszins fier op datgene dat in de steigers is gezet. Als men vanuit Nederland en andere landen komt kijken naar hoe wij dat doen, dan is het omdat dat een goede zaak is geweest.
Ik geef u nog eens de cijfers, want u bent opnieuw begonnen over het Groeipakket. We hebben een verdubbeling van de schooltoeslagen, geen 90 miljoen euro maar 180 miljoen euro. Door het nieuwe Groeipakket hebben we geen 175.000, maar 364.000 sociale toeslagen. De budgetten voor inkomensgerelateerde toeslagen stijgen van 192 miljoen euro naar 360 miljoen euro. Dan vraagt u wat Vlaanderen eigenlijk doet? Wel, Vlaanderen financiert vandaag de hervorming waarover de vorige regering heeft beslist. Ik heb daar zelf geen verdienste aan, maar mijn partij wel en dit parlement zeker.
Deze Vlaamse Regering financiert met recht en rede de hervorming die de vorige Vlaamse Regering op dat vlak heeft goedgekeurd. En mocht het zo slecht zijn, dan denk ik niet dat de Nederlanders hier zouden komen kijken om de mosterd te kunnen halen, na de schandalige crisis die ze daar hebben meegemaakt.
Twee, we moeten inderdaad coördineren. En we moeten in de Vlaamse Regering iedereen daaraan appelleren. Onderwijs gaat over veel zaken. Mijn collega Ben Weyts heeft rond armoede in onderwijs, rond digitale achterstand, miljoenen, miljoenen en miljoenen euro’s uitgetrokken. Mijn collega Demir heeft voor de energiefactuur, voor mensen die toen werkloos waren, miljoenen, miljoenen en miljoenen euro’s uitgetrokken.
Is dat voldoende? Neen. Is dat substantieel? Wel, dit parlement heeft een resolutie goedgekeurd. 45 miljoen euro werd omgezet. Naar aanleiding van die resolutie heeft collega Anaf een vraag gesteld, een terechte vraag. Mevrouw Maaike De Rudder komt daar vandaag op terug. We moeten de lokale besturen – want ook zij hebben een verantwoordelijkheid en ze willen die verantwoordelijkheid ook opnemen – de instrumenten geven om de gegevens van gezinnen met sociale toeslagen te verzamelen. Dat is terecht. We zijn daarvoor een decretaal kader aan het uitwerken. We hebben dat eenmalig gedaan. We zijn daar op een aantal problemen gestoten. We willen dat decretale kader uitwerken, zodat de lokale besturen daarmee aan de slag kunnen.
De vraag rond de gezinscoaches is een terechte vraag. We zijn daarmee bezig. Ik zal daarmee naar de regering komen. Dat ligt dus niet te wachten. Integendeel, we zijn op dat vlak in overleg met de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), met armoedeorganisaties. Ik hoop daar binnenkort mee naar de Vlaamse Regering te kunnen gaan, om daarrond een goedkeuring te krijgen.
Ten slotte, wat de Vlaamse brede heroverweging betreft, collega Vande Reyde, zullen we zien wat daar uitkomt. Alleszins, onze visie op een aantal zaken is het progressief universalisme. Dat geldt in de kinderbijslag of het Groeipakket en in een aantal andere zaken. Ik zal vandaag niet vooruitlopen op die oefening.
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Minister, dit doet me echt denken aan ongeveer een jaar geleden, toen de lockdown pas begonnen was en we hier in een nagenoeg leeg halfrond zaten. U had toen net heel zwaar bespaard op zorg en welzijn. Er werden crowdfundings georganiseerd voor de zorg. En op dat moment heb ik u ook gezegd: “U kunt nu kiezen om aan de kant van de sector te gaan staan. Dit is een heel belangrijk moment.” En u hebt dat toen ten dele gedaan. Uiteindelijk zijn er investeringen naar zorg en welzijn gegaan, noodgedwongen. En dit is een zelfde soort moment. Op dit moment kunt u ervoor kiezen om te investeren, of u kunt blijven om de hete brij heen draaien. U kunt ervoor kiezen om bevoegd te zijn voor alles en verantwoordelijk voor niets, of u kunt nu echt een historische regering zijn. Echt waar, ik meen dat. Dit kan de kloof met de burger voor een heel groot deel dichten. Want de mensen waarbij die alleenstaande ouders gaan bedelen, dat zijn allemaal de broers, de neven, de ouders en de kinderen van iemand. U kunt nu uw verantwoordelijkheid nemen.
En u hoeft dat niet uit te vinden. Het nieuwe rapport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) tekent volledig uit op welke manier u het pad naar het dichten van kinderarmoede kunt uittekenen, met heel concrete voorbeelden. Leest u het eens en laten we erop terugkomen. Want ik gun u hier een heel groot succes. (Applaus van Jeremie Vaneeckhout)
De actuele vraag is afgehandeld.