Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de verregaande belangenvermenging in hoofde van een voormalig lid van de raad van bestuur van de VRT
Verslag
De heer Vandaele heeft het woord.
Minister, vorig jaar stelde een forensisch rapport van Audit Vlaanderen onder meer vragen over de manier waarop de openbare omroep contracten sloot en uitvoerde. De regels van de openbare aanbesteding werden vaak niet gevolgd en er was af en toe een vermoeden van belangenvermenging. In de marge daarvan nam de regeringscommissaris ontslag omdat ook zijn naam werd genoemd in het auditrapport. In een onlinenieuwsbrief van een gerenommeerd Wetstraatjournalist konden we deze week lezen dat ook een toenmalig lid van de raad van bestuur van de VRT voor de openbare omroep opdrachten uitvoerde.
Mij verbaasde het dat niemand binnen de VRT vorig jaar naar voren is gekomen met de mededeling dat er naast wat het auditrapport signaleerde nog vergelijkbare contracten waren. Wie hiervan op de hoogte was, had dat aan de nieuwe CEO moeten melden want die had dan meteen duidelijk gemaakt – we herinneren ons dat – dat er wat hem betreft nultolerantie moet gelden voor dat soort dubieuze contracten. De CEO had en heeft daar trouwens onze volle steun voor.
Ook u nam toen een sterk engagement, minister, tijdens het debat dat we in het halfrond voerden. U had ook het recht om te weten dat er nog soortgelijke dossiers in de kast lagen bij de VRT.
Deelt u mijn mening dat de VRT-directie toen in lijn met de engagementen die de CEO nam en die u als minister uitsprak, spontaan had moeten melden dat er nog andere dubieuze contracten waren?
De heer Slootmans heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, ik dacht dat we ondertussen de laatste aflevering rond mevrouw El Kaouakibi wel hadden gezien. Die kreeg gisteren nog een gratis vervolgaflevering, een gratis sequel voorgeschoteld in wat we ondertussen een van de betere feuilletons kunnen gaan noemen. Gisteren lekte in het nieuws uit – de heer Vandaele heeft er al summier naar verwezen – dat mevrouw El Kaouakibi in 2017 als toenmalig lid van de raad van bestuur bij de VRT contracten binnenhaalde voor een van haar vele vennootschappen voor in totaal een goede 35.000 euro. We kennen intussen het grotere plaatje van Sihamegate en vooral de grotere bedragen. In die context was die 35.000 euro wellicht een van haar kleinere bijverdiensten, juist genoeg voor een degelijke keuken, zeg maar.
Maar los van de appreciatie van het bedrag en los van het feit of het al dan niet over een ruilovereenkomst gaat, gaat het hier natuurlijk over een zuivere vorm van belangenvermenging die lijnrecht ingaat tegen het Mediadecreet, artikel 12, enerzijds, en is het bovendien een flagrante schending van het Charter van Deugdelijk Bestuur anderzijds.
We begrijpen uit de verklaringen van mevrouw El Kaouakibi dat ze juist dat regeltje vergeten was, dat ze als lid van de raad van bestuur van een overheidsbedrijf geen contracten mocht sluiten voor eigen gewin met datzelfde overheidsbedrijf. Dat was ze juist vergeten! Dju toch. We kennen mevrouw El Kaouakibi ondertussen en we weten dat ze wel meer last heeft van acute vormen van geheugenverlies, maar dat betekent niet dat ook de VRT zich op dat excuus kan beroepen.
Minister, hoe is het in godsnaam, in godsnaam, mogelijk dat een dergelijk verregaande vorm van belangenvermenging geruisloos is kunnen passeren onder het toeziend oog van het directiecollege, van de raad van bestuur, van het auditcomité en onder de politieke verantwoordelijkheid, dat mag ook eens gezegd worden, van de Vlaamse Regering?
Minister Dalle heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, de VRT is natuurlijk een openbare omroep en dat betekent dat de VRT moet voldoen aan de hoogste standaarden van integriteit, deontologie en transparantie. Het spreekt voor zich dat dat a fortiori ook geldt voor bestuurders. Dat is een publiek mandaat, zij moeten uiteraard ook die regels van deontologie en integriteit respecteren. Elke vorm van belangenvermenging moet effectief uitgesloten worden.
Ik heb dat ook altijd zo gezegd, collega's. De heer Vandaele verwees er al naar: we hebben hier een debat aan het forensisch auditrapport gewijd. Ik heb toen heel duidelijk gezegd dat we samen met de nieuwe directie van de VRT hadden besloten om de negen aanbevelingen van dat auditrapport als resultaatsverbintenissen op te nemen in de beheersovereenkomst met de VRT. Dat is ook gebeurd. Dat wordt ook vandaag door de nieuwe directie verder opgevolgd.
Ik geef toe, collega’s, dat ik schrok toen ik het nieuws vernam over wat er met mevrouw El Kaouakibi aan de hand is. De VRT heeft inderdaad bevestigd dat er contracten zijn gesloten met organisaties waarin mevrouw El Kaouakibi actief was, ook tijdens de periode waarin zij bestuurder was. Dat was bij de VRT vanaf begin 2015 tot het midden van 2018. Het is evident dat dat niet kan. De VRT heeft ook onmiddellijk gezegd dat dit niet toegestaan is. Inderdaad, artikel 12 van het Mediadecreet, maar ook het Charter van Deugdelijk Bestuur van de VRT bevestigt dat heel duidelijk. Als bestuurder mag je niet betrokken zijn bij organisaties die contracten afsluiten met de VRT voor leveringen en diensten. Dat is een duidelijke regeling, die trouwens niet alleen geldt voor de VRT. Dat is eigenlijk een gezonde regel van corporate governance.
Collega’s, dat zijn zaken uit het verleden. Begin vorig jaar verscheen een auditrapport dat handelde over bepaalde gevallen van integriteitsovertredingen en van de schending van de deontologie. Dat handelde inderdaad niet over deze zaak. Nu kijken we vooral naar de toekomst. Ik stel vast dat de nieuwe beheersovereenkomst op dat vlak glashelder is. De VRT moet effectief voldoen aan de hoogste standaarden van integriteit en deontologie. Dat wordt ook opgevolgd in het kader van de uitvoering van de beheersovereenkomst door Audit Vlaanderen en de Vlaamse Regulator voor de Media (VRM). Ik reken er ook op dat de directie en de raad van bestuur, dat de volgende maanden en jaren zeer nauwgezet zullen opvolgen.
De heer Vandaele heeft het woord.
Ik deel uw standpunt dat we nu vooral naar de toekomst moeten kijken en niet zozeer naar het verleden. Om de toekomst van de openbare omroep veilig te stellen, moeten we de VRT echter ook kunnen vertrouwen. Ik heb dat ook tijdens het vorige debat gezegd. Precies om die reden is het belangrijk dat de verantwoordelijken zelf spontaan informatie geven en openheid nastreven. Dat zoveel maanden na de even grondige als toch ook pijnlijke discussie in dit halfrond plots nog dingen aan het licht komen – toevallig, in de pers – schaadt opnieuw dat zo noodzakelijke vertrouwen.
Het is al gezegd: het gaat inderdaad niet alleen over inbreuken op het Charter van Deugdelijk Bestuur, maar ook op artikel 12, paragraaf 2, van het Mediadecreet zelf.
Ik pleitte er hier destijds voor dat de VRT een andere bedrijfscultuur zou hanteren. U hebt dat inderdaad via een resultaatsverbintenis verankerd in de beheersovereenkomst. Hebt u nu al concrete aanwijzingen dat die bedrijfscultuur ten goede evolueert?
De heer Slootmans heeft het woord.
Minister, we weten intussen dat u zeer goed bent in iemand de zwartepiet toespelen. U weet dat wij een grote liefhebber zijn van Zwarte Piet, maar nu overdrijft u toch een beetje. Wat zegt u hier eigenlijk? Dat zijn fouten uit het verleden. Ik hoor u zeggen dat we naar de toekomst kijken en dat we een nieuw hoofdstuk begonnen zijn. In de pers zei u dat dat eigenlijk de verantwoordelijkheid was van de raad van bestuur, maar uw partij staat met Luc Van den Brande natuurlijk wel aan het hoofd van die raad van bestuur. Dat was toen de feiten plaatsvonden in 2017 en vandaag. Daarenboven beschikt u hier, ook u mijnheer Vandaele, met de regeringspartijen over alle sleutelposities in de VRT-comités, inclusief het auditcomité, dat dan toch een specifieke toezichtfunctie heeft op de naleving van de wet. Dat gebeurde dus duidelijk niet. We hebben er het raden naar. Eigenlijk gebeurt dat à la tête du client.
Daarom is dit mijn bijkomende vraag, minister: welke concrete consequenties verbindt u aan deze zoveelste onthulling? Welke garanties biedt u ons dat wij hier volgende week niet opnieuw staan met een zoveelste onwelriekend VRT-dossier?
Mevrouw Meuleman heeft het woord.
De auditrapporten van het Rekenhof hebben inderdaad ernstige zaken blootgelegd bij de VRT. Er is een nieuwe beheersovereenkomst, er zijn nieuwe afspraken om alles op te kuisen. Wij nemen aan dat dat inderdaad gebeurt. Ik heb ook alle vertrouwen in de nieuwe CEO. Maar wat dit toch ook aantoont, is het belang van een goed functionerende raad van bestuur. Of het nu gaat om de VRT of om culturele instellingen of om andere openbare instellingen, laat het duidelijk zijn voor wie in die raden van bestuur zetelt dat dat geen springplank kan zijn voor een politieke carrière, en ook geen uitloopbaan of een postje om iemand te bedanken voor bewezen diensten in het verleden, minister. Er moet echt ingezet worden op de kwaliteit van die raden van bestuur van onze instellingen. Mijn vraag is dan ook hoe de Vlaamse Regering erover zal waken dat die raden van bestuur toch wel heel kwalitatief worden ingevuld.
De heer Van Rompuy heeft het woord.
Vooreerst mijn dank voor de transparantie in deze zaak, minister. Het is uit uw toelichting duidelijk dat de regels wat betreft deugdelijk bestuur in dezen overtreden zijn. Een lid van de raad van bestuur van de VRT mag geen commerciële contracten sluiten met aan haar of hem verbonden vennootschappen. Dat is in dezen duidelijk wel gebeurd. Indien zij nog lid geweest was, dan was er manifest een probleem geweest.
Ten tweede, wat de VRT zelf betreft: u hebt dit jaar al doortastend ingegrepen. Er is een nieuwe top van de VRT, er is een nieuwe beheersovereenkomst van de VRT, die net op dit punt waar we het nu over hebben, over integriteit, aangescherpt en verduidelijkt is. Dat is ook de beste garantie dat wat in het verleden gebeurd is en absoluut niet had mogen gebeuren, zich in de toekomst niet zal herhalen.
De heer D’Haese heeft het woord.
De transparantie hebben we jammer genoeg in de pers moeten lezen. Heel deze zaak is toch wel tekenend voor de verwevenheid tussen vzw’s, nv’s en de politieke mandaten van mevrouw El Kaouakibi. Ik hoop echt dat dit tot op het bot wordt uitgezocht. Alle onthullingen die elkaar nu maar blijven opvolgen, komen eigenlijk telkens op hetzelfde neer: een verregaande verwevenheid waar die er absoluut niet zou mogen zijn. Ik wil mij dus ook absoluut verzetten tegen het idee dat politiek iets is waar je geld mee moet kunnen verdienen of connecties moet kunnen opdoen. Het geld, die drive, moet uit de politiek. Dat is breder dan mevrouw El Kaouakibi, natuurlijk.
We hebben het debat over de partijfinanciering dat nu eindelijk op gang is gekomen, waar wij er voorstander van zijn om die dotaties te halveren, dat weten jullie. Het gaat natuurlijk breder dan mevrouw El Kaouakibi zelf. De heer Vandaele heeft het zelf al gezegd: de partij die vrij is van belangenvermenging bij de VRT, werpe de eerste steen. Het zit veel breder. Laten we die zaken dus aanpakken.
Ik ben vooral benieuwd, minister, naar wat de gevolgen zullen zijn voor mevrouw El Kaouakibi in dezen, maar ook voor de heer De Kerpel, die wel ontslag genomen heeft, maar verder is er ook weinig mee gebeurd. Hoe gaan we dit soort zaken stoppen?
Minister Dalle heeft het woord.
Dank u wel voor de bijkomende vragen en bedenkingen. Misschien eerst nog even verduidelijken: we hebben een rapport gehad van het auditcomité dat inging op een aantal zaken die aan het licht waren gekomen begin vorig jaar. Dat is grondig behandeld, maar dat is uiteraard geen exhaustieve analyse van heel die periode van tien jaar. In dezen heeft het auditcomité en ook de raad van bestuur zijn rol gespeeld. Zodra de zaak van mevrouw El Kaouakibi onder de aandacht kwam, is er binnen het auditcomité ook de vraag gesteld of er ook bij de VRT contracten afgesloten zijn met organisaties waar mevrouw El Kaouakibi actief in is. Men heeft dat inderdaad nagegaan, men heeft daarvan een controle gedaan. Men heeft vastgesteld dat dat inderdaad het geval was. Men heeft ook wel vastgesteld dat dat reguliere contracten waren. Daarmee bedoelt de VRT dat het contracten waren waar een normale tegenprestatie tegenover stond, dat die contracten op commercieel vlak oké waren, maar dat er inderdaad een deontologisch probleem was op het vlak van de naleving van het Mediadecreet en het Charter van Deugdelijk Bestuur, doordat zij op het moment van een aantal contracten ook bestuurder was. Dat is ook gemeld in de raad van bestuur – dat was maandag jongstleden – en dat is hier ook aan bod gekomen. Ik denk dus dat daar transparantie wordt gegeven en dat ook de raad van bestuur daar zijn rol in gespeeld heeft.
Mevrouw Meuleman, u peilt naar de kwaliteit van de bestuurders. U weet dat volgens het Mediadecreet de politieke fracties een voordracht doen. Ik hoop dat we kunnen rekenen op de politieke fracties die de best mogelijke mensen naar voren schuiven. Uiteraard is dat belangrijk, naast de naleving door de raad van bestuur van de regels van corporate governance, die zeer helder verduidelijkt zijn, zowel op het vlak van deontologische regels over belangenvermenging als op het vlak van signaleren van bepaalde problemen in het Charter van Deugdelijk Bestuur. Op dat vlak is dat geregeld.
Er werd ook gevraagd of er aanwijzingen zijn dat dat vandaag op een betere manier gebeurt. Dat is absoluut het geval. We hebben een goed traject gelopen in het afgelopen jaar met een lange voorbereiding van de beheersovereenkomst van de VRT. Het spreekt voor zich dat transparantie en integriteit vanaf het begin belangrijke elementen waren, maar ik zal ook niet verhullen dat het auditrapport van Audit Vlaanderen dat nog eens versterkt, met de negen aanbevelingen die er integraal in zijn opgenomen.
Vandaag kan ik alleen maar vaststellen dat het absoluut niet bij lippendienst blijft, integendeel, dat de nieuwe directie in ruggespraak met het auditcomité en de raad van bestuur daarmee aan de slag gaat om er vooral voor te zorgen dat dit soort zaken in de toekomst niet meer kan.
Voor de duidelijkheid, dit soort zaken kan niet door de beugel, en zal ook in de toekomst niet meer mogen en niet meer kunnen gebeuren. Dat is absoluut essentieel. De VRT moet die hoogste standaarden naleven en ik reken er ook op dat dat zal gebeuren. Dank u wel.
De heer Vandaele heeft het woord.
Collega Slootmans, u zegt dat mijn partij vertegenwoordigd is in het auditcomité. Wel, ik denk dat het auditcomité hier uitstekend werk heeft geleverd, zoals de minister net vertelde.
Voor mij is het duidelijk, als er fouten werden of worden gemaakt, dan moeten de verantwoordelijken binnen de openbare omroep die zelf spontaan melden. Dat moet voor mij de nieuwe bedrijfscultuur zijn en worden. Niet de potjes gedekt houden, maar juist open kaart spelen zoals de beheersovereenkomst het voorschrijft. We weten dat de CEO dat wil, en we weten dat u dat ook wil, minister. Wat dat betreft hebt u onze volle steun.
De heer Slootmans heeft het woord.
Minister, we kennen uw antwoord ondertussen al een beetje van buiten. Het ontgoochelt mij ook een beetje, en de oorverdovende stilte van de collega's van Open Vld nog meer. We hebben het hier op amper een jaar tijd alweer over een zaak bij de VRT die toch uren in de wind stinkt, wat de vraag opwerpt wat het morgen zal zijn: fraude, corruptie, schriftvervalsing, ik weet het niet. We kunnen hier allemaal decreten en controlemechanismen stemmen, en bij de VRT kan men charters neerpennen zoveel als men wil, maar als men daar in de praktijk zijn Vlaamse voeten aan veegt, waarmee zijn we hier dan bezig? Dan zijn die mooie worden eigenlijk wel lippendienst, minister.
U bent hier binnengekomen als de man die de VRT een nieuw elan zou geven. Het zou allemaal professioneler, efficiënter en moderner worden. Corporate governance, u zei het daarnet nog, dat was het nieuwe ordewoord, maar als ik u bezig hoor, en vooral als ik uw persverklaringen lees met betrekking tot de raad van bestuur, dan stel ik vast dat u vooral, net zoals in het verleden, uzelf, uw eigen partij en uw regeringspartijen uit de wind probeert te zetten. Tot daar dus de nieuwe politieke cultuur. Chapeau. (Applaus bij het Vlaams Belang)
De actuele vragen zijn afgehandeld.