Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de problemen bij Smartschool tijdens de afkoelingsweek
Verslag
Mevrouw Beckers heeft het woord.
Minister, reeds op 20 januari werd beslist dat de laatste week voor de krokusvakantie, deze week dus, er zou worden overgegaan op volledig afstandsonderwijs in het secundair onderwijs. Veel scholen doen daarvoor een beroep op Smartschool. Smartschool heeft ook een quasi monopoliepositie voor het secundair onderwijs: 90 percent van onze scholen maakt gebruik van Smartschool.
Vorig jaar na de paasvakantie, tijdens de zogenaamde preteaching, werd er ook overgegaan op afstandsonderwijs en toen crashte Smartschool volledig. Toen hebt u 200.000 euro geïnvesteerd in Smartschool om ervoor te zorgen dat de capaciteit werd uitgebreid. Bovendien heeft Smartschool een prijsstijging aangekondigd van 20 tot 30 percent. Maar al deze dingen ten spijt, crashte maandag Smartschool volledig waardoor er toch weer een halve lesdag verloren is gegaan.
Minister, hebt u voorafgaand gesprekken gehad met Smartschool om u ervan te vergewissen dat er voldoende capaciteit zou zijn? Hoe kijkt u naar deze zaak, wetende dat u toch 200.000 euro aan Smartschool hebt gegeven?
Mevrouw Grosemans heeft het woord.
Minister, u zat inderdaad op 20 januari samen met de onderwijspartners en de virologen. Jullie beslisten toen om een afkoelingsweek te organiseren om corona in te dijken. Dat is deze week. De leerlingen van het middelbaar onderwijs hebben de hele week afstandsonderwijs.
20 januari, zei ik daarnet. Dat was goed op tijd, elke instantie was tijdig op de hoogte. En toch geraakte Smartschool overbelast die eerste maandagochtend. Leerkrachten en leerlingen konden niet inloggen op het platform. Degenen die er wel in slaagden, kregen te maken met heel wat vertragingen, wat uiteraard zorgde voor een hoop frustratie.
Minister, u investeerde in het verleden 200.000 euro om die systemen op te schalen. Had u een overleg met Smartschool over dit probleem?
Minister Weyts heeft het woord.
Smartschool is natuurlijk een belangrijke speler, zeker in het secundair onderwijs. Het heeft een marktaandeel van 90 procent in het secundair onderwijs, en een marktaandeel van 40 procent in het basisonderwijs. Dat is ook geen schande, het is een vrije markt. Er zijn verschillende aanbieders, er is concurrentie, en toch weet Smartschool zich daar te handhaven.
In het begin van de crisis heeft Smartschool natuurlijk snel moeten schakelen. Het heeft onverwacht en snel moeten omvormen tot een digitaal alternatief voor het contactonderwijs, terwijl het voordien veeleer een aanvulling daarop was. Toen ben ik tussengekomen met een ondersteuning van 200.000 euro om ervoor te zorgen dat er afdoende capaciteit zou zijn om die omslag te kunnen maken. Dat was iets waardoor zij werden overvallen, net zoals wij allen. Dat kon je hen niet ten kwade duiden.
Bijna een jaar later is de situatie natuurlijk wel een beetje anders. Een en ander was nu iets beter te voorzien en te voorspellen. Daarom was er geen verontschuldiging of verantwoording in de zin van: we werden verrast. Ik voeg daar wel een nuance aan toe. De problemen situeerden zich vooral op maandag. We hebben de ICT-coördinatoren bevraagd, en 65 procent maakte gewag van problemen van kleine of grote aard en 16 procent meldde vertragingen.
We plannen nu een grootscheepse investering in het kader van de Digisprong van 375 miljoen euro. Ik krijg nu al van heinde en ver aanbiedingen in dat kader. We gaan zorgen voor een boost aan investeringen en aanbod voor innovatie. Dat zal dienen voor digitaal leermateriaal en voor systemen. Er dienen zich ook nieuwe spelers aan, en het is zeer goed dat die concurrentie en de vrije keuze en dus ook de innovatie zullen toenemen.
Onze aandacht moet ook steeds meer gaan naar veiligheid, want ook dat speelt parten. Die problematiek hebben we opgenomen met de eerste minister omdat dat onder zijn bevoegdheid valt, namelijk het Centrum voor Cybersecurity België (CCB) en het Computer Emergency Response Team (CERT). We zullen moeten inzetten op extra bescherming. We zullen productiever moeten handelen en ervoor zorgen dat al die systemen gevrijwaard blijven, want het zijn gevoelige data. We zouden absoluut niet willen dat die systemen en de data die ze hanteren, onder druk komen te staan.
Dat is dus wel een job waar we voor staan. In het kader van de Digisprong willen we daar werk van maken. Het is een grote sprong vooruit, ook op het vlak van de stabiliteit en de veiligheid van onze systemen.
Mevrouw Beckers heeft het woord.
Minister, verbeter me als ik verkeerd ben, maar u hebt niet op onze vraag geantwoord. Hebt u overleg gehad met Smartschool voor deze afkoelingsperiode begon? Er was een verdriedubbeling van de activiteit en dat kon Smartschool moeilijk inschatten. Smartschool is geen multinational. Het kan zijn servers opschalen, maar het is niet Google. Na deze crisis heeft het die grote capaciteit niet meer nodig. Ik denk dus dat er een communicatiefout is gebeurd.
Weten de netten en de koepels eigenlijk wel welke systemen hun scholen gebruiken? Er is een belangrijke rol weggelegd voor Digisprong om tot een eenduidig plan te komen voor de scholen binnen dezelfde koepel, met inachtneming van de pedagogische vrijheid. Minister, hebt u voorafgaand aan deze week overleg gehad met Smartschool?
Mevrouw Grosemans heeft het woord.
Minister, ik heb drie belangrijke zaken gehoord. Smartschool was een leerplatform, eerst heel aanvullend en uiteindelijk een allesvervangend instrument door corona en het afstandsonderwijs. U hebt 200.000 euro geïnvesteerd en het was een heel wijze beslissing om die onderneming te ondersteunen. Ze hebben gezorgd voor het afstandsonderwijs zoals we dat hebben gekend.
Als we het niet hadden gehad, dan was de leerachterstand nog groter geweest. Daar moeten we niet flauw over doen.
Ten tweede is er het capaciteitsprobleem dat ze daar nu kennen. Dat is inderdaad hun verantwoordelijkheid, niet die van u. Ik wil ook wel nuanceren. Het is een heel kleine kmo, die snel is gegroeid en die ook heel de tsunami van corona over zich heen heeft gekregen. Ik hoop dat ze hun coronagroeipijnen snel opgelost krijgen.
Ten derde is elke school natuurlijk vrij om te gaan en staan waar ze wil. U hebt al meermaals gecommuniceerd over de alternatieven.
Ik heb nog een extra vraag: u geeft een subsidie van 200.000 euro. Er is een schijf van 80 procent toegekend. Het resterende deel zou u op grond van een evaluatie toekennen. Zijn de resultaten van die evaluatie binnen? Is dat resterende deel al uitbetaald? Alvast bedankt voor uw bijkomende antwoord.
De heer Danen heeft het woord.
Minister, u zegt dat die leerplatformen op de vrije markt actief zijn. Dat wil ik toch wel een stukje betwisten, omdat het grootste deel van de scholen gebruikmaakt van één systeem. De andere systemen zijn nauwelijks vertegenwoordigd in het marktaandeel.
Het probleem is natuurlijk wel erg groot aan het worden, omdat de scholen steeds afhankelijker zijn van die leerplatformen. Hoe afhankelijker ze zijn van zo’n leerplatform, hoe moeilijker het is om over te schakelen naar een ander systeem. We spreken voor een stukje over een 'vendor lock-in'. Het risico bestaat natuurlijk dat er de volgende maanden of jaren grote prijsstijgingen komen. Ik zeg niet dat Smartschool dat zal doen, maar het risico bestaat wel. Dat maakt dat scholen zich dan deels gechanteerd zullen voelen. Om dat te voorkomen, is mijn vraag of u maatregelen wilt nemen om als Vlaamse overheid ook een soort leerplatform te creëren, dat kan bijvoorbeeld via outsourcing, en om er zo voor te zorgen dat scholen echt de vrije keuze tussen meerdere systemen hebben. Daardoor neemt de overheid hierin haar verantwoordelijkheid, want het gaat echt wel over een strategische tool bij het leren.
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Het is de eerste dag van de afkoelingsweek, minister, en Smartschool crasht. Dan vraag ik me echt af hoe dit kan. Dat is nu al de tweede keer dat dit gebeurt. De eerste keer kon ik dat nog begrijpen, want toen was niemand voorbereid op zo’n massale overschakeling naar afstandsonderwijs. Deze keer is dat toch niet zo.
We hebben u na de kerstvakantie opgeroepen om snel duidelijkheid over de krokusvakantie te geven. U hebt toen de afkoelingsweek aangekondigd. Iedereen weet dus al een hele tijd dat er in de week voor de krokusvakantie in de secundaire klassen voltijds afstandsonderwijs zou zijn en kon zich daar dus ook op voorbereiden. Iedereen wist hoe de lessen er zouden uitzien. Zowel Smartschool, maar ook het kabinet, kon toch verwachten dat er een grote toename zou zijn van het gebruik. U had dat wat ons betreft op voorhand kunnen bekijken. Ik neem aan dat Smartschool het gebruik van zijn platform monitort en al kon voorzien dat er meer datagebruik zou zijn. Zeker omdat we nu ook weten dat leerkrachten veel vaker zwaardere tools, zoals livelessen, gebruiken. Ik vind het onbegrijpelijk dat het bedrijf zijn prijzen onlangs nog heeft verhoogd en 200.000 euro aan subsidies heeft gekregen om die datacapaciteit te versterken. Het gaat nu de mist in en levert niet de service waarvoor scholen betalen.
Ik kijk echter ook naar u, minister, en ik sluit mij aan bij de vraag van mijn collega’s. Waarom hebt u vanuit het kabinet geen overleg gepleegd om de omschakeling naar massaal afstandsonderwijs voor te bereiden?
De heer De Witte heeft het woord.
Ik vind dit toch wel heel straf. Heel veel leerlingen, leerkrachten en ouders kennen Smartschool vooral als het platform dat crasht bij de opstart van het digitaal onderwijs. We hebben net de voorbeelden van de collega’s gehoord. Wat ik heel straf vind, is dat we als Vlaamse Gemeenschap 200.000 euro extra investeren, dat Smartschool zijn prijzen met 40 procent verhoogt voor de scholen en met 20 procent voor de leerlingen, en dat we in die context zien dat het eigenlijk opnieuw crasht. Smartschool zegt dat het onmogelijk kon weten dat er zo veel leerlingen in het begin van de afkoelingsweek zouden inloggen. Je moet toch geen Nostradamus zijn, collega’s, om te weten dat als er 1,2 miljoen leerlingen overschakelen op afstandsonderwijs er 1,2 miljoen leerlingen op dat moment zullen inloggen?
Wat zult u doen om te verzekeren dat dit niet opnieuw gebeurt? Wat zult u doen om te verzekeren dat Smartschool, dat de facto in het secundair onderwijs wel een monopoliepositie heeft, zijn prijzen niet nog verder zal verhogen? Ik dank u.
De heer Warnez heeft het woord.
Minister, ik wil inpikken op een van de laatste dingen die u gezegd hebt, over de veiligheid van de digitale systemen in ons onderwijs. Dat is natuurlijk een cruciale schakel om de Digisprong te realiseren. Ik denk dat cyberveiligheid een van de grootste uitdagingen van de 21e eeuw wordt voor bedrijven. Daarom is het ook goed dat uw collega-minister Crevits via het Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) begeleidingsprojecten voor bedrijven ter beschikking stelt. Maar ook in het onderwijs en daarrond moeten de netwerken uiteraard veilig zijn, want een aanval op een schoolnetwerk of een platform daarrond is tegenwoordig niet meer zo heel moeilijk. Je las dat ook op sociale media, en u hebt het ook zelf ondervonden, minister, dat hackers weleens vervelend en ingrijpend kunnen zijn. Ze mogen ons onderwijs uiteraard niet bepalen. Vandaar de vraag: zet u ook in op de cyberveiligheid in ons onderwijs ?
Minister Weyts heeft het woord.
Dank u. Als ik sommige collega’s beluister, ter uiterst linker- en ter uiterst rechterzijde, dan lijkt het of dat hier de fout is van de klant, van het onderwijs, van de overheid. Het onderwijs is in dezen klant, van een private speler, en heeft recht op een stabiele dienstverlening, zou ik denken. Wij moeten niet gaan aankondigen dat die maandag eraan komt. Ik veronderstel dat men daar ook kranten kan lezen? Net zoals we ook geen andere private spelers moeten verwittigen van het feit dat de afkoelingsperiode – het afstandsonderwijs, enkel voor het secundair trouwens – vanaf maandag zou ingaan. Een private speler hoort dat te weten, vooral ook gelet op het gegeven dat in het verleden extra capaciteit en financiële steun van overheidswege is toegekend en dat men daarbovenop ook nog eens de prijzen heeft verhoogd, net met de mededeling dat er extra capaciteit moest gecreëerd worden. Dan moet men er als private speler toch ook voor zorgen dat men zijn klanten een stabiele dienstverlening kan garanderen.
Wij hebben vooral scholen geïnformeerd. We hebben hun gezegd dat ze in die week gebruik moesten maken van verschillende systemen, dat ze niet al hun eieren in één mandje moesten leggen, maar ervoor moesten zorgen een beetje te spreiden. We moeten nuanceren, maar ook niet dramatiseren. Vandaag en gisteren zijn mij amper problemen gemeld, ook dat is de waarheid. Maar capaciteit mag, in hoofde van een private speler, geen excuus zijn, en dat kan het ook in dezen niet zijn.
Wat wél enigszins een verschoningsgrond is, is het aspect van de veiligheid. Daar heb je als private speler in de digitale omgeving veel minder vat op. Daar moeten we inderdaad samenwerken met de federale overheid. En ik zeg u: de eerste minister heeft zich daar al voor geëngageerd om daar samen werk van te maken. Die veiligheid is natuurlijk in eerste instantie federale materie. Maar ik heb onmiddellijk het antwoord gekregen dat dit een terechte problematiek is, waar we samen werk van willen maken. Dat kunnen wij garanderen. Iedereen zal zijn verantwoordelijkheid moeten nemen als het gaat over capaciteit en stabiliteit, maar wij ook op het vlak van veiligheid.
Mevrouw Beckers heeft het woord.
Dank u wel, minister. U hebt overleg gehad met de scholen, maar dan hebben ze uw oproep tot spreiding niet goed begrepen, want dat is niet gebeurd. (Opmerkingen van minister Ben Weyts)
Minister, we weten dat de leermotivatie bij onze leerlingen momenteel bijzonder laag is, en dat de leerlingen – net zoals de studenten, die net aan bod zijn gekomen – erg lijden onder deze crisis. Oké, het systeem is misschien maar een halve dag of een dag uitgevallen, maar voor die leerlingen, en ook de leerkrachten, is dat wel bijzonder stresserend en ook frustrerend. Smartschool is zoals een trekpaard, het heeft ons al doorheen de crisis geholpen, maar op een bepaald moment is ook het beste paard overladen. En het is dus belangrijk dat er op verschillende paarden wordt gewed en op verschillende sporen wordt ingezet. Het is dus ook belangrijk dat de scholen een soort van tweede piste hebben.
Mevrouw Grosemans heeft het woord.
Minister, mijn vraag ging over afstandsonderwijs, maar het belangrijkste voor onze fractie is en blijft natuurlijk het onderwijs op de klasvloer, het contact met de leerkrachten en de leerlingen. Ik hoorde vorige week op de radio spreken over de speekseltesten. Ik ben heel blij dat u heel kort op de bal speelt en als doel hebt om de scholen veilig open te houden, want dat is bijzonder belangrijk. Dank u wel.
De actuele vragen zijn afgehandeld.