Verslag plenaire vergadering

De heer D’Haese heeft het woord.

Minister, u en de Vlaamse Regering zijn bezig met een volledige hertekening van het openbaar vervoer: het kernnet, het aanvullend net en daaronder het vervoer op maat, waarbij we geen aanbod meer hebben van De Lijn maar van taxi’s, deelsteps, wagens enzovoort. Om dat geheel te coördineren moet er een mobiliteitscentrale worden opgericht waar mensen tickets kunnen kopen, hun reisweg kunnen plannen enzovoort.

Nu blijkt dat de regering heeft beslist dat De Lijn die mobiliteitscentrale niet zomaar kan uitbaten, of zelfs liever niet kan want zij heeft er een open oproep voor gelanceerd. Verder blijkt dat men zelfs verbiedt dat De Lijn meedoet aan die oproep waardoor De Lijn nu een dochteronderneming moet oprichten met minstens 80 procent privékapitaal om toch te kunnen deelnemen.

Alsof dat nog niet genoeg de wereld op zijn kop is, verplicht De Lijn haar medewerkers, die werken voor de belbuscentrale en het leerlingenvervoer, en die dus ongeveer hetzelfde werk doen als de mobiliteitscentrale binnenkort, om over te stappen naar die dochteronderneming. Als ze dat niet doen, wordt dat gezien als contractbreuk en wordt er gezwaaid met verbrekingsvergoedingen en dat soort zaken. Alsof er bij De Lijn niet genoeg werk is om die mensen opnieuw tewerk te stellen met een zeker contract in plaats van een onzeker contract in de privésector.

Dan vraag ik mij af waar jullie eigenlijk mee bezig zijn. Als je dat allemaal bij elkaar legt, kan ik maar een ding concluderen: stap voor stap wordt ons openbaar vervoer geprivatiseerd. Een mobiliteitscentrale moet koste wat het kost naar de privésector gaan, maximum 20 procent publiek. Haltes worden geschrapt en vervangen door taxi’s. Wat gaat het volgende zijn in die privatisering?

We weten wat die privatisering wil zeggen. Voor de reizigers betekent dat duurdere tickets voor minder dienstverlening. Voor het personeel wil dat zeggen minder zekere contracten voor een lager loon. Mijn vraag is dus: gaat u stoppen met die privatisering of gaat u daarmee verder gaan? Mijn oproep is duidelijk: stop met die privatisering, want dat is niet wat ons openbaar vervoer nodig heeft.

Minister Peeters heeft het woord.

Ik was een beetje verrast over deze vraag, aangezien we op 17 september een vraag om uitleg van mijnheer Maertens ontvingen, en we nu exact dezelfde vraag krijgen. Herhaling is natuurlijk de beste leerschool, dus ik zal graag een antwoord bieden.

Minister Peeters, u zegt daar iets over het al dan niet ontvankelijk zijn van actuele vragen. We hebben natuurlijk ook gezien dat daar in september in de commissie over gediscussieerd is. Maar er is nu wel een stakingsaanzegging gebeurd, dus dat is voor mij het doorslaggevende element geweest om die actuele vraag goed te keuren en te aanvaarden. En ik denk dat dat niet meer dan normaal is. Maar gaat u vooral verder. Ik wilde dat even duiden.

Ik heb daar geen probleem mee. De stakingsaanzegging dateert zelfs van voor het moment dat de vraag in de commissie is behandeld. Maar ik denk dat die stakingsaanzegging van de drie vakbonden ook de aanleiding is van deze vraag.

Voor alle duidelijkheid: de principes van basisbereikbaarheid zijn ons allemaal bekend. En u weet dat wij daar een vierlagennet hebben inzake openbaar vervoer, waarbij De Lijn op dit moment intern operator is voor zowel het kernnet als het aanvullend net, en op dit ogenblik ook een aantal facetten verzorgt van het vervoer op maat.

U weet ook dat er binnen het principe van ons decreet Basisbereikbaarheid ook een mobiliteitscentrale moet komen die heel goed zorgt voor alle mobiliteitsvragen tout court, over alle netten heen, van elke mogelijke reiziger. En daar is er de vraag naar een onafhankelijke instantie die objectief kan oordelen hoe we de reiziger hier het beste aanbod kunnen geven. We passen dus een echte MaaS-applicatie (Mobility as a Service) toe om te zien welk vervoer iemand het beste kan nemen op welk tijdstip. Hoe kan ik online mijn tickets bestellen? En dan gaat dat over alle lagen heen. Dat gaat van het huren van een deelstep over een taxi tot een belbus. Alles komt samen in die mobiliteitscentrale. Daarvoor loopt die tendering.

Eenieder wist dat die mobiliteitscentrale er ging komen. Er is een hele voorloopperiode geweest aan de totstandkoming van het decreet Basisbereikbaarheid. Dat decreet is in april 2019 in het Vlaams Parlement goedgekeurd. Iedereen wist dus dat er een mobiliteitscentrale ging komen. Dat dat onafhankelijk moet zijn, lijkt mij ook niet meer dan logisch. De Lijn participeert op dit ogenblik ook in BlueBike en in Cambio. Dus wat dat betreft, zie ik toch dat men duidelijk moet kiezen. Het kan toch niet zijn dat De Lijn die mobiliteitscentrale volledig zou uitrollen, en dus terzelfdertijd rechter en partij gaat spelen?

Als ik dan van iedereen hoor dat elke burger recht heeft op een performant, veilig en goedwerkend openbaar vervoer, dan lijkt het mij niet logisch dat men daarnaast nog heel veel andere grote andere taken gaat doen, en gaat interveniëren op andere aspecten.

Kunt u afronden?

Daarom is die tender lopende en is er op dit ogenblik een aanbesteding lopende waar in principe een onafhankelijke partner op moet intekenen en waar De Lijn, op voorwaarde dat zij slechts een aandeel van 25 percent heeft in een participant, op kan intekenen.

Hebben wij gevraagd om te privatiseren? Neen, het is een autonome beslissing van de raad van bestuur van De Lijn waar, mijnheer D'Haese, alle vakbonden aanwezig waren. In december is dat op de raad van bestuur geweest, in maart is dat op de raad van bestuur geweest, in april is dat op de raad van bestuur geweest. Iedereen op de raad van bestuur is het ermee eens dat De Lijn het best een dochtermaatschappij opricht. Nu, zij mag een dochtermaatschappij oprichten maar wij hebben alleszins geen privatisering opgelegd en zeker geen verplichting gesteld om personeel over te hevelen naar een andere instantie. Dat is geen beleidsbeslissing.

Minister Peeters, alstublieft. U kunt seffens nog het woord nemen, als andere leden zijn tussengekomen. Ik weet dat het misschien moeilijk is omdat jullie nu geen klokje hebben maar u bent eigenlijk 3 minuten over uw tijd gegaan. (Opmerkingen)

De heer D’Haese heeft het woord. 1 minuut!

Minister, als het kwaakt als een eend en het loopt als een eend, dan is het een eend. Als je een publieke dienst die vandaag publiek wordt uitgevoerd, morgen ofwel door een privébedrijf ofwel door een voor 80 procent privébedrijf wordt uitgevoerd, hoe zou je dat dan anders noemen dan privatisering? Ik snap niet dat u dat niet gewoon wil toegeven. We zien dat ook gebeuren in heel wat andere aspecten van het openbaar vervoer.

Minister, wat ik me echt afvraag is: hebt u door dat overal in Vlaanderen mensen in beweging aan het komen zijn tegen die enorme hervormingen die u op dit moment aan het doen bent? Dat gaat over iedereen. Dat gaat over reizigers, of dat nu in Sint-Niklaas, in Gent, of in Roeselare is, die opkomen voor het behoud van hun bussen en hun stadslijnen. Dat gaat over personeel dat zegt dat het zijn collega's niet gaat uitleveren aan een privébedrijf waar ze vijf of acht jaar werkzekerheid hebben in plaats van een goed contract bij De Lijn. De laatste tijd krijgt u daar zelfs uit de meerderheid steeds meer kritiek op, onlangs nog in de commissie van iemand van CD&V die zei dat dit echt niet goed loopt.

Ik denk dat u daar eens heel goed over moet nadenken, specifiek over dat personeel. U hebt inderdaad niet beslist dat het personeel moet worden overgedragen naar die dochteronderneming. Mijn vraag is: kunt u daarin tussenkomen om te zorgen dat dat personeel kan worden hertewerkgesteld bij De Lijn? U weet evengoed als ik dat daar genoeg werk te doen is.

De heer Keulen heeft het woord.

Minister, ik heb veertien dagen geleden in de commissie meegedeeld dat ik me met hand en tand ga verzetten tegen het feit dat De Lijn de lead neemt in de oprichting van die Mobiliteitscentrale. De Lijn werkt met belastinggeld, moet een neutrale actor zijn, wordt gefinancierd met dat belastinggeld en mag zeker nooit rechter en partij zijn in dat hele verhaal.

Ik denk aan de vorige ervaringen van De Lijn met ICT, aan ReTiBo. 149,8 miljoen euro heeft die farce gekost. Dat heeft geleid tot drama's. Als het gaat over ICT-toepassingen moet De Lijn zich daar heel ver van houden en dat overlaten aan meer geschikte partners. De Lijn heeft in het verleden bewezen dat niet te kunnen. Maar hier heeft het in de eerste plaats te maken met fair play, met een level playing field. De Lijn moet zich hier ver van houden.

De heer Bex heeft het woord.

Minister, wij hebben het idee van die Mobiliteitscentrale altijd gesteund. Wij vinden het ook goed dat die onafhankelijk is, wat niet wegneemt dat we het ook heel belangrijk vinden dat de dienstverlening van De Lijn publiek blijft. Die twee zijn voor ons geen tegenstellingen.

Ik wil een specifieke vraag stellen. Die stakingsaanzegging is er nu. We zitten in een heel moeilijke periode met corona. We hebben vorige week in Brussel een onaangekondigde staking gehad. Die heeft er toen voor gezorgd dat bepaalde metrotoestellen overbevolkt waren. Neemt u specifieke maatregelen om ervoor te zorgen dat er zich bij deze staking geen gezondheidsproblemen zullen voordoen?

Mevrouw Brouwers heeft het woord.

Het is inderdaad zo dat De Lijn een consortium heeft opgericht, samen met Siemens, sMIND genaamd. Zij zullen zo dus meedingen om die Mobiliteitscentrale binnen te halen, allicht naast andere spelers, misschien wel buitenlandse spelers. Ik denk niet dat wij hier moeten zeggen wie het moet worden. Laat de procedure de procedure zijn. De bezorgdheid van het personeel delen wij echter toch voor een stuk. Het gaat alles bij elkaar misschien over een vijftigtal mensen, heb ik mij laten vertellen. Zou het toch niet mogelijk zijn om de cao 32bis van toepassing te laten verklaren? Op die manier zou, als die mensen toch zouden moeten worden overgenomen, wat we nog niet weten, dat toch ten minste tegen dezelfde loon- en arbeidsvoorwaarden zijn, zodat er ook een gelijk speelveld is voor allen die meedingen voor dit contract.

Minister, ik zou met aandrang willen vragen om die vraag over die cao 32bis toch eens te bekijken. Misschien kan de staking, of wat het ook is, van vrijdag worden vermeden als er minstens daarover al wat duidelijkheid zou zijn, want dat is een van de punten.

De heer Verheyden heeft het woord.

Collega’s, wat de Mobiliteitscentrale betreft, zitten wij op dezelfde golflengte: we vinden inderdaad dat die zo veel mogelijk onafhankelijk moet kunnen werken en dat De Lijn zich daar het best zo ver mogelijk van houdt. Wat de rechten van de werknemers betreft, uiteraard moet ervoor worden gezorgd dat die zo veel mogelijk gevrijwaard zijn. Als die mensen kunnen worden tewerkgesteld binnen De Lijn, moet men dat zeker bekijken en daarover zo snel mogelijk tot een overeenkomst komen. Ik denk dat er nog genoeg pistes zijn om die mensen een goede job te bieden binnen De Lijn.

Helaas zal de staking er weer voor zorgen dat de reizigers de dupe zijn, en dat is toch wel bijzonder jammer. De stakingen bij De Lijn zijn een oud zeer: kijken we maar naar de eerste schooldag recent nog in Antwerpen. Ik denk ook dat we een open deur intrappen als we zeggen dat de maatschappij momenteel in woelig water verkeert. Kijken we maar naar de coronapandemie, naar het slechte imago met betrekking tot stiptheid en service. Hoewel veel van de acties inderdaad wel gegrond zijn, om diverse redenen, willen we er toch wel op aandringen dat men voorzichtig is met die stakingen en die acties. Minister, stakingen zijn een recht, maar reizigers moeten ook het recht hebben om op hun werk te geraken, en daarom dringen we er toch nogmaals op aan om zo snel mogelijk ook werk te maken van die gegarandeerde dienstverlening.

Mevrouw Robeyns heeft het woord.

Minister, we mogen het doel natuurlijk niet uit het oog verliezen, en dat doel blijft het recht op mobiliteit, het recht op betaalbaar, kwaliteitsvol openbaar vervoer, ongeacht waar men woont. Wat ons betreft, is het in publieke handen blijven hiervan de beste garantie daarvoor.

Ik kan heel goed begrijpen dat heel die beweging voor onrust zorgt bij het personeel. Ik kan ook de vraag van de betrokken werknemers begrijpen, die garanties en een begeleidingstraject vragen. Ik zou daar toch ook graag bij u op willen aandringen. Komen die er of niet?

Als een private partner mee vorm gaat geven aan vervoer op maat, dan moet worden bewaakt dat de vervoersarmoede in de landelijke gebieden, die al groot is, niet toeneemt. Zullen die private partners immers geïnteresseerd zijn in die uitgestrekte landelijke gebieden? Die bezorgdheid wil ik dus toch nog eens meegeven, maar in eerste instantie zijn er die garanties voor de betrokken werknemers. Kunt u wat dat betreft als bevoegd minister toch ook het nodige gewicht in de schaal werpen?

De heer Maertens heeft het woord.

Minister, ik heb het ook al gezegd in de commissie tijdens het debat hierover: ik vind het absoluut geen zaak voor De Lijn om per se een partner te willen zijn, om per se te willen deelnemen aan die procedure om de Mobiliteitscentrale uit te baten. Dit gezegd zijnde, wil ik hier toch ook een oproep doen aan het personeel en aan de vakorganisaties: een oproept tot verantwoordelijkheidszin. Wie nu immers op dit moment, in deze coronacrisis, oproept om te staken, om het openbaar vervoer lam te leggen, die doet in mijn ogen drie dingen. Die straft de reiziger die naar zijn werk of school wil gaan. Die zorgt voor onveiligheid, zoals collega Bex daarnet aanhaalde, omdat er minder mogelijkheden zullen zijn voor de mensen om het openbaar vervoer te nemen en de drukte zal toenemen. Die zorgt er ook voor dat De Lijn alweer in een slecht daglicht komt te staan, dat De Lijn alweer een probleem heeft met haar imago, net in een periode waarin we allemaal hopen dat het openbaar vervoer opnieuw aanslaat als vervoermiddel.

Ik hoop dus dat die sociale verkiezingen pijlsnel achter de rug zijn en dat we nu echt wel eens werk kunnen maken van die gegarandeerde dienstverlening die we in het regeerakkoord hebben afgesproken.

Minister Peeters heeft het woord.

Collega's, dank u voor uw bijkomende vragen. Dat geeft me iets meer tijd om te repliceren, wat sowieso een goede zaak is.

Voor alle duidelijkheid, wij hebben De Lijn niet de opdracht gegeven om te privatiseren. Dit wil ik toch heel duidelijk stellen. (Opmerkingen van Jos D'Haese)

De vervoersmaatschappij De Lijn is een extern verzelfstandigd agentschap met een eigen raad van bestuur, waar ook de sociale partners mee aan tafel zitten. De Lijn heeft beslist een dochtervennootschap op te richten om mee te kunnen dingen in de tender, in de aanbestedingsprocedure die op dit ogenblik lopende is voor die Mobiliteitscentrale.

Vinden we dat een goede zaak? Ik vind veeleer dat dit toe zou moeten komen aan een onafhankelijke partner, omdat men niet tegelijkertijd rechter en partij kan zijn. Dat hoor ik hier meerdere collega's zeggen. Vandaar dat ook het aandeelhouderschap van De Lijn maar maximaal 25 procent mag zijn in degene die straks de aanbesteding binnenhaalt. Wij hebben hier niets opgedragen, integendeel.

Mijnheer D'Haese, u vraagt dat ik daarin intervenieer. Een extern verzelfstandigd agentschap kan ik de arm niet omdraaien, maar de kerntaak van de vervoersmaatschappij De Lijn – ook dat hoor ik verschillende collega's zeggen – is wel degelijk te zorgen voor een kwaliteitsvol aanbod van openbaar vervoer. De Lijn moet zich vooral daarop focussen. De reiziger moet daarbij centraal staan. Daar hebben we allemaal belang bij en daarop moeten we inzetten.

Dan het verhaal van de staking. Mijnheer Bex, ik kan moeilijk de staking breken. Sinds 5 oktober hebben we de versterkte ritten. Die ritten zijn van privépartners of van exploitanten, en die zullen in principe wel kunnen rijden. Op dit ogenblik is het overleg lopende en ik hoop alsnog dat men tot inkeer komt en dat men niet overgaat tot staking, of dat alleszins geen massa gaat staken. Waarom hoop ik dat, collega’s? Wel, omdat jullie allemaal weten dat op dit ogenblik ook de benchmarkstudie lopende is die tegen het einde van het jaar rond moet zijn. Als er weer te veel stakingsdagen zijn zoals bijvoorbeeld in 2019, dan weten we allemaal dat dat niet goed is voor het imago van De Lijn, en zeker geen goed signaal is in het kader van de benchmarkstudie. Dat is wat ik hier heel duidelijk wil stellen. De Lijn zou zich best focussen op haar kerntaken, namelijk zorgen voor een betrouwbaar, kwaliteitsvol en veilig openbaar vervoer.

Ook de gegarandeerde dienstverlening is recentelijk nog aan bod gekomen. We hebben daarvoor een ontwerp klaar, maar we geven nog altijd voorrang aan het sociaal overleg. Straks zijn er inderdaad sociale verkiezingen, dus leggen we dit best opnieuw op tafel van de sociale partners als die achter de rug zijn. Als de sociale partners er niet uit komen, dan zullen we tegen het einde van dit jaar zelf het initiatief nemen om de gegarandeerde dienstverlening te organiseren en zo te voorkomen dat de reiziger opnieuw in de kou staat.

Daarmee heb ik alle vragen beantwoord. Maar opnieuw, voor mij primeert het belang van de reiziger, maar uiteraard ook van al die werknemers.

Mevrouw Brouwers, u vraagt specifiek naar de toepassing van de cao, naar artikel 32bis. Het is niet aan ons om zaken op te leggen; dat is aan de federale overheid.

Op dit ogenblik is de aanbestedingsprocedure lopende, en dat moet in alle objectiviteit gebeuren. Ik ga daar niet in interveniëren. Ik hoop dat we zo snel mogelijk weten wie die aanbesteding binnenhaalt, wie straks de Mobiliteitscentrale gaat organiseren. Dan zullen we kijken of we al dan niet verder maatregelen moeten nemen.

Mijnheer D'Haese, u krijgt zowaar het laatste woord van deze vragenronde.

Het is mij een hele eer, voorzitter.

Dat dacht ik wel.

Mijnheer Maertens, als er een staking bezig is, dan spreekt u altijd over verantwoordelijkheidszin, maar ik heb u nooit over verantwoordelijkheidszin horen spreken toen onze zorgverleners zonder mondmaskers naar de woonzorgcentra werden gestuurd. Ik heb u nooit over verantwoordelijkheidszin horen spreken toen u zelf werd betrapt op een lockdownfeestje in volle lockdown. (Opmerkingen)

Mijnheer Maertens, ik heb u nooit over verantwoordelijkheidszin horen spreken tot de foto's van de kapotte bussen gisteren in de krant stonden. Tot dan toe heb ik u nooit over verantwoordelijkheidszin horen spreken.

Als u de staking wilt afwenden, mijnheer Maertens, dan kan ik u een goede raad geven. Spreek eens met de voorzitter van de raad van bestuur van De Lijn, Marc Descheemaecker, uit uw partij. Zorg dat er weer overleg komt bij De Lijn, dat er openingen zijn om het personeel opnieuw te integreren in het bedrijf in plaats van de poort van het overleg toe te houden. Op die manier dwingt u het personeel het allerlaatste actiemiddel in te zetten waar niemand beter van wordt, niet het personeel en niet de reizigers: de staking.

Tot slot, minister, zijn er twee opties voor die Mobiliteitscentrale waarvoor de markt geconsulteerd wordt. Ofwel gaat de opdracht naar een volledig privébedrijf. Ofwel gaat die naar een bedrijf dat voor 80 percent privé is. Dan moet u niet komen zeggen dat het geen privatisering wordt. Als het loopt als een eend, dan is het een eend, minister.