Verslag plenaire vergadering
Verslag
Algemene bespreking
Dames en heren, aan de orde is het voorstel van decreet van Sarah Smeyers, Vera Jans, Mercedes Van Volcem, Katja Verheyen, Joke Schauvliege en Allessia Claes tot opheffing van de Vlaamse Woonraad om een proactief stakeholdersplatform te kunnen oprichten en tot wijziging van diverse decreten met betrekking tot wonen.
De algemene bespreking is geopend.
Mevrouw Smeyers heeft het woord.
Collega’s, de strakke adviesverplichting, samen met het institutionele karakter van de Vlaamse Woonraad, zorgde voor een statische werkwijze en een weinig dynamische betrokkenheid van de actoren op het beleidsvormingsproces. Ze werden ook vaak te laat om advies gevraagd, waardoor de beleidslijnen vaak al uitgetekend waren.
Daarom wordt de Vlaamse Woonraad nu omgevormd tot een productief overleg van belanghebbenden, in het voorstel altijd ‘stakeholdersoverleg’ genoemd. Maar ik heb een taalbad Engels nodig en ik noem het een ‘overleg van belanghebbenden’, mijnheer Vaneeckhout. Hierdoor kunnen we proactief rekening houden met standpunten en bedenkingen van die belanghebbenden uit het beleidsveld in elke fase van het beleidsvormingsproces, ook en zeker van bij het begin. Dat overleg zal op diverse niveaus worden georganiseerd. Ten eerste, het consulteren van belanghebbenden bij de opmaak van conceptnota's; het betrekken van functioneel samengestelde groepen bij de voorbereiding en operationalisering van regelgeving; het organiseren van periodiek overleg om signalen uit het beleidsveld, de praktijk dus, te capteren.
Collega's, dit voorstel van decreet maakt het mogelijk om wijzigingen of tendensen in het beleidsveld op tijd te vatten. Op die manier worden algemene signalen uit het beleidsveld opgevangen, wordt de vinger aan de maatschappelijke pols gehouden.
Verder kunnen belanghebbenden reflecteren over verschillende initiatieven binnen en buiten het beleidsveld van Wonen en hierover aanbevelingen formuleren aan de beleidsmakers. We streven naar een ruime betrokkenheid, bijvoorbeeld een die gebaseerd is op de maatschappelijke vijfhoek, met onder meer een inbreng van academici, van mensen uit de financiële en industriële wereld, van diverse overheden en participanten in het middenveld. Met andere woorden: we willen een brede invalshoek garanderen bij de opmaak van ons beleid. Een dergelijke open en proactieve betrokkenheid moet verrijkend en inspirerend werken. We rekenen met deze omvorming op een veel grotere lenigheid en flexibiliteit en creativiteit bij het uitvoeren en realiseren van het woonbeleid.
Mevrouw Jans heeft het woord.
Inderdaad, met het voorstel van decreet zullen we de Vlaamse Woonraad omvormen tot een proactief stakeholdersoverleg, zodat we relevante belanghebbenden, veel breder dan vandaag de dag, kunnen betrekken bij de voorbereiding van beleidsdossiers van Wonen. Met dit voorstel van decreet heffen wij dus de Vlaamse Woonraad op en wij schrijven hierbij in dat we dat proactief stakeholdersoverleg zullen organiseren met het oog op een beter onderbouwd woonbeleid. Dat is natuurlijk niet iets wat wij hier ter plekke hebben verzonnen, dat komt voor een groot stuk tegemoet aan een oud zeer in de adviesverlening op het beleidsdomein Wonen.
Hoe was het tot op vandaag? De Vlaamse Woonraad levert weliswaar bijzonder kwalitatieve adviezen af, maar doet dat pas op het moment dat de besluitvorming en de politieke positionering en de beraadslaging hebben plaatsgevonden. Dat betekent dus dat we interkabinettenwerkgroepen organiseren, dat zaken al principieel worden goedgekeurd en dat we dan pas het verplichte advies gaan vragen, dat overigens een consensusadvies moet zijn. Dat kan en moet volgens ons echt wel beter.
Er zijn eigenlijk vier belangrijke wijzigingen in het voorstel van decreet dat ik hier met de collega's voorleg. Het gaat over de timing waarop wij organisaties, groepen, diensten, mensen gaan betrekken. Dat zal veel meer aansluiten bij het moment dat men daadwerkelijk nog impact kan hebben, want dat is toch absoluut de bedoeling van inspraak en participatie.
Een tweede grote wijziging is dat de adviezen geen consensusadviezen meer zullen zijn, maar dat we echt kunnen zien dat we uit de weerspiegelingen van de verschillende deelnemers, van de verschillende organisaties, meer informatie halen dan uit een consensusadvies, zoals tot nu toe was.
Een derde belangrijke wijziging, als u het mij vraagt, is dat we veel breder kunnen gaan consulteren, afhankelijk van de verschillende dossiers die vandaag voorliggen. Wanneer het bijvoorbeeld gaat over een dossier dat aanleunt bij het beleidsdomein Welzijn, dan kunnen we perfect het Netwerk tegen Armoede vragen. In andere dossiers is het mogelijk om financiële instellingen bij het stakeholdersoverleg te betrekken. Een ander voorbeeld is dat we ook in bepaalde dossiers de onderwijsinstellingen kunnen betrekken. Allemaal mensen en organisaties die een belangrijke waardevolle inbreng kunnen hebben en die we ook kunnen betrekken.
Tot slot toch wel een markante wijziging: het advies is geen verplicht advies meer, maar de plicht om proactief stakeholders te betrekken bij die initiatieven die een weerslag hebben op het beleidsveld Wonen, leggen wij vandaag decretaal vast.
Ik wil ook al even tegemoetkomen aan een opmerking die de oppositie hier en in de commissie heeft gemaakt, namelijk dat dit een veel informelere benadering is, en dat klopt ook. Ik geef grif toe dat dit ook risico's inhoudt, maar iedereen die het beleidsdomein Wonen een beetje volgt, weet dat bepaalde ontwerpen van decreet absoluut niet zullen passeren zonder af te stemmen met de juiste belanghebbenden. Daar zijn in de commissie ook vragen over gesteld aan de minister. Minister Diependaele heeft duidelijk gesteld op welke manier hij in de officiële stukken zal rapporteren en met wie en wanneer hij overlegt. We hebben daar alle vertrouwen in. Ik hoop dan ook dat dit voorstel van decreet wordt goedgekeurd, zodat op een heel dynamische manier veel mensen op het juiste moment kunnen worden betrokken bij het beleidsdomein Wonen.
Mevrouw De Martelaer heeft het woord.
Groen betreurt het enorm dat de Vlaamse Woonraad wordt afgeschaft, want dat is wat hier gebeurt. Het grote verschil tussen de Vlaamse Woonraad en de nieuwe proactieve raad die de minister in de steigers willen zetten, is de verplichting om advies te vragen. We betreuren ten zeerste de afschaffing van die adviesverplichting.
De Vlaamse Woonraad was eerder al een luis in de pels, maar als minister moet je de mening en het advies van experten net valoriseren en ter harte nemen. Wanneer je daar niet mee akkoord gaat, moet je met hen in debat gaan. Dat maakt het beleid van een minister, van een regering net sterker en meer onderbouwd. Wat u niet moet doen, is het betreffende orgaan afschaffen, zoals vandaag gebeurt. Het woonbeleid is vandaag net een beleid dat alle expertise en alle input kan gebruiken. Er is al jaren een wooncrisis aan de gang, die jaar na jaar scherper wordt. Door de adviezen af te schaffen die de problemen van de wooncrisis onder de aandacht brengen en oplossen proberen aan te reiken, kun je de problematiek natuurlijk niet onder de mat schuiven. De afschaffing van de adviesverplichting en van de Vlaamse Woonraad is een nefaste beslissing, die het beleid zwakker in plaats van sterker zal maken. We zullen het voorstel van decreet dan ook niet steunen.
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Collega's, wij snappen het niet, wij begrijpen niet waarom de Vlaamse Woonraad wordt afgeschaft. Mijn collega Maxim Veys, vraagt als sinds november of er een evaluatie is gemaakt van de Vlaamse Woonraad en of we die evaluatie dan mogen zien, maar allemaal tevergeefs. De Woonraad is ook de enige strategische adviesraad die wordt afgeschaft, alle andere worden ongemoeid gelaten. En dus vragen wij ons uiteraard ook af of de Woonraad niet wordt afgeschaft omdat hij zich in het verleden – terecht, denk ik – zeer vaak kritisch heeft getoond over het beleid.
De nieuwe aanpak is voor ons veel te vrijblijvend. Ook wij betreuren ongelooflijk dat de adviesverplichting wordt afgeschaft. Wat ons betreft, heeft de Woonraad zijn rol als goed geïnformeerde stem van het terrein zeer goed gespeeld, en wij zullen dan ook met overtuiging tegen dit voorstel van decreet stemmen.
Voorzitter, ik begrijp dat we hier een besluitvormingsproces flexibiliseren en dat leidt – blijkbaar is dat onvermijdelijk – tot een intentieproces bij de oppositie. Als je dan kijkt naar wat we doen, dan vraag ik me af wat er zou gebeuren als we het omgekeerde zouden doen, als datgene wat we vandaag invoeren met het voorstel van decreet, zou worden afgeschaft om terug te gaan naar de oude Woonraad. U moet zich eens inbeelden dat we een proactief stakeholdersoverleg zouden hebben waarbij de input van verschillende actoren wordt gevraagd voor de eerste beslissing wordt genomen, niet zoals nu na de interkabinettenwerkgroepen (IKW’s) en de principiële goedkeuring.
In het begin van het verhaal wordt iedereen geconsulteerd die ook maar iets relevants bij te dragen heeft, en dat kan veel verder gaan dan vandaag het geval is. Zouden we dan beslissen dat af te schaffen en terug te keren naar een raad waarbij de Vlaamse Regering de mensen aanstelt en een advies wordt gevraagd na de eerste goedkeuring? Geachte oppositie, u zou moord en brand schreeuwen. We schaffen de Woonraad hier niet af, maar heffen die decretaal op om tegemoet te komen aan het proactief stakeholdersoverleg.
Als u zich afvraagt of u daar wel genoeg inzicht in krijgt, dan wil ik erop wijzen dat de minister heel duidelijk heeft aangegeven dat de visienota’s over die verschillende thema's zullen worden uitgewerkt. Verder nog, wanneer verschillende stakeholders worden betrokken bij het begin van het proces, dan wordt ervoor geopteerd om in een nota aan de Vlaamse Regering een aparte rubriek op te nemen die het proces van participatie duidt en de resultaten ervan samenvattend weergeeft.
We zullen meer informatie krijgen, we zullen meer mensen betrekken, en op een moment dat het nog relevant en vroeg is. Ik ben er echt wel van overtuigd. Ik maak me sterk dat de kritiek van de oppositie op de huidige hervorming onterecht zal blijken in de praktijk.
De oppositie is in dezen alleen aan de linkerzijde te detecteren, wat mij een beetje verbaast. Normaal gezien krijgen mevrouw Jans en ik het verwijt, of felicitaties, dat we tot een meer conservatieve partij behoren. Jullie zijn zogenaamd de progressieven, maar jullie zijn wel tegen elke vorm van verandering. Ik vind die starheid wat jammer. Ik kan u zeggen dat dat proactief overleg van belanghebbenden nú al werkt, dat dat nú al aan de gang is, dat dat al een tijdje geraadpleegd wordt, dat die adviezen al worden gevraagd. Die adviezen worden ook al gevraagd bij het begin van de beleidsbeslissingen of van het rijpen van nieuwe ideeën of nieuwe richtingen binnen het woonbeleid. Het werkt dus al en het werpt vruchten af. Het feit dat jullie nu pas kritiek uiten, op het moment dat daarover moet worden gestemd, en dat er blijkbaar toch niet eerder zulke negatieve ervaringen waren met de nieuwe manier van werken, doet mij toch vermoeden dat jullie eigenlijk gewoon tegen zijn om tegen te zijn. Zoals mevrouw Jans zegt, wordt de input vooraf gevraagd, niet wanneer het grote gelijk al is uitgesproken en wanneer het voor vele politici heel moeilijk is om openlijk nog van visie te veranderen.
Ik zie er alleen maar goede dingen in. De belanghebbenden worden bevraagd op een moment dat het nog zin heeft en niet achteraf, als de lijnen al grotendeels zijn uitgezet. Ik begrijp echt niet vanwaar die starheid, die conservatieve houding komt om toch niets te willen veranderen aan deze manier van beleidsvorming en deze beslissingsprocessen.
Ik heb dit punt natuurlijk besproken met mijn collega Veys. Hij verzekert mij dat er hierover in de commissie verschillende keren gediscussieerd is. Maar wij begrijpen het gewoon nog altijd niet. Wij begrijpen niet waarom de Woonraad de enige strategische adviesraad (SAR) is die wordt afgeschaft. Al de andere blijven bestaan. Wilt u daarmee zeggen – dat is eigenlijk mijn vraag – dat alle andere ministers, die wél met een SAR blijven werken, slecht bezig zijn?
De heer D’Haese heeft het woord.
Voorzitter, ik kom kort tussen, omdat de waarheid haar rechten heeft. Zodra er in het regeerakkoord sprake was van de afschaffing van de Woonraad, zijn we daarover tussengekomen. Het is dus niet eerlijk om te zeggen dat we daar pas op dit moment over beginnen, want dat is niet waar. We hebben daar van in het begin een principieel probleem mee en hebben daar nu nog steeds een principieel probleem mee. Wat dat betreft, zijn excuses aanvaard.
Mevrouw Jans, uiteraard vertrouwt u op uw minister. Maar het zal u niet verbazen dat wij daar niet onvoorwaardelijk op vertrouwen. En ik denk dat de 150.000 gezinnen die op de wachtlijsten staan, daar ook niet onvoorwaardelijk op vertrouwen. Het was net de Woonraad die hen een stem gaf.
Ik hoor heel wat argumenten dat het advies te laat kwam. Maar uiteraard kunnen we het advies van de Woonraad ook vervroegen, op een ander moment inplannen. U neemt er heel wat andere zaken bij en dat is heel goed. Maar jullie vergeten dat jullie hadden kunnen vertrekken van de Woonraad. Nu doen jullie die Woonraad weg. Jullie heffen die op en vervangen die door iets anders. En het is heel duidelijk waarom, namelijk omdat die Woonraad kritische adviezen gaf en jullie er nu van af zijn. Dat is heel duidelijk. Het zou gemakkelijker zijn mochten jullie dat gewoon zeggen.
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De algemene bespreking is gesloten.
Artikelsgewijze bespreking
Dames en heren, aan de orde is de artikelsgewijze bespreking van het voorstel van decreet. (Zie Parl.St. Vl.Parl. 2019-20, nr. 324/1)
– Er zijn geen opmerkingen bij de artikelen 1 tot en met 8.
De artikelsgewijze bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemmingen over de artikelen en over het voorstel van decreet houden.