Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de noden van de studenten in het hoger onderwijs
Verslag
Mevrouw El Kaouakibi heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, corona is al een serieuze uppercut geweest. Heel wat mensen zijn gevallen. We proberen er alles aan te doen zodat mensen weer kunnen opstaan. Maar heel die tijd zijn we wel 240.000 van onze burgers een beetje vergeten, en dat is pijnlijker en pijnlijker aan het worden: jongeren, studenten die van de ene dag op de andere geen les meer krijgen, die de ene deadline na de andere moeten halen, terwijl ondertussen angst, stress en onzekerheid alsmaar toenemen. Die 240.000 jongeren mogen we niet vergeten, zeker nu niet, nadat ze wekenlang geïsoleerd geleefd en gestudeerd hebben, vaak zonder vrienden, zonder peers. We weten ook dat er een verdrievoudiging is van meldingen van moeilijke thuissituaties. Die studenten zitten momenteel volop in de blok in die moeilijke thuissituatie. Ik denk dat het nu, zelfs nog meer dan anders, nodig is dat we een duidelijk signaal geven aan die jonge mensen, jonge mannen en vrouwen, dat we een deel van de ballast van hun schouders halen.
Het is eigenlijk niet zo vreemd dat we dat zouden doen, want het staat in het regeerakkoord. Dat is een belofte die we nog voor de crisis hebben ingeschreven, namelijk specifieke aandacht voor het mentale welbevinden van onze studenten in het hoger onderwijs. Ik denk dat dit het ideale moment is, minister, om die belofte hard te maken. We moeten voor een concreet plan gaan voor het mentale welbevinden van onze studenten, met extra ondersteuning en begeleiding. Ze zitten nu volop in de blok. Wat gaan we concreet doen aan dat mentale welbevinden van onze studenten?
De heer Warnez heeft het woord.
Collega's, het studentenplatform ‘Geef ons een stem’ heeft ons maandagvoormiddag een mailbombardement bezorgd. Het platform vraagt met zijn actie om meer aandacht en ondersteuning voor de studenten tijdens deze coronacrisis. Het is heel erg belangrijk dat we studenten sterker maken. Ik denk dat we dat ook wel al aan het doen zijn. Zo pleiten wij vanuit onze fractie al weken voor het ter beschikking stellen van openbare studieruimtes, zodat studenten in optimale omstandigheden kunnen studeren. Die zijn er nu ook.
Daarnaast bent u bezig, minister, met een plan rond mentaal welzijn, samen met de Vlaamse Vereniging van Studenten (VVS) en de collega-ministers Beke en Dalle, wat ook goed is. En vorige week hebben we hier nog een resolutie goedgekeurd rond de vaste kosten bij de studentenkoten. Daarbovenop hebben we het morgen in de commissie Onderwijs over studievoortgang.
Een van de punten waarop de studenten nog steeds aan het hameren zijn, is dat we ervoor moeten zorgen dat de studenten hun studiekansen niet gefnuikt zien door deze coronacrisis. Ik ben dan ook blij dat we hier mogen aankondigen dat we, na overleg met onze collega's, en in het bijzonder collega’s El Kaouakibi en Daniëls, een akkoord hebben bereikt in de meerderheid over een voorstel van resolutie over studievoortgang, dat we zullen indienen in de commissie Onderwijs.
We gaan voor een sterk en kwaliteitsvol onderwijs en examens, ook online. We willen daarbij de universiteiten, de hogescholen en de studenten ondersteunen waar nodig. Minister, zult u in samenspraak met de studenten, universiteiten en hogescholen, actie ondernemen om de instellingen, docenten en studenten te ondersteunen om kwaliteitsvol en sterker onderwijs te kunnen aanbieden?
Minister Weyts heeft het woord.
Voorzitter, ik ben me, net als iedereen hier, natuurlijk bewust van de moeilijke situatie van de studenten. Zij waren trouwens de eersten die door de coronacrisis werden getroffen. In het hoger onderwijs is haast onmiddellijk op afstandsonderwijs overgeschakeld. Zij waren de eerste gedupeerden.
Er wordt hier gesuggereerd dat wij bij de studenten niet de vinger aan de pols houden, maar wij doen dat niet op een publiek forum. Ik communiceer daar niet over, maar we doen dat wel. (Opmerkingen)
Minstens eenmaal per week zitten we samen met de vertegenwoordigers van de studenten. Er is een studentenvertegenwoordiging, namelijk VVS, die 250.000 tot 260.000 studenten in Vlaanderen vertegenwoordigt. Daar houden we de vinger aan de pols. We mogen misschien wat meer kenbaar maken dat dit minstens op wekelijkse basis gebeurt. We hebben er ook voor gezorgd dat VVS is betrokken bij alle beslissingen die, al dan niet op mijn suggestie als minister van Onderwijs, door het Vlaams Parlement zijn genomen. Dat is voordien eigenlijk nooit gebeurd.
Ik ben dan ook zeer tevreden dat het Vlaams Parlement medio april 2020 al een pakket noodmaatregelen heeft goedgekeurd, waaronder de garantie dat studenten nog dit jaar zonder meerkost kunnen afstuderen. We hebben vastgelegd dat niets boven de hoofden van de studenten heen kan worden beslist. Het is zeer belangrijk dat ze hier altijd bij betrokken zijn. Verder hebben we voor instellingen in het hoger onderwijs de mogelijkheid gecreëerd om af te wijken van het met de studenten gesloten contract. De mogelijkheid om hiervan af te wijken, is gecreëerd omdat nood wet breekt, maar het kan enkel na raadpleging van alle participatie- en overlegorganen. De studentenvertegenwoordiging blijft hier altijd bij betrokken. In de instellingen zorgen de studenten er zelf voor dat ze altijd aanwezig zijn in de raden en de organen. Ze hebben inspraak, maar dat gebeurt in stilte.
Er is nog meer dan het studeren, de evaluaties en de examens voor studenten, en dan gaat het over het welzijn. Het is een heel precaire groep. Uit internationaal onderzoek blijkt dat de leeftijdsgroep tussen 18 en 24 jaar het meest vatbaar is voor mentale problematieken. De coronacrisis zet dat natuurlijk nog extra in de verf.
De universiteiten en hogescholen leveren op dat vlak inspanningen. De diensten voor studentenvoorzieningen draaien op volle toeren. Ik heb, samen met VVS, besloten nog een tandje bij te steken met een concreet initiatief inzake het mentaal welzijn van onze studenten waarvoor VVS een voorstel heeft uitgewerkt. Ik zal dat ondersteunen en financieren.
Er komt een bevraging van onze studenten om het probleem beter in kaart te brengen. We zullen zo een beter beeld krijgen van studiedruk, studieoriëntatie, studie-efficiëntie, de leefwereld van studenten en het aanbod inzake psychosociale steun. We trekken hiervoor middelen uit, en op grond hiervan zullen we tot concrete beleidsaanbevelingen komen.
Volgens mij zit het voorstel van VVS goed in elkaar. Hierdoor kunnen we ervoor zorgen dat dit thema op de agenda staat en blijft staan. We verlagen de drempel om erover te praten, maar we gaan vooral op zoek naar concrete kleine en grote ingrepen die we op grond van die bevraging kunnen doen. Zo kan de coronacrisis niet enkel op korte termijn, maar ook op lange termijn nog een positief gevolg hebben en, wat het mentale welzijn van studenten betreft, in de toekomst nog effect sorteren. We starten al op 1 juni 2020 met dat project.
Minister, ik dank u voor uw toelichting. Het is goed om weten dat VVS met de bevraging zal starten. Het is belangrijk die woorden meteen in daden om te zetten, want we moeten dringend stress wegnemen en perspectief bieden. Al die studenten die nu midden in hun blokperiode zitten, weten eigenlijk niet goed waar ze aan toe zijn. Er zijn al heel wat uitspraken gedaan, onder meer over mildheid tijdens de evaluaties, maar we weten allemaal dat studenten op die manier niet echt uitkijken naar hun blokperiode en al zeker niet naar hun eerste examen.
Al die studenten werken keihard om vooruit te geraken. Voor heel veel studenten is dit de manier om de sociale ladder op te klimmen, maar ze zitten met een vraag waar ze wakker van liggen. Kan een student zijn studietoelage nog krijgen indien hij door deze corona-uppercut en dit semester zijn leerkrediet verliest? Dat is een angst en bezorgdheid die leeft en die we met de meerderheid, over de partijgrenzen heen, ter harte nemen. We willen hiervoor actie ondernemen.
Minister, ik denk dat het belangrijk is om perspectief te bieden. Wat u misschien wel kunt doen in uw communicatie, is dat perspectief bieden. Misschien kunt u vandaag meer zeggen over hoe we die studenten perspectief kunnen bieden. Wij vinden inderdaad dat ze corona als overmacht moeten kunnen inroepen, maar mogelijk zijn er nog andere manieren. Daar ben ik benieuwd naar.
Minister, ook wij zitten regelmatig samen met studenten, bijvoorbeeld met ‘Geef ons een stem’ en ook met VVS. Ik ken de studentenorganisatie VVS als een heel sterke organisatie. Ik ben dus blij dat u daar werkelijks mee samenzit en dat u ook samen met hen een plan zult voorstellen, nu al versneld op1 juni, en daarvoor in middelen voorziet. Dat is zeer goed. Dank daarvoor.
Het studentenplatform ‘Geef ons een stem’ heeft ook 23.000 handtekeningen verzameld. Hebt u daarmee al contact gehad, of hebt u daar in de toekomst nog contact mee?
De heer De Witte heeft het woord.
Minister, u zegt dat u ruim overleg pleegt, maar hoe komt het dan dat tienduizenden studenten roepen dat men hun een stem moet geven? Collega Warnez verwees net naar de 23.000 handtekeningen. Bijna de helft van de studenten in het hoger onderwijs denkt door die coronacrisis het academiejaar niet tot een goed einde te zullen brengen. Velen voelen zich angstig en depressief. U verwijst er zelf naar. Ik krijg ook heel veel getuigenissen binnen van studenten, over een gebrek aan goede internetverbindingen, over de ruimte thuis, over veel te veel lawaai thuis om te kunnen studeren. Er voltrekt zich dus een ramp.
Kunt u ervoor zorgen dat er voldoende plaatsen ter beschikking worden gesteld om te studeren? Dat is heel belangrijk. Ik heb tien jaar lesgegeven aan de KU Leuven. De bibliotheken zaten altijd vol, net als tal van andere plaatsen, en nu vallen die plaatsen dus weg. Er is plaats nodig om samen te kunnen blokken.
Ten tweede, gratis bijles in de zomer. Ten derde, mildheid bij de examens, en last but not least, overleg met de studenten die die petitie hebben opgestart.
De heer Vaneeckhout heeft het woord.
Minister, voor een stuk in tegenstelling tot wat u beweert, geeft de oproep van de mensen van ‘Geef ons een stem’ natuurlijk aan dat studenten zich echt wel in de steek gelaten voelen. Die studenten staan onder zware druk. Dat blijkt niet alleen uit hun signaal, maar ook uit de bevraging van Sciensano. Ik ben het met u eens dat VVS fantastisch werk levert, maar hoop dat u samen met uw partij na dit signaal ook snel de mensen van ‘Geef ons een stem’ zult ontvangen. Voor alle duidelijkheid: de studenten vragen niet dat de lat omlaag gaat, maar ze vragen wel dat er echt rekening wordt gehouden met hun situatie. Het onderwijsaanbod was niet normaal en ondanks vele inspanningen van instellingen en docenten vragen wij u toch om stappen te zetten. We verwelkomen het initiatief van de meerderheid en hopen alvast dat daarin is opgenomen dat dit academiejaar geen leerkrediet in mindering zal worden gebracht en dat studenten dit academiejaar zullen worden vrijgesteld van studievoortgangsmaatregelen die zouden voortvloeien uit niet-verworven opleidingsonderdelen. Minister, wij willen een grote focus op de meest kwetsbare studenten, want zonder goede thuissituatie om te kunnen studeren dreigen zij het hardst worden getroffen, en vandaag zijn onze universiteiten en hogescholen al geen afspiegeling. Op welke manier zult u specifiek middelen inzetten en garanderen dat die voor hen worden ingezet, om een dreigende uitval te voorkomen?
Mevrouw Krekels heeft het woord.
Minister, ik heb nog één student in huis, en ik kan u garanderen dat het inderdaad af en toe wel zwaar weegt. Net als kleuters, scholieren, leerlingen missen ook zij het contact met hun medestudenten en de interactie, het samen studeren in de bibliotheken. Ze voelen zich sinds maart natuurlijk ook in hun langste blokperiode ooit, en dat begint uiteraard te wegen. Dat is ook zo voor studenten die in een goede thuissituatie zitten, dus hoe moet dat inderdaad niet zijn voor studenten in een minder goede thuissituatie?
U verwijst terecht naar de vele gesprekken die u al hebt gehad met VVS. Er werd hier ook terecht verwezen naar de nooddecreten en de resoluties die al op tafel lagen en die nog zullen komen. We zijn dus echt wel bezig met ervoor te zorgen dat we hen goed kunnen omkaderen. Ik vind het toch ook wel geruststellend dat diverse rectoren aangeven dat ze mildheid aan de dag zullen leggen, dat ze resultaten van vorige jaren zullen vergelijken met de resultaten die nu zullen worden behaald. Voor de specifieke maatregelen die u aankondigt, die u waarschijnlijk nog zult nemen, vraag ik gewoon om inderdaad elke keer dat mentale welzijn van de studenten mee te nemen.
De heer Sintobin heeft het woord.
Net zoals mevrouw Krekels ben ik een beetje ervaringsdeskundige, want ik heb ook nog een hogeschoolstudent al drie maand thuis. Hij zit in een redelijk goede situatie, en ik kan me best voorstellen dat het voor bepaalde studenten toch wel een heel moeilijke periode is, die een zekere druk meebrengt voor hun mentaal welzijn. Aan dat mentaal welzijn moeten we voor iedereen, maar zeker voor studenten die nu in de blok zitten en zelfs al begonnen zijn met de examens, toch wel bijzondere aandacht besteden.
Ik ben bijzonder benieuwd naar het voorstel van resolutie van de meerderheid, maar ik kan nu al zeggen dat wij geen voorstander zijn van het versoepelen van de studievoortgangsmaatregelen en de evaluatie. Maar het debat zal wel gevoerd worden in de commissie.
Minister, als voorzitter van de commissie Welzijn en waarschijnlijk in naam van al mijn collega’s, pleit ik ervoor om een beleidsoverschrijdend initiatief te nemen, of althans de discussie te voeren, omdat welzijn bij jongeren en studenten elkaar toch wel een beetje overlappen. Misschien zijn we met de commissie Welzijn welkom bij de commissie Onderwijs om het debat over het voorstel van resolutie van de meerderheid te volgen.
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Collega’s, ik ben blij dat de andere partijen hier duidelijk de noodkreet van de studenten hebben gehoord vandaag. Wij zijn hier al drie weken aan het pleiten voor meer actie door de Vlaamse Regering voor de studenten, die zich duidelijk in de steek gelaten voelen met onder andere dat hoogdringend voorstel van resolutie om studenten vroegtijdig hun kothuur te laten opzeggen. Ere wie ere toekomt: mevrouw El Kaouakibi, u had die hoogdringendheid mee gesteund, maar de meerderheid en het Vlaams Belang heeft ze daarna toch genadeloos weggestemd in de commissie.
Vorige week was er nog het voorstel van resolutie om de vaste kosten van kotstudenten vroegtijdig terug te betalen. Daar is inderdaad een alternatief voor gekomen, maar met veel onderzoeken en evalueren. Sp.a hoopt dat daar nu toch echt iets van komt.
Inderdaad, morgen in de commissie is er nog een voorstel van resolutie van sp.a – het is hier al gezegd – om leerkrediet en studievoortgangsmaatregelen uitzonderlijk te schrappen, omdat wij op geen enkele manier willen dat de toekomst en de studiekansen van studenten door deze crisis worden gehypothekeerd.
Ik ben blij...
U bent blij, daar kunnen we mee afronden.
Ik ben blij dat daar nu ook blijkbaar een alternatief komt. Ik kijk uit naar het debat. Minister, wat vindt u daarvan?
Blijheid, dat is genoteerd als conclusie.
Wel, we hebben gisteren met VVS onszelf in vraag gesteld. Misschien moeten we daar wat duidelijker over communiceren. We moeten namelijk sterker in de verf zetten dat wel degelijk de vinger aan de pols wordt gehouden. In antwoord op de concrete vragen die hier gesteld zijn, heb ik zelf aan de Veiligheidsraad voorgesteld dat de studieruimtes worden opengesteld, niet alleen in de bibliotheken maar ook op de campus. Verschillende hogescholen hebben niet altijd de nodige infrastructuur in de vorm van een bibliotheek. Dat is goedgekeurd. Er is ook voorgesteld dat lokale bibliotheken en besturen hun infrastructuur kunnen openstellen zoals dat voorheen het geval was voor hogeschool- en universiteitsstudenten, om daar te gaan blokken in alle rust en kalmte als ze daartoe thuis de ruimte niet hebben. We zijn samen met de hogescholen en universiteiten het engagement aangegaan – dat was medio mei – om ervoor te zorgen dat iedereen nu duidelijk zou weten waaraan en waaraf met betrekking tot de examens, want dat heeft ook een hele tijd ‘in de waggel’ gelegen.
Tot slot hebben we gisteren nog eens de geruststellende communicatieve boodschap herhaald dat alle studenten moeten beseffen dat de hogescholen en universiteiten in hun evaluatie, gelet op deze crisis, mildheid aan de dag zullen leggen. Ze zullen altijd de coronaomstandigheden in rekening brengen bij hun beoordeling.
Met VVS is bekeken welke input wij of zij zouden kunnen doen ten aanzien van de resolutie van de meerderheid zodat we ook op dat vlak een geruststellende boodschap kunnen brengen. Ik denk dat dat vooral is wat men vraagt. We zorgen voor een concreet initiatief rond welzijnsmaatregelen. Ik weet ook wel dat dat misschien niet onmiddellijk het grote soelaas zal bieden, maar het kan bijdragen tot een structurele oplossing. Het belangrijkste wat we nu moeten doen, is een geruststellende boodschap geven: u zult mild geëvalueerd worden, we houden rekening met de omstandigheden. Men gaat geen diploma’s cadeau geven. Dat vraagt ook niemand, want anders schuift men het probleem door naar het volgende jaar. Maar mildheid en rekening houden met de omstandigheden, gaat men zeker op alle niveaus wel doen.
Minister, dank u wel voor uw toelichting en de bereidheid om dat perspectief te bieden. Studenten willen inderdaad geen cadeaus, maar ze verdienen wel beter. Ze verdienen ook een plan voor de toekomst, zodat we voorbereid zijn op de volgende crisis.
Ik ben blij om te horen dat betrokkenheid zo belangrijk is. Een nieuwe generatie betrekken is exact wat we moeten doen, want gelijkwaardigheid komt voort uit het au sérieux nemen van deze en komende generaties. Als zij ooit zeggen dat het vroeger beter was, dan hebben ze het over vandaag. Ik ben heel lang jongerenactiviste geweest en daarom vind ik het belangrijk om de boodschap te geven aan de jongeren die ons langs alle kanten terecht proberen te bereiken: ‘Wacht niet op ons, neem zelf het heft in handen, want jullie hebben uiteindelijk de oplossingen.’ Het is belangrijk om die boodschap te geven, dat ze die durven op tafel leggen, durven aandacht te vragen, durven kritisch te zijn, durven op deuren te kloppen van wie dan ook, van welk niveau dan ook, en dat ze vooral niet wachten om een stem te krijgen maar een stem opeisen, een ‘seat at the table’ claimen. Een boodschap die wij vanuit onze fractie ook willen geven is dat we het ondernemerschap vanuit de jongeren en de studenten appreciëren. Wij rekenen op hen, net zoals zij op ons rekenen.
Als zelfs collega Goeman al blij is, minister, dan zijn wij natuurlijk ook blij. Alle gekheid op een stokje: het is zeer goed dat u concrete engagementen toont naar die studenten, dat u hun perspectief wil geven, dat u hen wilt horen en dat we samen over de partijgrenzen heen met dit parlement willen werken aan een sterk hoger onderwijs. Dank u wel.
De actuele vragen zijn afgehandeld.