Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over een totaal wapenembargo ten opzichte van Saoedi-Arabië
Verslag
De heer Kennes heeft het woord.
Saoedi-Arabië is in dit parlement al vaak ter sprake gekomen in de commissie Buitenlands Beleid om de schending van mensenrechten aan te klagen, de betrokkenheid van het land bij de oorlog in Jemen die zeer veel slachtoffers maakt en zorgt voor een hongerregime, en de betrokkenheid bij het exporteren van het wahabisme.
Zeer recent is nog iets toegevoegd aan die lange lijst van feiten. Tijdens een diplomatieke missie in het consulaat, bij uitstek de plaats voor de soevereiniteit van een staat, heeft een moordcommando een kritische journalist op een verschrikkelijke manier omgebracht. Men heeft geprobeerd dat op vele manieren te verdoezelen en het is buitengewoon pijnlijk hoe de details nu naar buiten komen.
De vraag is nu wat de reactie moet zijn van de wereld op de goednieuwsshow die Saoedi-Arabië de laatste jaren probeert te verkopen, onder andere door vrouwen de kans te geven om met een auto te rijden, een grote verworvenheid, of het heropenen van cinema’s, een grote stap voorwaarts in de richting van een normale staat, nu we hebben vastgesteld dat er bij deze moord directe linken zijn met dat regime. Deze moord sluit aan bij een lange lijst van zaken die ons moeten bezighouden.
Veel Europese leiders onder wie Duits bondskanselier Merkel hebben gezegd dat Europa nu moet pleiten voor een boycot van wapens naar dat land. Dat moet allemaal worden stopgezet. Vlaanderen exporteert niet want via de case-by-casebehandeling hebben we eigenlijk die wapenexport stopgezet. Wallonië verdient nog altijd zeer grof geld aan wapens en is een hofleverancier van het Saoedische koningshuis, maar ik denk dat Europa nu verenigd moet spreken en dat Vlaanderen daarin het voortouw moet nemen.
Mevrouw Soens heeft het woord.
De heer Kennes heeft al uitvoerig het palmares van Saoedi-Arabië geschetst en ook de moord op de kritische Saoedische journalist in het begin van deze maand. Er gaan binnen Europa meer en meer stemmen op om de wapenhandel naar dit land stop te zetten. Duitsland heeft deze week aangekondigd dat het de wapenhandel naar Saoedi-Arabië zal stopzetten. Federaal Minister De Croo heeft een half uur voor deze plenaire vergadering nog een persbericht uitgestuurd met de uitdrukkelijke vraag aan de regionale overheden, dus eigenlijk aan u, om ook deze wapenhandel stop te zetten. Ik heb deze vraag hier ook al een paar keer gesteld, onder andere vanwege de oorlog in Jemen, de humanitaire noodsituatie en de hongersnood die daar heerst, en de vuile rol die Saoedi-Arabië in die oorlog speelt.
Dus, ik wil u opnieuw vandaag de vraag stellen om vanuit Vlaanderen een formeel wapenembargo op te leggen tegen Saoedi-Arabië, en u ook vragen wat u wilt doen om tot een Europees wapenembargo te komen.
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Het is heel duidelijk dat ik me aansluit bij de morele verontwaardiging zoals die door de heer Kennes in zijn inleiding is verwoord. Bovenop alle problemen die er al zijn en waren met Saoedi-Arabië, onder andere de betrokkenheid in het conflict in Jemen, is daar nu de brutale en heel afschuwelijke schending van de mensenrechten bij gekomen. Het meest fundamentele mensenrecht, namelijk het recht op leven, is geschonden op een buitenmenselijk brutale manier en ik denk dat hierover terecht grote verontwaardiging is ontstaan, niet alleen in ons land, maar ook in andere landen.
Ik ben er dus meer dan ooit van overtuigd, collega’s, dat Vlaanderen geen vergunning mag leveren tot het uitvoeren van wapens aan Saoedi-Arabië, iets wat we al een hele tijd, namelijk sinds 2014, niet meer doen. Ik zal dit beleid ook niet meer veranderen.
Ik heb vanmorgen, na mijn terugkeer uit Portugal vannacht, al opdracht gegeven aan mijn diensten om dit punt te agenderen op het Overlegcomité, want ik heb begrepen dat Wallonië zegt dat het verder zal gaan met het uitvoeren van wapens, en dat het alleen wil overwegen om hiermee op te houden als er een Europees standpunt, een Europees embargo, komt. Daar hebben wij overigens – dat herinnert u zich allemaal – al een initiatief toe genomen. Mijn diensten hebben dit al vruchteloos aangekaart bij de Working Party on Conventional Arms Export (COARM), minister Reynders heeft deze kwestie op onze vraag al Europees aangekaart, maar heeft daar toen geen succes mee gehad.
Ik heb nu het gevoel dat er binnen Europa een bredere verontwaardiging is ontstaan. We hebben een signaal gekregen van Angela Merkel, die de wapenleveringen heeft opgeschort. Om het officieel te agenderen, zijn we te laat, want op 7 november is het Overlegcomité. Maar ik heb toch gevraagd om dit punt op het Overlegcomité te zetten met de bedoeling dat we tot een gezamenlijk intra-Belgisch standpunt komen. We kunnen dit dan Europees agenderen zodat er een embargo komt, wat volgens mij in deze omstandigheden het beste antwoord is. Ik denk dat we nu niet alleen blijk moeten geven van een morele verontwaardiging, maar dat we ook de daad bij het woord moeten voegen. Ik hoop dat andere Europese landen nu het voorbeeld zullen volgen van Vlaanderen, dat tot nu toe heel consequent, vanwege het conflict in Jemen, elke wapenuitvoer weigert. Ik denk dat een algemeen embargo op Europees vlak het krachtigste signaal zou zijn van een Europa, dat gebaseerd is op rechten en vrijheden en dat zich beroept op de fundamentele waarden waarop onze samenleving is gebaseerd.
Ik denk dat dit een heel duidelijk standpunt is. Ik ben blij dat u initiatief hebt genomen in de richting van de federale overheid en het Overlegcomité. Ik ben ook blij dat u herhaalt dat we dit ook op Europees niveau moeten waarmaken en dat Vlaanderen hierin het voortouw wil en moet nemen. Ik hoor u bevestigen dat we geen wapenexport doen of zullen doen, maar het is belangrijk dat dit in een ruim kader wordt vastgelegd en dat we binnen Europa geen uitzondering zijn of een eilandje vormen, maar dat dit standpunt ver wordt gedragen. Dit is een van de zaken waarin Vlaanderen zich nu groot moet maken: het moet dit absoluut doorduwen, waar het ook maar kan.
Dank u wel, minister. U hebt gezegd dat we geen wapens meer uitvoeren naar Saoedi-Arabië. U hebt inderdaad in juni van dit jaar nog een vergunning geweigerd. Dat toont echter ook aan dat er vandaag nog altijd Vlaamse bedrijven zijn die wapens willen uitvoeren naar Saoedi-Arabië. Een formeel embargo zou dus alleen al de duidelijkheid kunnen geven aan iedereen, ook aan de Vlaamse bedrijven, dat ze geen moeite meer moeten doen om een vergunning aan te vragen omdat die toch per definitie geweigerd zal worden.
We hebben een heel hoog ‘ongekend eindgebruik’ in Vlaanderen. Van heel veel militaire onderdelen uit Vlaanderen weten we niet waar ze terechtkomen. We kennen gevallen van Vlaamse onderdelen die toch in Saoedi-Arabië terechtgekomen zijn. Ook daarvoor zou een formeel wapenembargo absoluut een stap in de goede richting zijn.
Tot slot denk ik ook dat het een belangrijk signaal zou zijn naar andere Europese lidstaten als we dit vanuit Vlaanderen zouden doen. We hebben die voortrekkersrol. We kunnen dit doen. Het staat in ons ons decreet dat we dit kunnen doen. Laten we dus dit signaal geven. Hopelijk beweegt er op die manier ook iets in Europa om tot een Europees wapenembargo te komen.
De heer Diependaele heeft het woord.
Dank u wel, voorzitter. Eerst en vooral sluit ik mij, in naam van mijn fractie, uiteraard aan bij de veroordeling van de gruwelijke moord die gebeurd is. Mevrouw Soens, de facto hebben we op dit moment geen wapenleveringen aan Saoedi-Arabië. In de tekst van het voorstel van resolutie, dat u bij hoogdringendheid voorlegt, probeert u de indruk te wekken dat dat wel zo is. De facto is er echter op dit moment geen wapenuitvoer naar Saoedi-Arabië. Laten we daar ook aan vasthouden. We zijn het er allemaal over eens dat dit gruwelijke voorval, hoe gruwelijk die moord ook was, daar niets aan verandert. De heer Kennes heeft dat heel duidelijk aangegeven: het lijstje van gruwelijkheden is al heel lang en die beslissing was dus al genomen.
Laten we dit voorval vooral gebruiken om op Europees niveau te pleiten voor een totaalafspraak. Laten we proberen om die Europese solidariteit ten volle te laten spelen om samen een standpunt in te nemen tegenover Saoedi-Arabië. Vanuit dat perspectief zou dat signaal veel sterker zijn. De verontwaardiging die we op dit moment overal in Europa horen, kan misschien net de kans geven om ook Wallonië en andere landen mee te krijgen in dat standpunt. Laten we daar vooral op inzetten. De facto verandert er niets ten aanzien van het beleid dat Vlaanderen nu reeds voert. (Applaus bij de N-VA)
De heer Daems heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, vanuit onze fractie komt uiteraard hetzelfde geluid. Ik denk dat de minister-president de juiste invalshoek inneemt. Dat is trouwens dezelfde invalshoek die vicepremier De Croo ook ingenomen heeft, vandaag maar ook al enkele dagen geleden. De moeilijkheid binnen de Belgische context is natuurlijk het ‘economische belang’ dat er is in Wallonië. Maar ik heb begrepen dat minister-president Borsus wel mee in die richting wil.
Minister-president, vanuit onze fractie steunen we dus in ieder geval de acties die u onderneemt in dat Overlegcomité om een algemeen embargo inzake wapenuitvoer naar Saoedi-Arabië op Europees niveau af te kondigen. Waarom? Omdat dat natuurlijk op zich geen kwestie is van solidariteit, zoals men dat noemt. Neen, dat is een kwestie van het creëren van een nieuwe politieke realiteit, waarbij een Europees buitenlands beleid, in casu inzake wapenexport, het enige is dat voldoende slagkracht heeft om resultaten te boeken. Want zolang je dat niet doet, zal er natuurlijk altijd wel hier of daar een Europees land zijn dat tussen de mazen door toch denkt hieruit profijt te halen. Open Vld geeft dit dus de volle steun en wil ook dat dit een onderwerp is, collega’s, over de partijgrenzen heen, waarbij we niet in een of in andere richting proberen ons gelijk te halen. Ik heb het al een aantal keren gezegd in de commissie: hier zouden we gewoon, zonder onderscheid tussen partijen, zaken naar voren moeten brengen.
In die zin geef ik u meteen mee, collega Soens, dat ik het een beetje spijtig vind dat u ons niet vooraf hebt gecontacteerd inzake het voorstel van resolutie dat u hebt ingediend, want dan hadden we dat samen kunnen doen.
De heer Vanbesien heeft het woord.
Saoedi-Arabië is een schurkenstaat. Ik denk dat iedereen hier al genoeg redenen op tafel gelegd heeft om dat te staven, niet het minst de oorlog in Jemen en het totale gebrek aan respect voor zowel het oorlogsrecht als voor mensenrechten. De blokkade tegen Qatar werd hier nog niet genoemd, evenmin als de gewelddadige repressie tegen mensenrechtenactivisten in eigen land.
Wat Wallonië doet, is dus schandalig. Ze zouden daar onmiddellijk moeten stoppen met hun vele wapenleveringen. Ik ben het er helemaal mee eens dat er een Europees wapenembargo moet komen. Maar ik vind ook, minister-president, dat Vlaanderen nu consequent moet zijn en, na de zoveelste aanleiding, formeel een wapenembargo moet invoeren – niet alleen de facto, maar formeel.
Het is veel sterker, ook als politiek signaal naar Europa, en uw positie in Europa om voor zo’n Europees wapenembargo te pleiten zal ook veel sterker zijn. Dus twijfel niet, en doe het vandaag. (Applaus bij Groen)
Ik ben het volledig eens met wat collega’s Diependaele en Daems gezegd hebben, en niet eens met de tussenkomsten van collega’s Soens en Vanbesien.
De heer Daems heeft er terecht op gewezen dat we hier intern geen discussie moeten voeren waar er geen discussie is. Ik geef geen enkele vergunning voor wapenuitvoer aan Saoedi-Arabië, laat dat heel duidelijk zijn. (Applaus bij de N-VA)
Een embargo, of hoe men het ook mag noemen, zou daar niets aan toevoegen. In de parlementaire voorbereiding – de memorie van toelichting – staat trouwens ook dat geval per geval de beste beoordeling is, overeenkomstig het gemeenschappelijk standpunt in Europa. Alleen als dit geen afdoend effect heeft, kun je overgaan tot een embargo. Maar de facto is het er in Vlaanderen.
Dat dit standpunt niet zou gekend zijn, moet ik tegenspreken. Ik heb op de radio geluisterd naar wat vicepremier De Croo heeft gezegd. Hij heeft zich niet tot mij gericht, hij heeft zich niet tot Vlaanderen gericht, maar hij heeft zich gericht tot Wallonië. Want daar zit het probleem, en niet in Vlaanderen. Dat is heel duidelijk. (Applaus bij de N-VA)
Ten tweede, ik heb de resolutie nog niet kunnen lezen, maar ik verneem dat u daarin ook zou pleiten om dual use niet toe te laten. Dan moet u weten waarover u spreekt. Vlaanderen voert aan niet-militair materieel meer dan 1,4 miljard euro uit naar Saoedi-Arabië. Dat is een belangrijke uitvoermarkt: voedselproducten, farmaceutische producten, machines en dergelijke meer. U moet weten wat u wilt. Als u zegt dat we naar alle landen in de wereld waar de mensenrechten geschonden worden, voortaan geen uitvoer meer doen, dan gaat u rechtstreeks de welvaart van tienduizenden en tienduizenden jobs in Vlaanderen bedreigen. Het gaat hier over wapens, laat ons de discussie duidelijk houden bij de wapenuitvoer en niet gaan uitbreiden naar algemene export.
Tot slot denk ik dat we een uiterste poging moeten doen om de EU op één lijn te krijgen. Het is niet zo dat minister-president Borsus nu al heeft te kennen gegeven dat Wallonië wil stoppen met die wapenuitvoer. Zijn eerste reactie is er een geweest van overwegen om de wapenuitvoer naar Saoedi-Arabië op te schorten – ‘suspendre’ heeft hij gezegd – en daarna heeft hij zijn standpunt verstrakt en gezegd dat hij het alleen doet als er een algemeen Europees standpunt komt. Vandaar dat ik het zal agenderen op het eerstvolgende Overlegcomité op 7 november in de hoop dat we daar eensgezind tot een intra-Belgisch standpunt komen. Ik heb het gevoel dat het geen probleem zou zijn om daar met het federale op een lijn te zitten, ik heb vicepremier De Croo gehoord vandaag, en dat we het op die manier op de Europese tafel kunnen gaan leggen.
Ik heb het al meermaals gezegd: er is maar één wereldspeler op dit Europese continent, en dat is de Europese Unie. We zijn alleen krachtig als we daar gezamenlijke standpunten innemen, als we daar tonen dat de Europese Unie ook een morele speler is, een speler die gaat voor rechten en vrijheden, voor fundamentele waarden. Dit ga ik proberen te agenderen. Ik weet dat daar heel veel zware nationale belangen in spelen. Voor Frankrijk en voor het Verenigd Koninkrijk, dat alsnog deel uitmaakt van de Europese Unie, mee zullen gaan in die richting, denk ik dat er nog heel veel zal moeten gebeuren. Maar dat belet niet dat we daar het morele voortouw in kunnen nemen, en dat ga ik met uw goedkeuring – ik voel dit – ook doen op het Overlegcomité op 7 november. (Applaus bij de N-VA)
Ik denk dat het duidelijk is dat we de discussie nu niet te veel moeten toespitsen op wat Vlaanderen intern moet doen. Wij hebben een pragmatische keuze gemaakt om case per case geen export te doen, en daar houden we ons aan. Moeten we dat nu formaliseren en nog meer symbolisch gaan doen? Dat kan, ik vind dat allemaal bespreekbaar, maar om het verschil op het terrein te maken, moet er Europees gehandeld worden. Wat Vlaanderen nu intern gaat doen, dat gaat geen verschil maken. Er is geen export. Maar als we een signaal willen geven dat Saoedi-Arabië begrijpt en voelt en dat op het terrein een verschil kan maken, dan moet het gaan om een Europees signaal, en ik ben blij dat u daarin mee het voortouw wilt nemen. (Applaus bij CD&V)
Minister-president, ik denk dat u toch die verordening er eens bij moet nemen, en die driehonderd bladzijden tellende bijlage erbij moet nemen, en op zoek moet gaan naar voedselproducten of medicijnen. Die staan daar allemaal niet in. Dus u moet geen zaken zeggen die niet waar zijn. U weet dat die daar inderdaad niet in staan.
Als u denkt dat van de Vlaamse Regering zo duidelijk is, waarom zijn er dan vandaag nog altijd Vlaamse bedrijven die vergunningen aanvragen om wapens te leveren aan Saoedi-Arabië? Laat ons formeel duidelijk zijn en laat ons een formeel wapenembargo instellen. Dat is ook een belangrijk signaal naar onze Europese partners. Wij kunnen die voortrekkersrol op ons nemen. Laat ons straks met het goedkeuren van ons voorstel van resolutie de daad bij het woord voeren. (Applaus bij sp.a en Groen)
De actuele vragen zijn afgehandeld.