Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de dreigende handelsoorlog met de Verenigde Staten
Verslag
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Minister-president, ‘America first’, maar ook ‘Let’s make America great again’ waren de verkiezingsbeloftes van Donald Trump vooraleer hij president werd van de Verenigde Staten. Hij lijkt die belofte ook te willen nakomen, maar dan vooral op het vlak van internationale handel. We zullen het niet hebben over zijn volledige buitenlandse beleid of zijn binnenlands beleid.
Vorige week kondigde de Amerikaanse president onder meer aan dat hij heffingen, importtarieven, wil opleggen van 25 procent op staal en 10 procent op aluminium. Vlaanderen heeft een negental bedrijven die exporteren naar de Verenigde Staten, zoals ArcelorMittal en Bekaert.
De reacties op Trumps aankondiging – het is nog maar een aankondiging – lieten uiteraard niet op zich wachten. Onder andere een topadviseur heeft ontslag genomen. In zijn partij is men ook niet echt tevreden. De voorzitter van de Kamer heeft al gevraagd om dit toch minstens terug te schroeven. Ook Canada, China en Mexico hebben al gereageerd en zijn absoluut bevreesd voor deze maatregelen.
Vandaag zou ook de Europese Commissie beslissingen nemen en zou zij onder meer voor een honderdtal producten heffingen willen opleggen als sanctie ten aanzien van het beleid van Donald Trump. Men denkt hierbij aan motoren van Harley-Davidson, fruitsap uit Florida, de Levi's jeans, bourbon whisky, waarbij Europa heel specifiek bepaalde producten uit de Verenigde Staten zou willen treffen.
Men kijkt niet enkel binnen de Verenigde Staten maar ook zeker erbuiten. Minister-president, mijn partij hoopt natuurlijk dat Trump zijn voorstel intrekt. We verwachten een stevige tegenreactie. Op welke manier, dat hoor ik graag van u. Mijn vraag is: hoe kijkt Vlaanderen als een deelstaat met een open exporteconomie, die leeft van de export, naar deze ontwikkelingen en hoe zult u de tegenmaatregelen van de Europese Commissie steunen?
De heer Van Rompuy heeft het woord.
Voorzitter, minister-president, toen Trump aantrad, zeiden sommigen dat we zijn uitspraken ernstig moesten nemen maar niet letterlijk. Intussen weten we wel beter: we moeten zijn dreigementen niet alleen ernstig nemen, maar ook letterlijk.
Deze week was het weer zover: importheffingen op aluminium en staal. Het is de eerste keer dat ook de Europese Unie daarbij getroffen wordt. Alleen al in ons land zijn er duizenden gezinnen wier inkomen afhankelijk is van die importheffingen.
De Europese Unie heeft al gereageerd: er komen tegenmaatregelen. Trump heeft ook gereageerd. Via Twitter heeft hij laten weten dat, als dat gebeurt, hij ook nog invoerheffingen zal opleggen voor Europese wagens, die ook in Vlaanderen worden gemaakt, waar nog meer gezinnen van afhankelijk zijn. Het is die kettingreactie die mogelijk op termijn tot een handelsoorlog aanleiding zou kunnen geven. Zeker voor een economie als de onze, de Vlaamse, een open economie, is protectionisme een echt probleem. We hebben al miserie genoeg met de brexit, we kunnen een handelsoorlog met de VS dan ook missen als kiespijn. Minister-president, wat is de impact van wat Trump heeft aangekondigd op Vlaanderen?
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Voorzitter, collega's, het is uiteraard zo dat mijn reactie op de aangekondigde protectionistische maatregelen negatief is. We hebben een faire en vrije wereldhandel nodig. Dat brengt welvaart met zich mee, dat brengt verstandhouding met zich mee. Protectionisme kan tot een negatieve spiraal leiden. Actie leidt tot reactie. Het kan finaal leiden tot handelsoorlogen.
Het cynische aan deze zaak is dat de maatregelen die president Trump aankondigt, gericht zijn op China maar dat in wezen, in realiteit, de grootste slachtoffers bondgenoten van de VS zijn, handelspartners van de VS. De grootste getroffene door de invoerheffingen op staal zou Canada zijn, gevolgd door de Europese Unie, maar ook andere landen zoals Mexico, Zuid-Korea, Japan enzovoort.
Het hoeft geen betoog dat dit slecht is. U hebt het allebei aangehaald: dit kan leiden tot jobverlies. Cecilia Malmström, de bevoegde Eurocommissaris, heeft al gezegd dat dit kan leiden tot het verlies van duizenden jobs binnen de Europese Unie. Welk effect dit zou hebben op de Vlaamse tewerkstelling, kan ik uiteraard vandaag niet zeggen. Wat ik u wel kan zeggen, is dat de Verenigde Staten onze achtste grootste exportmarkt is voor staal en onze zevende grootste exportmarkt is voor aluminium. Als dergelijke heffingen worden opgelegd, namelijk 25 procent op staal en 10 procent op aluminium, zullen we daaronder lijden.
Wat is de reactie van Vlaanderen? Wat kan Vlaanderen doen? Het zal u niet verrassen dat ik altijd al heb gezegd dat de hefboom die we hebben op wereldvlak, de Europese Commissie is. De Europese Commissie is de autoriteit die kan optreden en heeft dat ook aangekondigd. Ze heeft vandaag een voorlopige lijst van tegenmaatregelen bekendgemaakt en zal er natuurlijk voor zorgen dat een procedure aanhangig gemaakt wordt bij de Wereldhandelsorganisatie.
Wat gaan wij wel doen op korte termijn? Op Europees vlak wordt het voorstel van de Commissie nu intra-Europees behandeld. De lidstaten zullen daar hun mening over zeggen. We zullen dat intra-Belgisch voorbereiden. Ik heb al onmiddellijk aan mijn administratie, zowel aan Buitenlandse Zaken als aan Flanders Investment & Trade (FIT), gevraagd om heel die lijst te bestuderen om erover te waken dat deze lijst op haar beurt geen negatieve reacties zou kunnen hebben, dat ze geen betrekking heeft op alle producten die wij dan weer verwerken om weer uit te voeren als halfafgewerkte producten.
Ik wil in de rand van de maatregelen die Trump heeft aangekondigd, zeggen dat export-import niet simpel is, van A naar B. Import-export is zeer gemengd: halffabricaten die binnenkomen, toegevoegde waarde, opnieuw naar een ander land.
En dus wil ik dat die lijst wordt gescreend. We gaan onze opmerkingen daarover bezorgen aan de Europese Commissie.
Voor de rest heb ik er vertrouwen in dat de Europese Commissie zal doen wat nodig is. Ik ga ervan uit, en dat blijkt ook zo te zijn, dat wij volop blijven inzetten op dialoog ter voorkoming van die negatieve spiraal, van actie en reactie. Dat is de slechtste maatregel maar als die wordt genomen, kun je natuurlijk niet lijdzaam toezien en dat leidt dan tot die maatregelen. We zijn gebonden door het akkoord van de Wereldhandelsorganisatie. Als een land daar eenzijdig een einde aan maakt, dan leidt dat tot tegenmaatregelen en tot maatregelen die ook leiden tot een procedure bij de Wereldhandelsorganisatie.
Minister-president, ik dank u voor uw duidelijk antwoord. Terecht merkt u op dat we enige voorzichtigheid aan de dag moeten leggen.
U zult de lijst die nu wordt voorgelegd, laten screenen door Flanders Investment & Trade. Ik denk dat dat een goede zaak is.
We moeten inderdaad die negatieve handelsspiraal proberen te vermijden. Ik verwijs naar de sancties die er destijds tegen Rusland zijn genomen, de tegensancties die er tegen ons land zijn genomen en de impact op onze economie. We kennen nu nog altijd consequenties in Limburg met betrekking tot de peren. We moeten dus absoluut voorkomen dat wij in die negatieve handelsspiraal terechtkomen.
We moeten inderdaad handelen binnen de EU-27, de EU-28, en vertrouwen hebben in een verdere dialoog met de Verenigde Staten. Misschien is het maar een oprisping. Misschien kan hij overtuigd geraken door een deel van zijn partijgenoten. Ik wil er trouwens ook nog op wijzen dat zelfs bepaalde leden van de andere partij in de Verenigde Staten, de democraten, hem ook op bepaalde punten van dat protectionisme blijven steunen. Ik hoop dat we eruit geraken via dialoog of dat een procedure bij de WHO voor een oplossing kan zorgen.
Minister-president, ik dank u voor uw antwoord. Mocht Trump nu iets doen aan dumping uit China, dan zou ik dat nog normaal vinden. Dat is ook wat de Europese Unie doet en zou doen. Maar een gezonde economische politiek is dat je strijdt tegen alle vormen van dumping, maar dat je niet vervalt in protectionisme.
Wat Trump doet, is het omgekeerde. Hij voert een maatregel in die niets doet aan dumping van staal uit China, want dat is maar 3 procent, maar tegelijkertijd zegt hij als eerste Amerikaanse president ooit dat hij een handelsoorlog een goede zaak vindt, 'a great thing '. Dat is totaal nieuw. Je moet echt wel een stabiel genie zijn als Trump om zoiets te kunnen bedenken. Het is dan ook helemaal niet verwonderlijk dat zijn economisch adviseur amper drie dagen later zegt dat hij er de brui aan geeft.
We moeten dus alles doen om te voorkomen dat dit escaleert in een handelsoorlog, want de echte verliezers zijn natuurlijk de Europese en Amerikaanse gezinnen die hiervoor de rekening gepresenteerd zullen krijgen. (Applaus bij CD&V)
Mevrouw Turan heeft het woord.
Voorzitter, we hebben hier al enkele keren gediscussieerd over oprispingen van Trump, en we hebben toen ook gezegd dat dit niet de eerste en de laatste keer zou zijn.
Het debat dat we vandaag voeren en de vraag die we hier stellen, gaat verder dan een oprisping want zowel het IMF als de WHO hebben gereageerd. Europa heeft gereageerd, en intern krijgt Trump nu eigenlijk de wind tegen, ook in eigen partij. De Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden heeft gevraagd om er niet mee door te gaan en ook zijn adviseur handel heeft dat gevraagd en is zelfs opgestapt.
Ik denk dus dat deze oprisping te ernstig is en de ‘handelsoorlog’ die hier dreigt, is niet alleen een handelsoorlog met Europa, maar gaat veel breder, zoals ook de minister-president aangeeft.
Minister-president, u zegt dat u Europa volgt in dezen, maar vindt u de reactie van Juncker terecht?
De heer Daems heeft het woord.
Voorzitter, misschien wat cynisch, maar de tegenstanders van het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) zouden nu dus toch wel beter moeten weten. (Applaus bij Open Vld en de N-VA)
Mochten we een akkoord hebben, dan zou een gek zoals Trump het zich niet kunnen permitteren dit soort uitspraken te doen. Excuseer dat ik de heer Trump gek heb genoemd, voorzitter, maar ik denk dat het toch vrij dicht bij de waarheid is.
Mijn vraag aan de minister-president is anders. We zijn nu verplicht om tegenmaatregelen voor te bereiden, maar ik vind dat ze vrij politiek zijn. Ik geef een voorbeeld. Op de lijst met producten staan maïs uit Iowa, bourbon uit Kentucky, cranberries uit Wisconsin, sinaasappelsap uit Florida, toevallig swing states die bij de midterm elections naar de democraten zouden kunnen gaan. Je voelt aan dat dit vanuit de Europese Commissie erg politiek gericht is. Het is als zeggen: ‘Let maar op, Trump, want als we aan uw publiek laten weten wat het hun zal kosten, ga je zelf politiek boeten.’
Minister-president, vindt u dit een goede strategie?
De heer Vanbesien heeft het woord.
Ik ben blij met de tussenkomst van de heer Vanlouwe omdat hij zijn eigen doctrine van de voorbije jaren verlaat. Hij zei altijd: ‘Trump, dat is binnenlandse politiek van Amerika. Daar hoeven we ons niet mee bezig te houden. We moeten respect hebben voor die democratie.’ Hij zei dat onder meer in het kader van de discussies over de moslimban, of over de nefaste houding van Trump in het conflict tussen Israël en Palestina. Ik ben blij dat hij die stelling nu verlaat en wel een uitspraak doet over Trump, namelijk dat de beleidsmaatregel die hij nu neemt een slechte maatregel is.
Daar ben ik het helemaal mee eens. We zijn voorstander van vrije en faire handel, zoals de minister-president dat ook noemt. Daar zijn intelligente regels voor nodig en geen platte invoerheffing. In die zin sluit ik mij aan bij de stelling dat de Europese Unie hier krachtdadig moet tegen optreden.
Mijnheer Van Rompuy, ik heb al gezegd dat het verstandig en gerechtvaardigd zou zijn om anti-dumpingmaatregelen te nemen, wat de Europese Commissie ook doet en wat je ook zou verwachten van de VS. Het cynische hieraan is dat de maatregel zogezegd gericht is tegen import van Chinees staal, terwijl die import van Chinees staal in de VS zeer beperkt is en maar 3 procent bedraagt. Wie getroffen is, dat zijn precies de beste handelspartners en ook de bondgenoten van de VS, die zeer grote hoeveelheden invoeren. Het meest getroffen is Canada, gevolgd door de Europese Unie. Dit is slecht voor Vlaanderen, voor de EU en voor die andere landen, maar het is ook slecht voor de VS zelf. Amerikaanse consumenten gaan door die invoerheffingen meer betalen voor hun producten en de industrie in de VS zal ook daardoor getroffen worden, want als je werkt met duurder staal worden je afgewerkte producten ook duurder. Dat zal een effect hebben op de export van de VS en op de economie. George Bush heeft dat al voor Trump geprobeerd en hij is op zijn stappen moeten terugkeren, omdat hij ondervond dat dit een negatief effect had op de Verenigde Staten zelf.
Mijnheer Daems, u hebt gelijk, het is een nogal politiek geïnspireerde lijst. Het is normaal dat de Europese Commissie op die manier reageert. Ik zie dat veel ‘rode’ staten getroffen worden en ook veel swing states. Als de president van de VS een maatregel aankondigt die tegen China gericht is, maar de facto zijn Europese bondgenoten raakt, dan kun je niet anders dan verwachten – en ik betreur dat het zover moet komen – dat er tegenmaatregelen komen. Ik herhaal dat die tegenmaatregelen ertoe zullen leiden dat er een procedure wordt opgestart bij de Wereldhandelsorganisatie, met alle gevolgen van dien.
Ik ben heel bij dat ook Groen en sp.a achter de principes van vrije en faire handel staan en dat we het daar allemaal over eens zijn. We hebben het TTIP inderdaad nodig. Dat zou alleen nog maar de welvaart bevorderen. Het is helaas zo dat president Trump niets van het TTIP moet weten, dat hij het North American Free Trade Agreement (NAFTA) wil heronderhandelen en dat hij het Trans Pacific Partnership niet heeft willen voleindigen. Gelukkig heeft de Canadese premier Trudeau daarvan nu de leiding overgenomen en is hij met negen of elf staten tot een akkoord gekomen. Wat erger is, is dat de VS op dit ogenblik weigeren om een rechter in het appelorgaan van de WTO te benoemen. Als die blokkering blijft bestaan, kan dat ook gevolgen hebben voor die procedure. Ik vind dat jammer, want de VS is een land dat de vrijhandel hoog in het vaandel voert en een voortrekker is van de vrije economie. Nu zien we omgekeerde signalen. Vorig jaar was de Chinese president in Davos om de vrijhandel te bejubelen, terwijl op dat moment in de VS protectionistische, of zelfs isolationistische, maatregelen aangekondigd waren.
Ik herhaal dat het goed is dat we de Europese Commissie hebben om hier als actor op te treden. Dit is onze hefboom in de wereld. We weten wat ze doen en we screenen. Flanders Investment & Trade (FIT) en Buitenlandse Zaken hebben van mij de opdracht gekregen dit nu al te screenen. Vervolgens zullen we intra-Belgisch en intra-Europees komen tot een goedkeuring van de lijst die helaas wellicht tot een verdere cascade zal leiden. Ik herhaal dat ik hoop dat dit alsnog kan worden vermeden. Ook in de VS komt er veel reactie op gang. De economische adviseur heeft ontslag genomen, wat erop kan wijzen dat het president Trump menens is met de uitvoering van die maatregel. Maar ondertussen zal men ook wel zien dat de lijst van producten een effect zal hebben op rode staten en swingstaten. Ik blijf herhalen dat dialoog de beste manier is om hieruit te geraken en te vermijden dat we in een negatieve spiraal terechtkomen. (Applaus bij de N-VA)
Ik denk dat iedereen het erover eens is dat dit, misschien met uitzondering van een paar sectoren, slecht is voor onze economie, de Amerikaanse economie en consumenten hier en in de VS.
Ik wil even reageren op bepaalde woorden die me hier in de mond worden gelegd. De voorbije vier jaar hebben we geprobeerd zo veel mogelijk informatie te krijgen over het handelsakkoord met de VS. We hebben heel wat interessante debatten gevoerd. We hebben de Amerikaanse visie, de Europese visie en de visie van bedrijven en consumenten gehoord. De grootste tegenstanders van het TTIP zitten hier aan de linkerzijde. We hadden in een totaal andere situatie kunnen zitten indien het TTIP, dat door de vorige regering onder president Obama was goedgekeurd, hier was ondersteund en goedgekeurd. De linkerzijde hier draagt met haar strijd tegen het TTIP een bijzonder grote verantwoordelijkheid. (Opmerkingen. Applaus bij de N-VA)
Het probleem met protectionisme is dat iedereen weet waarmee het begint, maar niemand weet waarmee het eindigt. Net om die reden hebben we de WHO opgericht om dergelijke kettingreacties tegen te gaan. President Trump ondergraaft echter ook nog eens de WHO. We mogen dan ook blij zijn dat we de EU hebben, want de Britten, die op het punt staan de EU te verlaten, worden tijdens de nieuwe onderhandelingen nu al door de VS uitgemolken. Ik hoop dat de EU krachtig zal reageren. Ik ben blij vast te stellen dat er ook in het Vlaams Parlement eindelijk eensgezindheid is over het feit dat president Trump een gevaarlijke politiek voert.
De actuele vragen zijn afgehandeld.