Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de reactie van de minister op het recente arrest betreffende het dragen van levensbeschouwelijke kentekens in het Gemeenschapsonderwijs (GO!)
Verslag
De heer Daniëls heeft het woord.
Dames en heren, vorige week was er een vonnis van een burgerlijke rechtbank in Limburg, eerste aanleg, die oordeelde dat elf leerlingen van Scholengroep 14 van het Gemeenschapsonderwijs (GO!) toch hun levensbeschouwelijke tekenen mogen dragen op school. In dit geval is het levensbeschouwelijk teken een hoofddoek.
De kwestie is hoe het zover is kunnen komen. Vanwaar komen we? Ik breng even in herinnering dat in 2009 het Gemeenschapsonderwijs een centrale omzendbrief heeft gemaakt die in 2013 tot uitvoering is gekomen om toe te laten dat scholen – in dit geval scholengroepen – in hun schoolreglement opnemen dat het dragen van geen enkel levensbeschouwelijk kenteken kan worden getolereerd. Er mag met andere woorden niets worden gedragen van uiterlijke levensbeschouwelijke tekenen wegens redenen van druk, gelijkheid, indoctrinatie. Het is niet onbelangrijk om mee te geven dat dit de aanleiding was.
In die scholengroep is men daar zeer wijs mee omgegaan. Men heeft het gradueel ingeschreven. Leerlingen die al op school zaten, mochten hun levensbeschouwelijke tekenen blijven dragen als voorheen. Maar nieuwe leerlingen – waar het hier over gaat – wisten dat als ze starten, ze geen levensbeschouwelijke tekenen mogen dragen.
De uitspraak van de rechter gaat voor alle duidelijkheid enkel over die leerlingen die het schoolreglement hebben aangevochten. Het gaat niet over heel Vlaanderen. Momenteel voeren we het beleid dat elke school, elke inrichtende macht, zelf beslist wat ze daarmee doet. We zien in heel veel scholen in Vlaanderen, zowel in het gemeenschapsonderwijs als in het katholiek onderwijs, dat men in het kader van de gelijkheid, de neutraliteit, geen druk en geen indoctrinatie zegt dat ze geen levensbeschouwelijke tekenen op school willen. Ik herhaal nog eens dat het gaat over geen enkel levensbeschouwelijk teken.
Minister, is het zo dat de regeling die we vandaag kennen in Vlaanderen waarbij elke inrichtende macht zelf oordeelt of men wel of niet levensbeschouwelijke tekenen toelaat, overeind blijft met dit vonnis? Ik denk dat dat belangrijk is voor de scholen die mee volgen.
Mevrouw Van dermeersch heeft het woord.
De situatie is duidelijk geschetst waarbij er, volgens mij, een wereldvreemd en naïef vonnis is tussengekomen in het reglement van twee Vlaamse scholen omtrent het hoofddoekenverbod.
Ik denk eerlijk gezegd dat dit een soort misbruik is van een mensenrecht. Een mensenrecht, een terecht mensenrecht, namelijk godsdienstvrijheid, wordt hier misbruikt om vrouwendiscriminatie te legitimeren. Er is nog een mensenrecht, het allereerste trouwens, dat zegt dat elk mens vrij, in gelijkwaardigheid en rechten is geboren. Met dat mensenrecht moet ook rekening worden gehouden.
Ik vind het heel erg dat een rechtbank is tussengekomen en exact hetzelfde argument als de islam gebruikt, namelijk de godsdienstvrijheid – terwijl de islam helemaal geen vrije godsdienstbeleving toelaat – om dat allereerste mensenrecht, namelijk de gelijkwaardigheid tussen man en vrouw, op de helling te zetten.
Minister, ik vraag u dat u als vrouw – ik wil daar de nadruk op leggen: niet alleen als minister, maar ook als vrouw – de politieke moed hebt om u niet te verschuilen achter juridische argumenten en uitgebreide procedures enzovoort, maar dat u een duidelijk standpunt inneemt waarbij een hoofddoekenverbod gehandhaafd wordt en waarbij de reglementen van scholen die al een hoofddoekenverbod hebben, gehandhaafd blijven in officiële scholen.
Minister Crevits heeft het woord.
Ik kan vrij kort antwoorden.
De vraag die de heer Daniëls stelde, is wellicht een retorische vraag want het antwoord is: ja, er is autonomie van schoolbesturen om gemotiveerd naar plaats en ruimte al dan niet een hoofddoekenverbod op te leggen. Dat geldt in alle scholen van Vlaanderen.
Het GO! heeft een omzendbrief verspreid. Die omzendbrief is ook een aanbeveling aan scholen. Dat belet niet dat scholen in hun schoolreglement overal moeten opnemen waarom ze dat hoofdoekenverbod invoeren. Hier heeft de rechter geoordeeld dat het niet voldoende gemotiveerd was. Ik wil u geruststellen: de uitspraak is niet uitvoerbaar bij voorraad. Het GO! is zich nu aan het beraden of ze al dan niet beroep zullen aantekenen. Ook hier zal de rechtbank zeggen: ‘U moet motiveren wat betreft de plaats en het tijdstip waarom u dat doet.’ Ze achten het in dit geval onvoldoende gemotiveerd.
Om heel duidelijk te zijn: de regeling die we altijd al voorgestaan hebben en waar ik ook vandaag en morgen achter blijf staan, namelijk dat elke school daar autonoom over kan beslissen, die blijft onverkort gelden. Dat is ook conform de rechtspraak van de Raad van State en ik zal mij daar heel consequent aan houden. (Applaus bij CD&V)
Trouwens, mijnheer Daniëls, u hebt vandaag een mooi nieuw pak aan. (Gelach)
Dank u, minister, nu ben ik een beetje in de war. Maar wat betreft het dragen van levensbeschouwelijke tekenen wil ik terugkeren naar de mensenrechten. Er wordt een afweging gemaakt van het ene mensenrecht tegen het andere. In het vonnis gaat het vooral over de gelijkheid en de kansengelijkheid tussen jongeren. Dat is cruciaal. Ik ben blij dat u voor alle scholen beaamt dat de inrichtende machten zelf kunnen oordelen hoe ze ermee omgaan.
De Raad van State heeft in 2014 natuurlijk wel gezegd dat ook als je denkt dat er in de toekomst problemen zullen zijn, je een verbod mag instellen. Er wordt nu gedaan alsof een school enkel een verbod mag invoeren wanneer er een probleem is, maar ook als je problemen verwacht, kun je dat verbod effectief in het reglement opnemen. Voor een school die problemen verwacht, lijkt mij dit nog altijd een zeer legitieme grond om het verbod in het schoolreglement op te nemen.
Minister, ik dank u voor uw antwoord en ik ben blij dat u spreekt van een hoofddoekenverbod. We moeten een kat een kat noemen. In de reglementen gaat het over levensbeschouwelijke tekenen die verboden worden. Het moet mij van het hart, levensbeschouwelijke tekenen, zoals een keppeltje of een kruisje aan een ketting dat je van je oma krijgt, zou niet onder zo’n verbod mogen vallen. Het gaat voor mij heel specifiek over de islamitische hoofddoek, die het symbool is van de onderdrukking van de vrouw in de islam en dus van discriminatie en van het schenden van het mensenrecht van gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen. Ik blijf dan ook vragende partij voor een algemeen hoofddoekenverbod in alle scholen van Vlaanderen.
De heer Kennes heeft het woord.
Het dragen van een hoofddoek door jonge meisjes in een school kan heel veel diverse redenen hebben. We moeten daar vandaag niet over uitweiden. Minister, ik wil u vragen om vooral op koers te blijven. Telkens weer gaat er een kleine storm door Vlaanderen en laait de discussie over een verbod weer op. Blijf op koers, met respect voor het fundamenteel recht op godsdienstvrijheid, maar ook voor de lokale autonomie van de scholen. Ze hebben hun eigen verantwoordelijkheid en als zij van oordeel zijn dat een verbod in hun school en in hun context de juiste beslissing is, dan kunnen ze die nemen en dan kan dat door de rechtbank getoetst worden. Kortom, blijf vooral op koers en laat u niet afleiden door allerlei polemieken. (Applaus van CD&V)
De heer Somers heeft het woord.
Minister, ook onze fractie blijft vasthouden aan het standpunt dat het een beslissing moet zijn die lokaal moet kunnen worden genomen en die degelijk gemotiveerd moet zijn binnen een specifieke context.
Ik zou mijn tussenkomst vooral willen richten op een zekere verbazing over het feit dat zij die altijd de mond vol hebben over het beschermen van onze westerse waarden nu ineens een rechterlijke uitspraak aanvechten. Het concept dat we in onze samenleving fundamentele rechten hebben, die bewaakt worden door een onafhankelijke rechterlijke macht die daarover oordeelt en de afweging maakt tussen die fundamentele rechten, is essentieel. Wanneer er dan zo’n rechterlijke uitspraak valt, zouden diegenen die het hardst roepen dat ze onze westerse samenleving verdedigen, de eersten moeten zijn om respect op te brengen voor zo’n rechterlijke uitspraak, de onpartijdigheid daarvan te respecteren en zich te bezinnen over de vraag welke consequentie dat heeft in een breder kader. Wat mij altijd opvalt, is dat wanneer rechters uitspraken doen die sommigen niet aanstaan, ze onmiddellijk die rechters beginnen aan te vallen. Dan is ineens die fundamentele waarde van de scheiding der machten onbelangrijk geworden. Dat is een totaal verkeerde manier om het samenlevingsmodel te verdedigen. (Applaus bij Open Vld)
Mevrouw Gennez heeft het woord.
Voorzitter, collega's, voor ons is het recht op onderwijs absoluut een mensenrecht. Voor ons is belangrijker wat in mensen hun hoofd zit en wat ze met hun handen kunnen, en dat men daar in het onderwijs mee aan de slag gaat, dan wat er op dat hoofd staat. We moeten alle talenten uitputten. De vrijheid van godsdienst is een belangrijke waarde in onze samenleving. Daar kan enkel over worden gediscussieerd wanneer er op lokaal vlak problemen zijn. Laten we vooral alle jonge Vlamingen, jongens en meisjes, ongeacht afkomst, toch een toekomst geven in ons Vlaams onderwijs. (Applaus bij sp.a en Groen en van Jan Durnez)
Mevrouw Meuleman heeft het woord.
Minister, ik denk dat het belangrijk is dat u een signaal geeft, een ander signaal dan hier wordt gevraagd. Het kan toch niet dat leerling per leerling nu naar de rechtbank trekt, ze dan in het gelijk worden gesteld, en scholen die daarvoor een hoofddoekenverbod hadden, nu leerlingen met een hoofdoek moeten toelaten. De ene school laat leerlingen toe met een hoofddoek, de andere heeft nog een hoofddoekenverbod. We zitten met een ongelijkheid. Dat noem ik geen lokale autonomie.
Dat is eigenlijk de scholen aan hun lot overlaten en zeggen: ‘Trek uw plan, zoek het zelf uit’. Als er iemand naar de rechtbank trekt, moet de school dat zelf maar oplossen. Dat is geen goed beleid. Minister, ik denk dat Vlaanderen het signaal moet uitzenden dat een algemeen hoofddoekenverbod niet kan, dat de hoofddoek in principe toegelaten is, behalve, uiteraard, als er problemen zijn, als er dwang is. Dan moet tijdelijk een beperkt verbod kunnen.
Dat zou de regel moeten zijn, minister. Die zou u moeten vooropstellen en vanuit Vlaanderen invoeren.
Collega's, mijnheer Somers, ik denk dat uw opmerking niet aan mij gericht was.
Verder, als u het vonnis gelezen hebt – ik weet niet wie de moeite gedaan heeft om het vonnis van de rechtbank van eerste aanleg van Tongeren te lezen –, zult u zien dat de rechtbank daar dezelfde redenering volgt als de Raad van State.
Mevrouw Meuleman, ik nodig u uit om het vonnis te lezen. U zult daar de motivering vinden waarom het overlaten aan de autonomie van scholen helemaal niet gelijkstaat aan het in de steek laten van scholen. In principe is elk schoolbestuur vrij. Artikel 9.2 van het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM) laat toe dat een school om bepaalde redenen levensbeschouwelijke tekenen verbiedt. Het gaat hier inderdaad om levensbeschouwelijke tekenen, dat kan van alles zijn.
Zoals de heer Daniëls zegt, hoeft dat niet te zijn wegens incidenten en conflicten, het kan ook een proactief optreden zijn. Het hoofddoekenverbod, of de omzendbrief van het GO! is er niet zomaar gekomen, collega's. Het is er gekomen nadat een aantal scholen hadden beslist om een verbod in te voeren. Het GO! heeft dan een algemene regel ingevoerd, maar dat ontslaat de school er niet van – ik zal het nog eens laten weten aan al onze scholen in Vlaanderen – om naar eigen context te motiveren. Dat staat ook in het vonnis van de rechtbank van eerste aanleg. Je moet, je mag je niet verschuilen achter een algemene regel, je moet motiveren in verband met de context van de school.
Nog eens, ik vind niet dat we daarmee scholen aan hun lot overlaten, we verplichten scholen wel om na te denken over de opportuniteit van een verbod. Sommigen vragen nu een groot debat. Sommigen vragen om een algemeen verbod in te voeren. Anderen vragen om een verplichting in te voeren, of geen verplichting maar een vrije keuze. Die keuze bestaat dus. Scholen vragen ook dat ze naar tijd en ruimte zelf beslissingen mogen nemen. Ik zal, collega Kennes, koers houden, de weg vooruit volgen. Ik hoop dat dit door onze Vlaamse scholen zal worden gevolgd. Ik zal hen niet in de kou laten staan, maar we zullen, net zoals we de vorige keer hebben gedaan, opnieuw informatie aan alle Vlaamse scholen sturen om nog eens de regelgeving uit te leggen. Ik zal nog eens uitleggen wat de autonomie is die ze hebben, en op welke manier ze een beslissing kunnen nemen. (Applaus bij CD&V en Open Vld)
Collega's, voor de N-VA-fractie is het duidelijk: een school is onderwijs, en onderwijs is cruciaal. Onderwijs gebeurt op basis van gelijkheid, er kan geen onderdrukking zijn, er kan geen intimidatie zijn. De scholen, de inrichtende macht, die oordelen dat het voor hen nu vandaag wegens concrete aangelegenheden dan wel om situaties te voorkomen, een verbod op levensbeschouwelijke tekenen nodig is, die hebben absoluut de steun van mijn fractie. Dat is waar het moet over gaan: onderwijs verstrekken op een goede manier. Dat moet met alle middelen worden gevrijwaard. (Applaus bij de N-VA en CD&V)
Wij hebben hier in Vlaanderen een westerse maatschappij waar er een scheiding van machten is. Wij bepalen hier in dit Vlaams Parlement wat decreet wordt en hoe het beleid op het vlak van onderwijs zal worden gevoerd. Iedereen moet in het onderwijs kansen krijgen om te laten zien wie hij is, wat hij is en wat hij kan. Dat is heel belangrijk.
Minister, u bepaalt de richting die het onderwijsbeleid uit moet. Dan zou ik willen dat u een voorbeeld neemt aan iemand die kennis van zaken heeft gehad, die wist waar hij naartoe wilde met zijn staat, namelijk de Turk Kemal Atatürk. Hij richtte de Turkse seculiere staat op. Hij wist waarover het ging. Hij had het lef om een hoofddoekenverbod in te voeren in zowel de scholen, de universiteiten, de overheidsgebouwen als het Turkse parlement. Dat is volgens mij de richting die we moeten volgen. (Applaus van Chris Janssens)
De actuele vragen zijn afgehandeld.