Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over energiesubsidies aan gezinnen met laag inkomen
Actuele vraag over het beter bekend maken van energiepremies bij gezinnen met lagere inkomens
Verslag
De heer Sintobin heeft het woord.
Voorzitter, ik zal proberen kort te zijn. (Gelach)
Mijn vraag komt er naar aanleiding van het rapport van het Steunpunt Wonen waaruit zou blijken dat de Vlaamse REG-premies (rationeel energiegebruik) en de fiscale voordelen eigenlijk vooral ten goede komen van gezinnen met midden- en hogere inkomens. Het is op zich eigenlijk een goede zaak dat er een aantal mensen kunnen genieten van fiscale voordelen en premies om mee te werken aan de transitie naar hernieuwbare energie. Uit het rapport blijkt echter dat de economisch zwakste groepen geen gebruik maken van deze premies, amper 3 procent, en van de fiscale voordelen. Dat heeft natuurlijk alles te maken met het feit dat er geen dossiers worden ingediend door die groep omdat ze niet over de nodige financiële middelen beschikken om in te zetten op hernieuwbare energie.
Minister, ik moet het u immers niet vertellen. Dakisolatie, het vervangen van ramen, het vervangen van een verwarmingsketel: dat is al gauw een paar duizenden euro. U zult ongetwijfeld wijzen op een aantal maatregelen die al van kracht zijn en die waarschijnlijk ook nog op komst zijn, maar we bereiken moeilijk die kwetsbare groep om in te zetten op hernieuwbare energie. Ik heb het hier veertien dagen geleden al gezegd en ook al in de commissie. Die groep is trouwens minder vatbaar voor de boodschap om investeringen te doen in energiebesparende maatregelen.
Minister, wat is uw reactie op dit rapport, en zeker op wat ik uit dit rapport heb gehaald? Dit rapport is immers meer dan alleen maar dit. Misschien moeten we dit ook wel eens bespreken in de commissie.
De heer Gryffroy heeft het woord.
Het is inderdaad zo dat het aantal premies die worden toegekend aan deze specifieke doelgroep, maar 2,6 procent is van het totaal. In euro’s uitgedrukt is het slechts 3,6 procent.
Nochtans zijn er heel wat specifieke acties voor deze doelgroep. Er zijn in totaal 3750 kortingsbonnen uitgedeeld voor energievriendelijke toestellen, er zijn 22.000 scans uitgevoerd, die aanleiding gaven tot bijvoorbeeld 90.000 lampen, 10.000 douchekoppen en 4500 vierkante meter radiatorfolie. Daarnaast is 50.000 vierkante meter dakisolatie geplaatst bij ongeveer 650 gezinnen. Toch stellen we vast dat die doelgroep niet wordt bereikt. Als we kijken naar de hoeveelheid ondersteuning die wordt gegeven per investering, dan wordt toch ongeveer 60 procent van de investering terugbetaald.
Inderdaad, het Steunpunt Wonen zegt dat daar vier redenen voor zijn: moeilijk bereikbaar; de voorfinanciering; het moeten dragen van de initiële investeringskost; door het feit dat subsidies soms wijzigen, ziet men plotseling door de bomen het bos niet meer.
We hebben de laatste twaalf maanden ook zeer veel gedaan. Het bedrag van de energiepremies is voor deze doelgroep met 50 procent verhoogd. We hebben nu een energielening aan 0 procent op tien jaar. Er is in meer begeleiding voorzien vanuit de energiehuizen. Ik denk niet dat we ervoor moeten pleiten om de ondersteuning te gaan verminderen. In globo moeten we gewoon gaan kijken hoe je deze specifieke doelgroep beter kunt bereiken.
Minister, welke bijkomende maatregel denkt u te nemen om de woningen van de gezinnen met een laag inkomen energie-efficiënter te maken?
Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Collega’s, het Steunpunt Wonen heeft vorige week een zeer interessante en grondige analyse bekendgemaakt rond de diverse energiepremies die aangevraagd en uitbetaald werden aan particulieren in Vlaanderen in de periode 2009-2014.
Minister, ik wil vanuit de CD&V-fractie een aantal heel positieve zaken uit die analyse beklemtonen. Zo zegt het steunpunt dat er de voorbije jaren enorm veel geïnvesteerd werd door de particulieren in energiebesparende maatregelen. Ik som graag een aantal indrukwekkende cijfers op. In de periode 2009-2014 is er voor 29 miljoen vierkante meter dak, 8 miljoen vierkante meter muur en 1,6 miljoen vierkante meter vloer geïsoleerd en is er 3,6 miljoen vierkante meter enkel glas vervangen door superisolerend glas. Deze investeringen kunnen vanuit klimaatoogpunt en vanuit het opwaarderen van ons verouderd woonpatrimonium alleen maar worden toegejuicht.
Maar, minister, de analyse toont ook een aantal pijnpunten aan, want de meer kwetsbare afnemers maken zeer weinig gebruik van de energiepremies. Het steunpunt verwijst naar een aantal drempels. Ik noem ze even op: de beschermde afnemers zijn te weinig op de hoogte van de energiepremies en de investeringskost is voor de beschermde afnemers te hoog.
Minister, de hervormde energiepremies zijn van start gegaan op 1 januari 2017. Hoe zult u ervoor zorgen dat die premies meer bekend geraken bij de beschermde afnemers, de kwetsbare afnemers, in de hoop dat zij daar meer een beroep op zullen doen?
Minister Tommelein heeft het woord.
Het is redelijk simpel: communiceren, communiceren, communiceren. Maar vooral: in eenvoudige en simpele woorden, zodat mensen het begrijpen.
Ik zal proberen u van antwoord te dienen wat de inhoud betreft. De basis is dat energiepremies in de eerste plaats dienen om de energie-efficiëntie in Vlaanderen te verhogen. En waarom is dat belangrijk? Eén: voor de portemonnee van de mensen. Twee: voor het halen van onze doelstellingen hernieuwbare energie. Hoe minder energie we verbruiken, hoe gemakkelijker dat doel wordt bereikt. En drie: voor ons milieu en ons klimaat, voor onze volgende generaties. En het uitgangspunt is niet dat die premies er enkel zijn voor de sociale doelgroepen. Energiepremies zijn er voor iedereen. Hoe meer innovaties, hoe beter voor iedereen.
Er zijn al heel wat sociale correcties ingebouwd. Op heel wat vragen die het Steunpunt Wonen nu maakt, zijn we al tegemoetgekomen. Dat Steunpunt Wonen maakt een evaluatie van de voorbije periode. De regering heeft daar al op geanticipeerd. We hebben de premies voor de beschermde afnemers al opgetrokken. De premies voor de sociale afnemers zijn de helft hoger dan voor de gewone Vlaming. In 2016 hebben we de minimale levering voor aardgas uitgebreid van drie naar vijf maanden. We hebben dat bekendgemaakt aan de OCMW's. We hebben de OCMW's gevraagd om te proberen iedereen daarin te betrekken. Wie verhuurt aan de kwetsbare doelgroep, krijgt hogere premies voor dakisolatie. Het is dus niet voor de mensen zelf, maar voor de verhuurders. Sinds 1 januari hebben we ook verhoogde premies voor hoogrendementsglas en spouwmuurisolatie.
Sinds 1 januari van dit jaar zijn er dus verschillende nieuwe maatregelen van kracht waarmee in de studie nog geen rekening werd gehouden. Daarnaast zijn er nog – u hebt het al aangehaald – gratis energiescans. Gratis. Er is een premie van 1800 euro voor de plaatsing van een energiezuinige condensatieketel. Er is een renteloze lening, 0 procent, en er is een kortingsbon voor de aankoop van een energiezuinige wasmachine of koelkast.
Dus, deze regering, die een energie-armoedeplan heeft, heeft al ontzettend veel werk geleverd in de strijd tegen energie-armoede.
Trouwens, deze voormiddag – heel toevallig – was er ook een andere mededeling, zijnde het rapport van de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG). Uit dat rapport blijkt dat de cijfers rond energie-armoede helemaal niet boomen zoals de oppositie in de voorbije maanden heeft voorspeld. Integendeel zelfs, de cijfers zijn gelijk gebleven. Dat betekent dat wij effectief resultaten halen en dat de armoede wat betreft energie niet zwaar toeneemt zoals werd gezegd.
De communicatie is het belangrijkste. Ik heb gezegd: communiceren, communiceren, communiceren. Met een actieve en energieke minister, mijnheer Bothuyne, moet dat lukken. U weet dat ik zelf vaak en zo duidelijk mogelijk communiceer. Het Energieagentschap plant ook een specifieke communicatiecampagne voor de verdere bekendmaking naar de sociale doelgroepen toe. We proberen de sociale doelgroepen vooral te bereiken op het veld, via de OCMW's, via de lokale besturen, via de middenveldorganisaties, via de projectbegeleiders. Ik herinner nogmaals aan het feit dat de Vlaamse Regering 1,6 miljoen euro heeft vrijgemaakt voor energieconsulenten. Ondertussen zijn die aangeduid en kunnen ze aan de slag om zoveel mogelijk mensen in die sociale doelgroep te bereiken en resultaten te boeken.
Minister, ik denk dat wij allemaal achter dezelfde doelstelling staan. We proberen iedereen te bereiken en bewust te maken van het feit dat er moet worden geïnvesteerd in hernieuwbare energie.
U hebt natuurlijk gelijk. Wanneer wij vragen stellen over een rapport, dateert dat rapport meestal uit een eerdere periode en zijn er ondertussen al een aantal maatregelen genomen. Dat er energiepremies zijn voor iedereen, is een goede zaak. Ik heb dat ook in mijn eerste uiteenzetting gezegd. Ik zei dat er gelukkig ook mensen zijn met een beter inkomen die gebruikmaken van die premies en die fiscale voordelen.
Toch heb ik nog altijd de indruk – en u zult het waarschijnlijk met me eens zijn – dat er ondanks de vele inspanningen nog altijd een groep is die we niet bereiken. U kunt wel zeggen dat het simpel is, dat het gaat over communiceren, communiceren en communiceren, maar blijkbaar lukt het zelfs met die communicatie niet om iedereen te bereiken.
Ik had wel gedacht dat u zou uitpakken met de cijfers over de energiearmoede. Het is niet omdat de energiearmoedecijfers niet stijgen dat mensen geen problemen hebben om hun facturen te betalen, natuurlijk. Ik ken mensen die inderdaad niet in energiearmoede zitten, maar wel problemen hebben om maandelijks hun facturen te betalen.
Communicatie tot de vierde macht, dat is een wiskundige term. Minister, het eerste aspect is wat u wilt doen via consulenten en uw communicatieplan, maar we kunnen en moeten hen vinden via de energiesnoeiers. Ik denk dat dat ook heel duidelijk moet worden opgenomen in het communicatieplan. Ten tweede zal men heel goed moeten communiceren over het feit dat men premies wijzigt, wat ook nodig was. Daardoor haken mensen immers af. Er is ten derde momenteel ook nog een probleem qua communicatie. Kijk naar de website van de distributienetbeheerders. Verhuurders die verhuren aan mensen uit die specifieke doelgroep, kunnen – als ze die investering doen – inderdaad 50 procent meer energiepremie krijgen, kunnen zelfs ook een condensatieketel plaatsen enzovoort. U hebt dat aangekaart, maar dat item staat niet op de website. Ik zou bij dezen dus toch willen vragen dat u dat toch eens duidelijk meldt aan Eandis en Infrax.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Alles wat u opsomt qua acties is zeer positief. Ook zeer positief zijn de aanpassingen aan de premies, niet alleen ten behoeve van de kwetsbare afnemer, maar voor elke Vlaming. Er is alleen een zaak waarnaar ik toch graag nog eens wil verwijzen, namelijk de langverwachte evaluatie van de energiesnoeiers. Ik heb daar al dikwijls vragen over gesteld in de commissie Energie. Onze CD&V-fractie heeft altijd de voordelen van die energiesnoeiers beklemtoond. Die voeren bij de mensen thuis een energiescan uit, geven heel praktische tips. Ik wil dus nog eens polsen naar de evaluatie van die energiesnoeiers.
De heer Schiltz heeft het woord.
Collega Sintobin, u weet, of u weet het niet, dat het bij de kwetsbare groepen vaak gaat over huurders. Als je huurders premies geeft, gaan die dat niet investeren in iemand anders zijn huis. Het is dus zeer pertinent om te stellen dat we onze verouderde woningen moeten aanpakken als we daar iets voor willen doen, en dat is nu exact wat de regering op stapel heeft staan met het Renovatiepact. We hebben het er al vaak over gehad in commissies. Er is bijvoorbeeld het aftrekbaar maken qua onroerende voorheffing van totaalrenovaties. Natuurlijk is dat in principe een steunmaatregel voor de eigenaars, maar daarmee stimuleer je hen wel om sneller hun huis te renoveren. Er zijn de extra premies voor mensen die verhuren aan kwetsbare doelgroepen. Daarmee zorg je ervoor dat mensen die het moeilijk hebben om hun energiefacturen te betalen, sneller in een huis kunnen gaan wonen waarvoor ze minder moeten betalen en in een comfortabeler klimaat kunnen wonen. Minister, dat lijken me bij uitstek twee van die maatregelen waarmee men op excellente manier energiearmoede in woningen kan aanpakken. Ik kijk dus uit naar de resultaten van die aftrekbaarheid en veronderstel dat we daar binnenkort in de commissie al een eerste evaluatie van kunnen krijgen.
De heer Beenders heeft het woord.
Voorzitter, minister, ik denk dat het weinig zin heeft om nog meer communicatie te voeren voor die mensen die het vandaag al moeilijk hebben om de eindjes aan mekaar te knopen. Die mensen leven vandaag in angst, want ze zijn bang dat ze morgen hun energiefactuur niet meer betaald krijgen. Hun dan nog vragen om het investeren in energie-efficiënte maatregelen te stimuleren, is soms toch wel een brug te ver.
Ik denk dat we dit probleem wat breder moeten zien. U moet overleg plegen met uw federale collega’s. We moeten die kwetsbare groep perspectief geven om de lage inkomens structureel te verhogen, zodat ze meer ruimte hebben om de verhoogde facturen die er het afgelopen jaar bij zijn gekomen, gemakkelijker te kunnen betalen. Daarnaast moet die energiefactuur naar beneden. U hebt aangekondigd dat dat ook uw ambitie is. Dus, alstublieft, overleg met uw collega’s om de laagste inkomens te verhogen. Zorg ervoor dat de energiefactuur daalt. De mensen die we vandaag niet bereiken, krijgen dan de marge om te investeren in die noodzakelijke energie-efficiënte maatregelen.
De heer Danen heeft het woord.
Dank u dat u blij bent dat de energiearmoede niet verder stijgt. Dat vind ik maar een magere ambitie voor zo’n ambitieus man als u, minister.
Ik wil ten dele de heer Schiltz bijtreden. De grote problemen situeren zich aan de onderkant van de woningmarkt, zowel bij de huurders als bij de eigenaars. Daar moeten we volop op inzetten. U zegt dat een aantal nieuwe maatregelen zijn aangekondigd en worden geïmplementeerd vanaf 1 januari 2016. Ik stel voor dat we dat heel snel evalueren, zodat we heel snel kunnen bijsturen, want de uitdagingen zijn immens en de onrechtvaardigheden die er nu in zitten, zijn veel te groot om te laten bestaan. (Applaus bij Groen)
Mijnheer Sintobin, ik merk dat u met heel wat zaken die ik zeg, akkoord gaat. Als daar unanimiteit over is, is dat op zich een goede zaak. Ik weet ook wel dat het niet alleen arme mensen zijn die hun facturen niet betalen. Ik heb jaren aan het loket gezeten in een bank. Ik weet zeer goed dat mensen die het heel goed kunnen betalen, ook soms hun facturen niet betalen. Daar heb ik heel wat ervaring mee. Af en toe is het een kwestie van goed beheer. Ik weet ook dat sommige mensen dat niet altijd kunnen. Maar goed, dat is nu eenmaal de realiteit in onze samenleving.
Mijnheer Gryffroy, ik geef u ook gelijk. De energiesnoeiers, en ook de evaluatie, mevrouw Taeldeman, zullen wij doorvoeren en bekijken. Wij moeten die premies allemaal transparanter en duidelijker maken. Laat ons eerlijk zijn, we zien soms door de bomen het bos niet meer. Het wordt toch wel een opdracht voor iedereen om ten aanzien van de groep die in aanmerking komt voor verhoogde premies, een specifiekere, concretere, goede communicatie te doen.
Mijnheer Gryffroy, ik aanvaard uw voorstel om de distributienetbeheerders Eandis en Infrax daarover te onderhouden. Maar ik stel voor dat u dat ook doet, want u zit in de bestuursorganen van Eandis en Infrax, en u staat nog veel dichter bij de distributienetbeheerders dan ikzelf. Als u het doet en ik het doe, dan kunnen we er misschien iets van maken. (Applaus bij Open Vld, sp.a en Groen)
Mijnheer Schiltz, u hebt gelijk: er zijn in een verhaal altijd een aantal kritische succesfactoren. De sleutel in dit verhaal zijn inderdaad de verhuurders – maar ook de sociale woonmaatschappijen. Als de sociale woonmaatschappijen en de sociale verhuurkantoren extra inspanningen leveren, zullen we inderdaad heel wat stappen vooruit kunnen zetten. We moeten het heel gericht en heel concreet doen. Ik denk dat we daarvoor op dit moment de instrumenten hebben.
Mijnheer Danen, ik ben niet trots op het feit dat de energiearmoede niet zwaar toeneemt. Ik heb ook de ambitie om niet alleen de energiefactuur te doen dalen maar ook om de energiearmoede te doen dalen. Ik zeg u alleen maar dat het in verhouding staat met het moord en brand schreeuwen door de oppositie, die stelde dat de energiearmoede in Vlaanderen met deze regering, met deze ‘onmenselijke’ en ‘sociaal onrechtvaardige’ regering, zwaar ging toenemen. We zien vandaag dat de energiearmoede niet zwaar toeneemt. Dat betekent dat u ongelijk hebt, dat wij gelijk hebben, en dat wij verder gaan op de ingeslagen weg om de energiearmoede verder aan te pakken.
Mijnheer Beenders, ik zal u gerust laten over de lagere energiefactuur. Anders moet ik weer uitleggen hoe het komt dat die energiefactuur zo hoog is. Ik zal dat niet doen. Maar hebt u ooit al eens van de taxshift gehoord? Als u spreekt over laagste inkomens, dan wil ik u zeggen dat mensen die arbeid verrichten in dit land, sinds het begin van deze regering tegen 2019 100 euro netto per maand meer inkomen zullen hebben. Het gaat over de laagste inkomens, mijnheer Beenders. Dat betekent dat iemand die 1200 euro netto per maand verdient, twaalf maanden lang 100 euro meer zal verdienen, hetzij 1200 euro meer. Dat is voor die laagste inkomens een extra maandloon. Dat is de taxshift. Dat is wat de Federale Regering beslist heeft en waar wij als Vlaamse Regering geen belastingverhoging tegenover hebben gezet. We pakken in de begroting de taxshift volledig mee, voor meer dan 300 miljoen euro. Begin nu niet te vertellen dat de laagste inkomens niet omhoog gaan. Mijnheer Beenders, bekijk de statistieken maar. Ik zal er alles aan doen om nu ook die energiefactuur te verlagen, die u zo hebt doen stijgen. (Applaus van de meerderheid)
Mijnheer Sintobin, daar kunt u niets meer tegen inbrengen, denk ik.
Voorzitter, minister Tommelein windt zich inderdaad erg op. Op onze leeftijd kan dat gevaarlijk zijn. (Opmerkingen van minister Bart Tommelein)
Toch wel. Ik ken u natuurlijk al een tijdje, nog van vóór u minister was, en als West-Vlamingen onder elkaar weten wij hoe een en ander in elkaar zit. (Rumoer)
Minister, u kunt misschien wel gelijk hebben wat de taxshift betreft en de stijging van het netto inkomen. Maar u moet daar dan alle facturen naast leggen die de hoogte in gaan, de heer Vandenbroucke somde ze daarnet nog op. Zou u het aandurven die hogere facturen naast de taxshift te leggen? Dan zal van uw 1200 euro per jaar niet veel meer overblijven.
U moet ook stoppen met altijd over het verleden te praten. In de commissie zei ik vorige week al dat het hele universum intussen weet dat alles de schuld is van de sossen. Die discussie hebben we wel gehad.
Ik wil eerst een kleine rechtzetting doen: ik ben enkel lid van het bestuursorgaan van Infrax. Maar bij Eandis heb ik wel goede contacten. Dat hoort zo bij netwerken. Ik hoop dat u dat ook doet. Er was niet enkel het communicatieprobleem van verhuurders die niet opgenomen zijn op de website, er is ook nog wat onduidelijkheid omtrent het ministerieel besluit over warmtepompen. Ik heb er al meermaals voor gepleit om twee zaken vrij snel aan te pakken. Maak van het energiehuis een uniek loket en geef met betrekking tot de energieleningen aan die specifieke doelgroep ook de mogelijkheid om verschillende kleine investeringen samen te nemen in één pakket, met directe aftrek van de REG–premie, waardoor de terugbetaling van die lening aan 0 procent voor die specifieke doelgroep kleiner wordt dan de afbetaling aan de leverancier. Met die twee voorstellen kunnen we die laagste groep nog beter bereiken.
Minister, in het voorjaar van 2017 zal de CD&V-fractie uitkijken naar een aantal van uw voorstellen. Ik denk aan de evaluatie van de energiesnoeiers en aan de aanpassingen rond de energielening, die ook zeer belangrijk zijn voor de beschermde afnemers. We kijken ook uit naar de audit van het Rekenhof rond energiearmoede.
Minister, ik heb begrepen dat het Vlaams Energieagentschap een aparte communicatiecampagne zal opzetten die heel specifiek gericht is naar die kwetsbare afnemers, en daar zijn we heel tevreden over.
De actuele vragen zijn afgehandeld.