Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de mogelijke blootstelling van omwonenden en voorbijgangers aan asbest, vrijgekomen bij de sloopwerken aan de Philipsbrug in Kiewit (Hasselt)
Actuele vraag over de asbestverwijdering op de werf van de Philipsbrug in Kiewit (Hasselt)
Actuele vraag over de asbestproblematiek bij de sloopwerken van het viaduct op de N74 ter hoogte van Kiewit-station
Actuele vraag over de veiligheidsmaatregelen inzake asbest bij de afbraak van de Philipsbrug op de N74 in Kiewit (Hasselt)
Verslag
De heer Beenders heeft het woord.
Vijf parlementsleden over één onderwerp: dat bewijst toch wel hoe groot de bezorgdheid rond dit dossier is. Dit dossier kwam spijtig genoeg afgelopen weekend onder de aandacht omdat er heel wat ongerustheid was bij honderden gezinnen en honderden kinderen die naar een school gaan in de omgeving van de werken, de afbraak van een brug ter hoogte van de N74. Duizenden mensen die er tewerkgesteld zijn op een industrieterrein, kregen ineens in de krant te lezen dat er nog steeds asbest aanwezig zou zijn in die omgeving. Ze kregen ook te lezen, na het werk van twee onderzoeksjournalisten, dat er heel wat fouten zouden zijn gebeurd nadat er asbest was ontdekt bij de afbraakwerken van de brug. De fouten waren zelfs niet min. Een niet-erkende firma werd aangesteld om het asbest – dat toevallig werd ontdekt, want er was ook geen asbestinventaris opgemaakt – zonder de nodige certificaten te vervoeren. Buurtbewoners hebben dat gefilmd en hebben daar vragen bij gesteld, maar ze kregen eigenlijk niet de antwoorden die ze verwachtten. Als dan ook nog eens blijkt dat er tegenstrijdige verklaringen komen over de aanwezigheid van asbest in de omgeving, dan is het heel logisch dat de mensen vandaag heel bezorgd zijn.
Daarom vraag ik u: hoe kan het dat, wanneer er werken worden uitgevoerd door het Vlaamse Gewest, waar u toch verantwoordelijk voor bent, en er toevallig asbest wordt vastgesteld, er dan zulke grove fouten worden gemaakt waardoor heel de buurt gedurende hele lange tijd ongerust is en de mensen zich heel veel zorgen maken over hun gezondheid? Wanneer het woord asbest valt, mogen we als overheid geen enkel risico nemen en moeten we alles op alles zetten om de omgeving zo snel mogelijk de juiste signalen te geven zodat de volksgezondheid niet in het gedrang komt.
De heer Janssens heeft het woord.
Als we op bijzondere momenten aan geliefden en vrienden, of soms zelfs aan collega’s, het beste toewensen, dan gaat het in eerste instantie altijd om elkaars gezondheid. Het is niet onlogisch dat op een moment dat veel mensen zich inderdaad zorgen maken, al dan niet terecht, wegens de mogelijke blootstelling aan kankerverwekkende stoffen gedurende enkele dagen of weken, dat we hier met bijna alle fracties vragen aan u stellen over hoe dit allemaal is gebeurd de voorbije weken.
De brug die wordt afgebroken, bevindt zich inderdaad op een drukke locatie, vlakbij een school met een 1700-tal leerlingen, vlakbij een bedrijventerrein, de Corda Campus, met iets meer dan 3000 werknemers, en uiteraard zijn er ook nog de omwonenden, de treinreizigers die er passeren, en dergelijke meer. Dat is een heel drukke locatie dus. Dan zijn de bekommernissen groot en worden er veel vragen gesteld waar tot nog toe het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) geen duidelijk antwoord op gegeven heeft. Hoeveel asbest is er vrijgekomen bij de afbraakwerken van de brug? Hoe schadelijk was dat voor de volksgezondheid? Werden de juiste veiligheidsmaatregelen genomen? Zijn er effectief veiligheidsmaatregelen genomen? Allemaal vragen waar niet meteen antwoorden op zijn gekomen. AWV heeft wel al toegegeven dat er geen asbestinventaris voorafgaand aan de werken werd opgemaakt, hoewel dat wettelijk wel had moeten gebeuren en dat het asbestpuin werd opgeruimd door een niet-erkende firma, hoewel dat in principe niet correct is. Mijn vraag is: in welke mate werden door AWV bij het vaststellen van een asbestproblematiek al dan niet de juiste procedures gevolgd? Hoe gaat men deze zaak nu verder aanpakken en remediëren?
De heer Keulen heeft het woord.
“De zever die je kan voorkomen, moet je vermijden.” Dat is een volkswijsheid waarmee je heel oud kunt worden en heel ver mee kunt geraken in het leven. De probleemstelling is helder en is gebeurd door de twee voorgaande collega’s. De wetgeving is op dat punt heel helder, en dan zijn de vragen: is de aannemer AWV te slim af geweest bij het toepassen van de wetgeving in het kader van de uitvoering van de werken, of heeft AWV zich bij de neus laten nemen, of is AWV zelf te soepel geweest in het toezicht dat het als opdrachtgevend bestuur heeft?
De heer Danen heeft het woord.
Collega’s, minister, op 19 april werd er asbest gevonden ter hoogte van de Philipsbrug, de brug waarover het debat vandaag gaat. Het is een week nadat die brug doormidden werd gezaagd. Toen was er blijkbaar geen probleem, niemand had iets gezien.
Op 19 april, dus een week na het doorzagen van die brug, spreekt AWV van een toevallige vondst. Een ‘toevallige vondst’: ik vind dat nogal een vreemde manier van uitdrukken als het over asbest gaat, zeker als we weten dat in 1968, toen de plannen voor de brug werden gemaakt, er al sprake was van asbest. Dat staat er duidelijk in vermeld. In het veiligheidsplan dat Arcadis opstelde, werd gesteld dat er een asbestinventaris moest worden gemaakt. In het bestek stond heel duidelijk dat asbest volgens de regels van de kunst verwijderd en afgevoerd moest worden. Niets van dat alles is gebeurd en men spreekt van een ‘toevallige vondst’.
Minister, ik vind dat echt ongelooflijk en onaanvaardbaar. Ik vraag me af hoe u over die term ‘toevallig’ in deze context denkt.
Mevrouw Jans heeft het woord.
Voorzitter, minister, de context is geschetst. Iedereen zal denken: het is een lokaal dossier, moet dat hier in het parlement behandeld worden? Het is natuurlijk wel een symbool voor dossiers die ook in andere steden, gemeenten en provincies uitgevoerd worden, namelijk werken aan een brug. Normaal gezien verloopt dat allemaal zeer vlot, zonder problemen tot nu toe. In Kiewit was dat ook het geval. Ik moet u trouwens zeggen dat ik daar iedere morgen de trein neem, ik ben dus ook betrokken partij. Ik hoop dat ik daar niet tussen het asbest sta.
Ik had graag, net zoals de buurtbewoners, daar een duidelijke uitleg over gehad. Bij de buurtbewoners leeft er nu een gevoel van wantrouwen, van geen vertrouwen meer in AWV Limburg omdat ze denken dat procedures niet gevolgd zijn en omdat ze vinden dat de communicatie naar de omwonenden, naar de meest nabije school en naar de bedrijven in de buurt niet goed verlopen is. Minister, ik denk dus dat het zeer belangrijk is dat u hier vandaag al enige duidelijkheid verschaft, maar dat ook AWV Limburg ter plaatse naar de mensen de nodige stappen zet om dat dossier verder op te volgen.
Minister, werden alle veiligheidsmaatregelen getroffen, zowel voor als na het incident aan de werken in Kiewit, en hoe wordt het dossier verder door de betrokken diensten opgevolgd?
Minister Weyts heeft het woord.
De Philipsbrug was dringend aan herstel toe. Men heeft geopteerd voor een techniek waarbij de brug doormidden wordt gesneden. Daarlangs wordt een tijdelijke brug gebouwd. Vervolgens wisselt men van stuk in de afbraakwerken.
De start van de werken vond plaats op 15 februari. Men is met het doorsnijden van de brug gestart op 12 april, met een procedure met waterkoeling: tijdens het doorzagen wordt constant water toegevoegd zodat er geen stofopwarreling is. Volgens het rapport van AWV heeft men pas op 20 april vastgesteld dat er inderdaad asbest aanwezig was, waarop AWV na signalisatie door de aannemer, onmiddellijk de werken heeft laten stilleggen. Dat spreekt voor zich.
Wat was het probleem? Er was sprake van een verloren bekisting die was blijven zitten nadat het beton was uitgedroogd. Over de lengte van de brug is dat een plaat van 2 centimeter. Men was daar niet van op de hoogte en het was ook niet vermeld op de plannen omdat die bekisting niet verondersteld was te blijven zitten. Een bekisting wordt na afloop van de werken altijd weggenomen.
Men heeft onmiddellijk de werken stilgelegd. De dag zelf nog is een gespecialiseerd studiebureau aangesteld en heeft een aannemer – volgens AWV wel degelijk gecertificeerd om die opruimwerken te kunnen doen – de site opgeruimd. Men heeft later ook luchtmetingen verricht waarbij het resultaat lager lag dan 0,01 asbestvezels per kubieke centimeter, dus onder de gangbare norm.
Daarnaast zijn extra veiligheidsmaatregelen getroffen. Er is een zuigwagen, zeg maar een grote stofzuiger, uitgerukt. Op initiatief van de stad Hasselt werden kleefmonsters aangebracht. Daarbij stelde men vast dat er geen asbestvezels meer aanwezig waren in de omgeving van de betrokken site.
Maar wat betekent dit voor de toekomst? Er werden vragen gesteld over de asbestinventaris. Die is volgens mijn informatie niet verplicht omdat het gaat over een kunstwerk. Er is wel sprake van een verplichting als het gaat over gebouwen, maar niet als het gaat over kunstwerken. Het is nogal uitzonderlijk dat men asbest aantreft in zulke kunstwerken. Ik heb u ook gezegd waarom. Men wist wel dat er asbest aanwezig was in een beperkt aantal ornamenten, met name in afvoergoten. Maar van die verloren bekisting was men niet op de hoogte.
Ik heb aan de leidend ambtenaar van AWV gevraagd om een onderzoeksrapport op te maken. De asbestinventaris was niet wettelijk verplicht, maar werd wel gevraagd in het kader van het veiligheidsplan. Er werd rekening mee gehouden in de offerte, en het was dus ook de bedoeling dat de aannemer daarnaar zou handelen en dus die asbestinventaris zou opmaken. Dat is blijkbaar niet gebeurd. Wat is de verantwoordelijkheid van de aannemer of van AWV in dezen?
Ik wil dat we in de toekomst het voorzichtigheidsprincipe aan de dag leggen en ervoor zorgen dat er altijd, wanneer er ook maar enige indicatie kan zijn van de aanwezigheid van asbest, bijvoorbeeld op basis van de aanwezigheid ervan in ornamenten of vanwege de specifieke tijdsscharnieren waarin de constructie is gebouwd, wordt overgegaan tot de opmaak van zulke inventarissen, en dat AWV erop toeziet dat de aannemer dit doet.
Minister, dank u. Om heel eerlijk te zijn, ik vind uw antwoord een beetje braaf. U weet dat er fouten zijn gebeurd. Ik had eerlijk gezegd gehoopt dat u die fouten hier zou erkennen, zodat de bewoners van die omgeving die pagina kunnen omslaan. De firma die het asbest heeft moeten verwijderen, was niet gecertificeerd. U zegt van wel, maar dat is niet het geval. De bevoegde overheidsdienst heeft dat bevestigd. Ze hadden niet de nodige certificaten en het asbest werd niet getransporteerd zoals het moest. Daar zijn zelfs beelden van.
De buurtbewoners vragen dat die fouten worden erkend, zodat ze verder kunnen. Dat baart mij het meeste zorgen. Er zijn toestanden geweest die afgelopen weekend door een krant, begot, moesten worden gecommuniceerd. U zegt nu dat er is gereageerd nadat er asbest werd gevonden, onder andere door de stad Hasselt. Het is de burgemeester die, op basis van de onderzoeksjournalistiek, heeft gehandeld en crisiscommunicatie heeft gevoerd. Het is niet het AWV dat dat heeft gedaan.
Ik stel mij de vraag of er, vanaf het moment dat er asbest wordt gevonden, geen draaiboek bestaat, een vorm van crisiscommunicatie die u dan kunt toepassen in plaats van het op zijn beloop te laten en in toestanden te komen zoals vandaag. Dan heb ik heel veel zorgen voor toekomstige werken die AWV of het Vlaamse Gewest gaat uitvoeren, waarbij mogelijk nog eens asbest aanwezig kan zijn.
Minister, u hebt in het eerste deel van uw antwoord een nogal sec ‘relais’ van de feiten gegeven. Een aantal elementen daaruit heb ik de voorbije dagen door specialisten anders horen vertellen. In welke mate gaat u nu al dan niet in tegen wat al door het AWV Limburg als fout werd erkend? Of gaat u inderdaad bevestigen dat er fouten zijn gebeurd en trekt u daar lessen uit?
De mensen hebben zich de voorbije dagen en weken ernstige zorgen gemaakt vanwege de mogelijke dreiging voor hun eigen gezondheid. Ik heb u niet horen zeggen – en dat vind ik nochtans heel belangrijk – dat er geen gevaar was voor de volksgezondheid. De FOD Welzijn, die over de volksgezondheid gaat, zou normaal gezien in dezen betrokken moeten zijn geweest. Is dat gebeurd? Hebben zij hun akkoord gegeven voor de verdere werkzaamheden? Waren er geen problemen voor de volksgezondheid? Dat is toch essentieel voor de omwonenden. Ik zou dat graag uit uw mond horen.
Na de opmerkingen van de vorige sprekers geef ik misschien een verzachtende omstandigheid. Ik denk dat AWV met de afbraak van die zogenaamde Kiewitbrug voor een dilemma stond. Er is het aspect van snelheid en doorstroming, want die brug is heel cruciaal in de afhandeling van de ochtend- en avondspits richting Hasselt en ook voor diegenen die de hoofdstad van Limburg verlaten. Ik heb de indruk dat men er in dit geval voor heeft gekozen de nadruk te leggen op die snelheid en doorstroming, en minder op veiligheid en volksgezondheid. Het lijkt me belangrijk dat u bij uw diensten, en zeker ook aan de buitendiensten van AWV, daar waar de werken gebeuren, opnieuw beklemtoont, misschien via een omzendbrief, dat veiligheid en volksgezondheid altijd primeren op alle andere, oorbare overwegingen. U hebt dat ook aangegeven in uw antwoord. Ik denk dat dat al een belangrijk geruststellend signaal is wat de toekomst betreft.
Minister, ik wil hier zeker niet gaan zwartepieten, maar ik stel toch een aantal tegenstrijdigheden vast tussen wat u zegt en wat ik de voorbije dagen en weken heb gehoord, onder andere van AWV. Ik wil op één aspect ingaan. U zegt dat er metingen zijn gebeurd. Dat klopt, maar die zijn pas gebeurd negen dagen nadat er asbest was vastgesteld, en dan nog in regenachtige omstandigheden. Specialisten zeggen dat je die metingen dan met een korreltje zout moet nemen. Meten is beter dan niet meten, maar in deze omstandigheden was dat toch niet ideaal. Volgens het draaiboek dat de OVAM heeft opgesteld, moet er al tijdens de werken worden gemeten als er asbest wordt vastgesteld. Dat is al zeker niet gebeurd. De bemonstering waarvan u spreekt, is pas deze week gebeurd: omdat een krant had gemeld dat er asbest was gevonden, heeft het stadsbestuur van Hasselt inderdaad een aantal initiatieven genomen om te gaan bemonsteren. Dát is er gebeurd. Ik vind dus in dezen uw antwoord nogal braaf, en ik vind ook wel dat moet worden onderzocht wie welke verantwoordelijkheid draagt. Dat zou ik immers willen weten, zodat we in de toekomst dergelijke dingen niet meer meemaken. (Applaus bij Groen)
Minister, ik heb uw relaas aangehoord, net als wat de collega’s inbrengen, en ik heb gelezen wat er in de kranten stond. Zelf heb ik ook met de bewoners gepraat. Mijn conclusie is dat er nog zeer veel onduidelijkheid is, en tegenstrijdigheden. Ik weet niet of die aannemer gecertificeerd was of niet. Dat moet worden onderzocht. Ik weet niet of men te laat is gestart met het opruimen en of dat op een veilige manier is gebeurd. Ik heb daar geen bewijzen van gezien. Ik denk dus dat de conclusie voor ons moet zijn dat u AWV Limburg moet aanmanen om heel dat dossier grondig te onderzoeken, om duidelijkheid te verschaffen over wat juist is verlopen, maar ook over wat fout is gelopen, en om daar ook goed over te communiceren ten overstaan van de bewoners, zodat we dat in de toekomst op andere plaatsen inderdaad niet meer aan de hand zullen hebben. Mijn andere bekommernis is dat er vanaf nu vanuit AWV verder een duidelijk communicatietraject en begeleidingsproject voor de bewoners zou worden opgezet, om de onduidelijkheden en de bezorgdheden bij die bewoners daar weg te nemen.
Mevrouw Christiaens heeft het woord.
Minister, er moet nu inderdaad zo snel mogelijk duidelijk en eenvormig worden gecommuniceerd ten behoeve van de inwoners.
Wat de asbestinventaris betreft, u hebt zelf aangegeven dat er toch onduidelijkheid is, dat de wetgeving helemaal niet zo duidelijk is ter zake. Een brug is een kunstwerk, geen gebouw, dus is een asbestinventaris geen verplichting. Wat met de bruggen over het Albertkanaal, die toch ook moeten worden opgehoogd, en dat hopelijk binnen afzienbare tijd? Gaat u in dat geval ook een asbestinventaris verplichten? Het was nu wel opgenomen in het bestek. Hoe zult u daar trachten deze problemen opnieuw te voorkomen?
Men spreekt ook over extra werken, over extra kosten ten bedrage van 1 miljoen euro. Is er al een zicht op wie die kosten zal moeten dragen?
Voor alle duidelijkheid, het gaat over een plaat van 2 centimeter. Wat de vragen over het draaiboek bij een dergelijk incident betreft: vanaf het moment dat werd vastgesteld dat er asbest aanwezig was, zijn de werken onmiddellijk stilgelegd. Een gespecialiseerd bureau is enkele uren later ter plaatse gekomen en onmiddellijk was er ook diezelfde dag nog het opruimen door een gespecialiseerd aannemer. Dat is een procedure die is gevolgd en die volgens mijn informatie alleszins correct is gevolgd. Zijn er fouten gebeurd? Ja. Ik heb verwezen naar de afwezigheid van een inventaris, hoewel die was opgenomen in de offerte, en ook in het veiligheidsplan.
Wat de communicatie betreft, denk ik dat men er beter aan had gedaan om open en veel directer te communiceren, in plaats van een soort ingenieurscommunicatie te gaan hanteren. Dat is echter iets waarmee we wel meer worden geconfronteerd in dit domein.
Naast het studiebureau was de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (WASO) er onmiddellijk bij betrokken. Die heeft niet geadviseerd om meteen luchtmetingen te doen.
Tot slot, vanuit het voorzichtigheidsprincipe moeten we bij de minste indicatie van asbest in ornamenten of door de periode waarin meer gebruik is gemaakt van asbest, die inventaris sowieso opmaken. We nemen dit mee.
Er zijn meer dan zestig bruggen over het Albertkanaal. De helft is ondertussen al verhoogd en daar is nooit asbest vastgesteld. Bij het dertigtal bruggen dat we nog zullen aanpakken, moeten we dat voorzichtigheidsprincipe absoluut toepassen. Ik heb aan de leidend ambtenaar van het Agentschap Wegen en Verkeer gevraagd om de verantwoordelijkheid voor de extra kosten aan te wijzen.
Wat de afgelopen weken in Hasselt is gebeurd, mag nooit meer gebeuren, niet in Hasselt, niet in Limburg, niet in Vlaanderen. Dat is uw verantwoordelijkheid. We kunnen de klok niet terugdraaien. Maar ik vraag u om snel een evaluatierapport te krijgen en om daar heel snel lessen uit te trekken.
Er zijn de afgelopen weken kinderen niet naar school geweest omdat de ouders bezorgd waren dat er nog asbest aanwezig was in de omgeving. Mensen zijn niet gaan werken omdat ze bezorgd waren dat er asbest in hun werkomgeving aanwezig was. We moeten die bezorgdheid wegnemen. Wanneer het over asbest gaat, mogen we geen enkel risico nemen en staat de volksgezondheid voorop. Mensen die in het verleden de pech hadden met asbest in contact te komen, weten vandaag wat de gevolgen zijn. Daar mag u geen enkele toegeving op doen. U moet snel handelen en evalueren. Er zijn fouten gemaakt en wat de afgelopen week is gebeurd, mag nooit meer gebeuren. (Applaus bij sp.a en Groen)
Wat voor de collega’s die niet van Limburg zijn, mogelijk te veel op een lokaal dossier lijkt, kan misschien een precedent zijn, ook voor de rest van Vlaanderen. We wachten samen met u het onderzoeksrapport af, niet om iemand met de vinger te wijzen, maar om te zien hoe we dit in de toekomst kunnen vermijden.
In deze fase kunnen we alvast enkele conclusies trekken. Wanneer er gevaren voor de veiligheid of de volksgezondheid zijn, onder andere door een asbestprobleem, moeten we onmiddellijk de nodige en minstens de wettelijk voorziene voorzorgsmaatregelen nemen. We moeten helder, duidelijk en onmiddellijk correct communiceren met alle omwonenden, met alle betrokkenen. Dat had heel veel onrust kunnen wegnemen. Tot nu toe is dat helaas niet gebeurd. (Applaus bij het Vlaams Belang)
Minister, we leven om te leren. Dat is een geijkte uitdrukking. We moeten nu het vertrouwen opnieuw herstellen. We moeten open communiceren, over alles wat er is gebeurd sinds het incident, maar ook over de volgende fasen van de werken die nog moeten gebeuren. Daar is een dichtbevolkte site, vlakbij een school, een woonwijk en een treinstation. Het Agentschap Wegen en Verkeer heeft te veel achter de feiten aangehold en heeft zich veel te defensief opgesteld. We moeten nu stappen zetten, vooral op het vlak van communicatie en eerlijke en duidelijke informatieverstrekking, om het vertrouwen te herstellen en de rust in de woonwijken terug te brengen. (Applaus bij Open Vld)
Het blijft een feit dat men had kunnen weten dat er mogelijk asbest in die brug zat. Het voorzorgsprincipe hanteren leek me wel het minste dat had moeten gebeuren. Daarom wil ik van deze gelegenheid gebruikmaken, minister, om u op te roepen de asbestregelgeving die we in Vlaanderen hebben uitgerold en die op zich misschien goed was tot nu toe, onder de loep te houden en aanpassingen te doen zodat blootstelling maximaal wordt vermeden. Deze kans is jammer genoeg een leerkans, opdat dit soort dingen nooit meer gebeuren in de toekomst. (Applaus bij Groen)
Minister, de conclusie voor alle partijen en personen die op het spreekgestoelte staan, is dat er fouten zijn gebeurd. De fouten moeten worden erkend en opgelost. Er moeten maatregelen worden genomen om dit in de toekomst te vermijden. Ik heb er alle vertrouwen in dat er stappen zullen worden gezet, met alle elementen die u hebt aangedragen. Ik zal het ook zelf verder opvolgen.
Om met een positieve noot te eindigen, wil ik nog zeggen dat de grote werken aan de Kiewitbrug tot nu toe op zeer vlotte wijze verlopen zijn. Iedereen had daar een verkeersinfarct verwacht, maar het verliep heel vlot. Als het goed gaat, mag het ook wel eens gezegd worden. (Applaus bij de N-VA)
De actuele vragen zijn afgehandeld.