Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
Mevrouw Idrissi heeft het woord.
Minister, Luisterpunt is een openbare bibliotheek die zich toespitst op mensen met een leesbeperking: blinden, slechtzienden, personen met dyslexie, MS- en afasiepatiënten. Zij kunnen gewone gedrukte boeken niet of moeilijk lezen en vinden bij Luisterpunt lectuur in een aangepaste vorm, zoals luisterboeken of brailleboeken.
Een luisterboek wordt echt bijzonder als de auteur het boek zelf inspreekt. Onder andere van Marc Reugebrink, Diane Van Broeckhoven en Jef Aerts zijn ingesproken boeken terug te vinden in de Luisterpuntbibliotheek, onder het motto ‘auteurs lezen voor in uw oor’. De auteurs, die toch algauw vijf keer naar de opnamestudio moeten voor zo’n luisterboek, krijgen hiervoor een bescheiden vergoeding.
In maart kregen ze echter een brief met slecht nieuws: het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) heeft de volledige subsidie voor auteurslezingen – 5000 euro in 2013 en 2014 – geschrapt. In haar reglement voor auteurslezingen vermeldt het fonds wel dat bibliotheken een subsidie voor lezingen mogen aanvragen, maar opnames en voorleessessies vallen onder de lezingen die niet in aanmerking komen voor steun. De motivatie is dat het fonds de prioriteit wil geven aan lezingen die de auteur en de lezer rechtstreeks met elkaar in contact brengen.
Het VFL moet vanaf 2015 7,5 procent besparen en is dus verplicht om moeilijke keuzes te maken. Het is wel bijzonder jammer dat een project voor mensen met een leesbeperking het kind van de rekening wordt. Ze zijn al een bijzonder zwakke groep en worden nu dubbel getroffen. Voor hen zijn live-ontmoetingen met auteurs immers niet altijd evident en een auteur in hun oor vinden zij een waardevolle ervaring.
De Luisterpuntbibliotheek kan het project dit jaar nog financieren, dankzij een schenking van de actie Lezen For Life van de VRT-radionieuwsdienst, maar een structurele steun is dit niet.
Minister, bent u op de hoogte van het probleem van de Luisterpuntbibliotheek? Zou steun voor een waardevol project als dit kunnen worden gevrijwaard? Zal in de nieuwe beheersovereenkomst met het Vlaams Fonds voor de Letteren aandacht worden besteed aan projecten voor mensen met een leesbeperking?
Mevrouw Soete heeft het woord.
We vinden het ook belangrijk dat het beleid voldoende aandacht besteedt aan mensen met een leesbeperking. Het beleid moet in alternatieven voorzien voor die mensen en ervoor zorgen dat ze in contact kunnen komen met en kunnen genieten van literatuur of literaire werken. Dat is een belangrijk uitgangspunt.
Misschien is het een thema dat we moeten meenemen in het kader van de nieuwe beheersovereenkomst met het VFL, waar we een antwoord zullen moeten bieden op een aantal uitdagingen. Wellicht moeten we in dat kader ook nadenken over initiatieven voor mensen met een leesbeperking. Ik wil hiervoor verwijzen naar Nederland, waar de Stichting Aangepast Lezen een zeer vooruitstrevende rol speelt om audioboeken bekend te maken, te verzamelen, ter beschikking te stellen, zelfs tegen een beperkte vergoeding of gratis voor mensen met een beperking. Ik hoop dat we dat ook in Vlaanderen kunnen bewerkstelligen.
Mevrouw Bastiaens heeft het woord.
Ik sluit me aan bij de vraag om uitleg van mevrouw Idrissi, want ik deel haar bekommernis. Ik wil nog een stapje verder gaan. Het gaat niet alleen over het schrappen van die relatief beperkte subsidie, maar ook over het aanpassen van het reglement, dat die toelage in de toekomst niet meer mogelijk maakt. De collega’s spreken over de nieuwe beheersovereenkomst van het VFL, maar er is ook de lopende beheersovereenkomst. Minister, vindt u dat wat het VFL heeft beslist, wel past binnen de lopende beheersovereenkomst? De discussie in de toekomst kunnen we gerust nog voeren en dat zullen we ook doen. Het gaat echt wel over een principe, over een zwakkere groep mensen met een leesbeperking waaraan we bijzondere aandacht willen geven. Dat dit gebeurt, betreur ik heel hard. Minister, wat is uw mening hierover?
Minister Gatz heeft het woord.
Naar aanleiding van de besparingen heb ik eind 2014 gesprekken gehad met alle betrokken actoren. In mijn overleg met het Vlaams Fonds voor de Letteren zijn de gevolgen van de besparingen en de keuzes van het VFL in grote lijnen besproken, maar natuurlijk niet tot op het detailniveau van dit project dat 5000 euro bedraagt. Pro memorie: de dotatie aan het VFL bedraagt meer dan 5 miljoen euro. In tijden van besparingen is het niet abnormaal dat er keuzes worden gemaakt waarbij elke organisatie zich bezint over zijn kerntaken, het VFL, maar ook de Luisterpuntbibliotheek en anderen.
Het VFL heeft de keuze gemaakt om prioritair alleen de rechtstreekse ondersteuning van auteurs, vertalers en illustratoren en de reguliere auteurslezingen te vrijwaren. Andere initiatieven en projecten worden verminderd of stopgezet, waaronder dus ook ondersteuning van auteurs voor de voorleessessies en opnames voor de realisatie van luistercd’s, voorlopig voor 2015.
Uiteraard is dit een waardevol project, maar zijn ze dat niet allemaal? Met het stopzetten van alle projectmatige ondersteuning vanuit de auteurslezingen, konden de meer dan 2300 auteurslezingen op jaarbasis zelf buiten schot blijven. Luisterpunt vzw, maar ook andere vzw’s, worden binnen het decreet Lokaal Cultuurbeleid gesubsidieerd als organisatie met de specifieke opdracht om een aangepaste dienstverlening uit te bouwen voor personen met een leesbeperking. Het behoort onder meer tot de opdracht van de Luisterpuntbibliotheek om een gediversifieerde en goed uitgebouwde collectie in diverse aangepaste leesvormen ter beschikking te stellen, zoals brailleboeken, luisterboeken en -tijdschriften. Ze ontvangt hiervoor in 2015 van de Vlaamse overheid een subsidie van ongeveer 1 miljoen euro. Ja, ook daar is een besparing noodzakelijk geweest van bijna 1,1 miljoen euro naar 1.050.000 euro en dus moeten er keuzes worden gemaakt. Ik durf me afvragen of dit ene project van 5000 euro nu ook niet in de taak van de Luisterpuntbibliotheek kan worden opgenomen. Ik ken de werking van die bibliotheek goed en ik heb mijn boek ‘Bastaard. Het verhaal van een Brusselaar’ ingelezen en ik kan u bevestigen dat dit drie tot vijf sessies in beslag neemt. Ik heb daar geen vergoeding voor gekregen noch gevraagd, maar dat komt waarschijnlijk omdat ik geen echte auteur ben.
Toch kan ik me moeilijk voorstellen dat, door het bundelen van krachten, doelstellingen en middelen van de verschillende verenigingen, organisaties en het VFL en door overleg met bijvoorbeeld de Vlaamse auteursvereniging, aan de concrete gestelde vraag geen mouw kan worden gepast. Ik wil de organisaties met een specifieke opdracht voor blinden en slechtzienden die worden gesubsidieerd door Vlaanderen, opsommen. Er is de Luisterpuntbibliotheek, maar ook Blindenzorg Licht en Liefde, Transkript, Zorgbib Rode Kruis Vlaanderen en ten slotte Vebes, die samen van een terechte steun van de Vlaamse overheid kunnen genieten van meer dan 3 miljoen euro.
Het is niet zo dat het Vlaams Fonds voor de Letteren geen aandacht meer heeft voor moeilijke doelgroepen, zelfs binnen de auteurslezingen. De mogelijke organisatoren werden sterk uitgebreid naar de sociaal-culturele en de welzijnssector, waardoor nu veel meer organisaties – met name rusthuizen, ziekenhuizen, verenigingen waarin armen het woord nemen, enzovoort – aan bod kunnen komen.
Op deze wijze bouwt het VFL haar doel- en kansengroepenwerking systematisch en duurzaam uit. In de volgende beheersovereenkomst zal uiteraard ook aandacht worden besteed aan mensen met een leesbeperking. Ik noteer hier wel bij dat het VFL op dit ogenblik al pleit voor een meer algemene omschrijving waarbij bijzondere aandacht voor kansen- en doelgroepen en diversiteit zo breed en kwalitatief mogelijk wordt ingevuld en niet voor een gedetailleerde en exhaustieve opsomming in de beheersovereenkomst van exact welke projecten allemaal ondersteuning verdienen. Ik meen dat dit een goed uitgangspunt is voor een toekomstig debat.
Mevrouw Idrissi heeft het woord.
Voorzitter, minister, ik dank u voor uw antwoord, maar het stelt me eigenlijk niet gerust. U vindt het belangrijk genoeg, ik heb u niet horen twijfelen aan het belang van wat de Luisterpuntbibliotheek doet. Wel zegt u dat ze door een andere samenwerking andere middelen zullen moeten zoeken om dit te kunnen realiseren en dat vind ik een beetje vreemd. U zegt zelf dat het om een klein bedrag gaat, niet om een groot. Met dat bedrag worden auteurs betaald die de audio inlezen. Het gaat bovendien om een heel zwakke groep die hiervan het slachtoffer zal worden. We zouden dan toch van het Vlaams Fonds mogen verwachten dat hier een mouw aan wordt gepast in plaats van nogmaals voor extra rompslomp te zorgen om de nodige middelen te vinden. Het gaat eigenlijk ook om een principiële keuze.
U zegt zelf over de beheersovereenkomst dat het Vlaams Fonds nu al vragende partij is voor een meer algemene omschrijving. In dit geval zou er juist een specifieke omschrijving moeten zijn in de beheersovereenkomst. Het gaat immers om zwakkere, heel kwetsbare groepen. Ik vind dat u daarvoor zou moeten pleiten. Het behoort eigenlijk tot de taken van het Vlaams Fonds en het gaat om een klein bedrag. U zou ervoor moeten pleiten dat het Vlaams Fonds dit initiatief wel zal steunen. Het komt ten goede van de auteurs. De oplossing die u aanreikt, lijkt me iets te omslachtig en ontslaat het Vlaams Fonds van het nemen van zijn verantwoordelijkheid en daarmee kan ik het niet eens zijn.
Minister Gatz heeft het woord.
We moeten het probleem ook niet groter maken dan het is. Voor 2015 is er gelukkig nog een oplossing. Ik denk dat enerzijds mijn contacten met het Vlaams Fonds over dit ene punt nuttige oplossingen voor de toekomst kunnen brengen. Ik sluit dat niet uit. Anderzijds nemen we dit ook mee in de globale herziening van de beheersovereenkomst voor 2016. Ik wil het niet nodeloos ingewikkeld maken, maar ik sluit niet uit dat we in een samenwerkingsverband met de andere spelers die ik heb opgenoemd, een oplossing kunnen vinden. Ik wil met andere woorden zeker aan een oplossing werken. Hoe, wat en met welke partners: daar hebben we nog tijd voor. We kunnen elkaar zeker vinden in het feit dat er een oplossing moet worden gevonden.
Hebt u daarvoor een timing?
Het is eigenlijk eenvoudig. Aangezien er zich voor dit jaar gelukkig nog geen probleem stelt, hebben we nog tijd om het in de komende maanden op te lossen. Hopelijk kunnen we de zaken dan weer geregeld krijgen voor 2016. Het is een normale timing, ik leg geen deadline vast, want dat heeft weinig zin.
Voor de volledigheid: op 28 mei komen de mensen van het Vlaams Fonds voor de Letteren hun jaarverslag hier voorstellen en ook de aandachtspunten die ze graag ingevuld zien in de nieuwe beheersovereenkomst. Dat lijkt me het ideale moment om deze vragen rechtstreeks te stellen. Het betreft trouwens een beleidskeuze die het VFL intern heeft gemaakt.
De vraag om uitleg is afgehandeld.