Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn

Mevrouw Taeldeman heeft het woord.

Voorzitter, minister, dames en heren, wanneer een energieleverancier een afnemer wil afsluiten van aardgas en/of elektriciteit, moet die in bepaalde gevallen advies vragen aan een lokale adviescommissie (LAC) van de gemeente. Hierin zit een vertegenwoordiger van het OCMW, een vertegenwoordiger van de distributienetbeheerder (DNB) en eventueel de schuldbemiddelaar van de afnemer. De procedure bestaat erin dat de energieleverancier, als die de afnemer zou willen afsluiten, eerst een brief moet sturen naar de LAC. Dan gebeurt er een sociaal onderzoek in een poging de problemen op te lossen zonder inbreng van de LAC.

Wanneer geen oplossing gevonden wordt, vindt een bespreking van de vraag tot afsluiting plaats in de LAC. Op deze bespreking wordt ook de afnemer in kwestie uitgenodigd. Na afloop van de bespreking wordt een brief met de beslissing verstuurd naar de energieleverancier en de afnemer. Na het eventuele afsluiten van aardgas en/of elektriciteit valt deze afnemer onder de sociale dienstverplichting van de DNB. Bij aanhoudende betalingsproblemen kan de DNB beslissen om een budgetmeter te plaatsen bij de afnemer.

Iedereen, over de partijgrenzen heen, staat erg positief tegenover het bestaan van de LAC, maar iedereen heeft ook de dikke map, een inspiratiebundel, ontvangen met betrekking tot energiearmoede. Die bundel is opgemaakt door Samenlevingsopbouw en er staan voorstellen in vanuit de sector om de werking van de LAC te optimaliseren. Zo wordt voorgesteld om de afnemer meer actief te betrekken. Er zijn OCMW’s waar de afnemer in kwestie actief betrokken wordt bij de besluitvorming. Bij andere OCMW’s is de afnemer aanwezig, maar wordt hem of haar niets gevraagd. De sector is erg positief over die plaatsen waar de afnemer een duidelijke stem krijgt in de LAC.

Een andere opmerking gaat over de beroepsmogelijkheid tegen de beslissing van de LAC. De LAC heeft een adviserende functie. Dit maakt dat er geen beroep mogelijk is tegen het advies dat werd gegeven.

Een niet-betaalde energiefactuur is vaak een gevolg van dieperliggende financiële problemen in het gezin. De vraag tot afsluiting die door de energieleverancier aan de LAC moet worden bezorgd, is voor de lokale overheid soms het eerste signaal voor het bestaan van andere financiële problemen. De lokale overheid zou dit signaal niet mogen negeren, maar het maximaal ter harte nemen. Al het mogelijke zou moeten gebeuren om een volledig zicht te krijgen op de problemen waarmee het gezin geconfronteerd wordt om dan samen een uitweg te zoeken. Hiervoor moeten naast het OCMW en het gezin of de alleenstaande ook nog andere relevante actoren betrokken worden. Hierbij denken we aan actoren op het beleids- en organisatieniveau maar eventueel ook aan actoren uit het informele netwerk van het gezin. De lokale overheid is perfect geplaatst om hier een regisserende rol in op te nemen. Onder die regie van de lokale overheid kunnen dan de nodige actoren rond de tafel worden verzameld om samen de gepaste oplossingen uit te werken.

Het lijkt ons dat het sociaal onderzoek dat volgt op de brief van de energieleverancier aan de LAC niet beperkt zou mogen blijven tot het zoeken van een oplossing voor de onbetaalde energiefacturen, maar net gebruikt moet worden om een zicht te krijgen op alle financiële en niet-financiële problemen.

Minister, deze inspiratiebundel is erg interessant en nuttig voor wie zich bekommert om energiearmoede. Is het niet aangewezen om de afnemer die men wenst af te sluiten op een meer actieve wijze bij de besluitvorming van de LAC te betrekken? Lijkt het u wenselijk dat de afnemer in beroep kan gaan tegen het advies van de LAC? Een belangrijke doelstelling van deze Vlaamse Regering is de werking van de gemeente en het OCMW te integreren. Zal de LAC na integratie van gemeente en OCMW gewoon blijven bestaan? Zal het sociaal onderzoek, ook na de het integreren van gemeente en OCMW, onderdeel blijven uitmaken van de procedure die gestart wordt na een aanvraag tot het afsluiten van de energievoorziening? Gelooft u ook in de bijkomende mogelijkheden van het sociaal onderzoek dat gestart wordt naar aanleiding van de procedure voor het afsluiten van de energievoorziening? Zullen er initiatieven genomen worden vanuit de Vlaamse overheid om de lokale overheid hiertoe aan te zetten?

Minister Turtelboom heeft het woord.

Dames en heren, samen met u en alle betrokken partners sta ik erg positief tegenover de werking en de functie van de lokale adviescommissie. De afgelopen jaren is het zwaartepunt daarvan verschoven van een commissie die louter vragen tot afsluiting van wanbetalers adviseert naar een oplossingsgericht orgaan dat het afsluiten van de energielevering beschouwt als ultieme optie na uitputting van alle andere mogelijkheden. Hierdoor kan het aantal afsluitingen tot een minimum worden herleid. Vaak gaat het dan om klanten die ondanks verschillende voorgaande procedurestappen en pogingen tot contact, niet konden worden bereikt. Meestal komt er dan alsnog op korte termijn een oplossing uit de bus waardoor de afsluiting op de valreep wordt vermeden of relatief snel ongedaan kan worden gemaakt.

Zoals gezegd, ligt het accent van de LAC op het vinden van een oplossing. Die bestaat doorgaans uit het afspreken van een eenmalige terugbetaling van de schulden of nog vaker een betaalplan. Bijna altijd zijn daar voorwaarden aan verbonden waardoor het niet naleven van het betaalplan toch nog kan leiden tot afsluiting. In dat opzicht is het van groot belang dat de betaalplannen die worden afgesproken, aansluiten bij de individuele mogelijkheden van de afnemers in kwestie.

Rekening houdend met het voorgaande is het in mijn ogen wenselijk en aangewezen om de afnemer zelf actief te betrekken bij de besluitvorming van de LAC. Zo komt men tot haalbare oplossingen die de belangen van de netbeheerder en die van de klant verzoenen. Uiteraard veronderstelt dit wel dat de netbeheerders en OCMW’s erin slagen een constructief contact te hebben met de betrokken klanten. Als dit niet lukt, spreekt het ook voor zich dat de kans groter wordt dat de eenzijdig door het LAC voorgestelde oplossingen – zij het terugbetaling van de schulden of het aanvaarden van een betaalplan met een bepaalde looptijd en aflossing – minder aansluiten bij de reële mogelijkheden en de concrete situatie van de klant. Vandaar ook het grote belang dat ik hecht aan het voeren van een gedegen voorafgaand sociaal onderzoek.

De regelgeving bepaalt dat de LAC een advies verstrekt op de vraag van de netbeheerder om een klant die kampt met structurele wanbetaling en niet ingaat op het voorstel om daarvoor een oplossing af te spreken, af te sluiten. Strikt juridisch gezien betreft het een advies, geen beslissing, waardoor er in de huidige context geen beroepsprocedure in de juridische zin mogelijk is. Persoonlijk zie ik er ook weinig meerwaarde in, vooral vanuit het besef dat de LAC gericht is op het afspreken van haalbare oplossingen. Het installeren van een beroepsprocedure zou voor een bijkomende administratieve ballast zorgen.

Eerder dan dat pleit ik ervoor om nog meer in te zetten op het betrekken van de klant bij de LAC-besluitvorming. Het is immers in niemands belang om onhaalbare afspraken rond terugbetaling van schulden af te spreken. Ik meen dan ook dat het voor alle betrokken partijen interessanter is om maximaal in dialoog te gaan dan wel om via een beroepsmogelijkheid de klant unilateraal de mogelijkheid te bieden om voorgestelde oplossingen te weigeren.

De gemaakte schulden moeten hoe dan ook worden terugbetaald. De integratie van het OCMW in de werking van de gemeente vanaf 1 januari 2019 betekent geenszins dat de functie van de LAC zou verdwijnen. De gemeentebesturen nemen alle bevoegdheden over. Er komt in de gemeenten wel een bijzonder comité van de sociale dienst, dat zal instaan voor de sociale dienstverlening. De ministers bevoegd voor het welzijn en voor het binnenlands bestuur zullen in deze legislatuur het nodige voorbereidende werk moeten doen om deze overdracht in goede banen te leiden. De bestaande regelgeving over de werking van de LAC zal moeten worden aangepast.

Het ligt voor de hand dat ook na het integreren van de gemeente en het OCMW het sociaal onderzoek deel zal blijven uitmaken van de procedure die gestart wordt na de aanvraag uit hoofde van de netbeheerder tot afsluiting van de energielevering. Ik meen dat het sociaal onderzoek dat wordt gevoerd in het kader van een vraag tot afsluiting van de energielevering vaak een bredere armoedeproblematiek aan het licht brengt en zo aanleiding kan vormen tot de opstart van een hulpverleningstraject met het oog op structurelere oplossingen. Het behoort echter tot de vrijheid en de expertise van ieder OCMW om daar verder invulling aan te geven. Het bepalen van de vorm en inhoud van dit sociaal onderzoek valt niet onder mijn bevoegdheid, maar van de minister van Welzijn, zoals u zelf hebt aangehaald.

Mevrouw Taeldeman heeft het woord.

Dank u wel, minister, voor uw antwoord. Ik heb de vraag gebaseerd op de insteek van Samenlevingsopbouw, die in de praktijk hebben gemerkt dat niet elk LAC op dezelfde manier werkt. Zij vragen uitdrukkelijk om de betrokkene veel meer te betrekken bij de LAC.

Uit uw antwoord maak ik op dat u meer wilt inzetten bij de LAC’s op het betrekken van personen die worden geconfronteerd met betalingsmoeilijkheden voor hun energiefactuur. Ik zal minister Vandeurzen ook zeker de suggestie doen om, bij de overdracht in het kader van de integratie van OCMW en gemeente, daar meer op in te zetten voor de hele werking van de LAC’s. De bedoeling is dat de betrokkene meer aanwezig is en dat er kan worden geluisterd naar zijn of haar verhaal.

Minister, ik meen me te herinneren uit uw beleidsnota en het regeerakkoord dat het Vlaams Energieagentschap zou worden aangesteld om een nota te maken over energiearmoede. Ik wou eens polsen naar de stand van zaken.

Ik weet dat ze ermee bezig zijn, maar ik ken de timing niet. Ik zal u dat laten weten.