Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken

Mevrouw Lambrecht heeft het woord.

Voorzitter, ik zag de minister tijdens de vorige vraag een brochure tonen. Mag ik aan de minister vragen of er een systeem kan komen dat wij zulke brochures zouden krijgen? Dat zou me wel interesseren. Minister, ik zie die nu, maar als u me die niet getoond had, had ik er niet van geweten. Er zijn wellicht nog zulke mooie dingen waarvan het voor ons wel belangrijk is dat we zien dat ze bestaan. Kan er een systeem komen waarbij wij als lid van de commissie Mobiliteit toch via de post of de binnenpost die brochures kunnen krijgen? 

Voorzitter, als ik mag, ga ik daar heel kort op in. We hebben die vandaag publiekelijk voorgesteld. De bedoeling is dat al deze brochures naar onder andere fietshandelaars gaan via TRAXIO, naar de lokale besturen en de lokale politie. Ik heb er maar twee bij me. Ik zal er een geven aan mevrouw Fournier en mevrouw Lambrecht, omdat zij nu vraagstellers zijn, maar ik zal er ook meerdere meebrengen of laten bezorgen. Ze is ook online consulteerbaar. De link is doorgegeven.

Mevrouw Fournier en mevrouw Lambrecht, dan hebben jullie deze al en de anderen krijgen die nog. Als ik er meer bij me had, zou ik er meer meegeven. (De medewerker van minister Lydia Peeters geeft Annick Lambrecht de brochure.)

Dank u wel.

Minister, naar schatting heeft 35 procent van de Vlaamse gezinnen met een fiets een elektrische fiets. In 2022 was bijna de helft van de verkochte fietsen elektrisch. Volgens mobiliteitsorganisatie TRAXIO gingen er in ons land vorig jaar maar liefst 328.080 elektrische fietsen over de toonbank.

Vooral bij senioren is de e-bike populair. Het voordeel daarvan is dat mensen langer mobiel blijven, maar het is ook net de doelgroep die meer risico loopt op een ongeval. Sensibilisering en het aanscherpen van vaardigheden om met een elektrische fiets te rijden kunnen hier een oplossing bieden.

Minister, zult u initiatieven nemen rond het sensibiliseren van gebruikers van elektrische fietsen en senioren in het bijzonder?

Zullen er extra middelen vrijgemaakt worden voor opleiding of vaardigheidslessen, in het bijzonder voor senioren?

In het verleden werd reeds aangehaald om ook via verkooppunten van elektrische fietsen informatie en sensibilisering te voorzien aan kopers. Nam u hieromtrent al initiatieven? Zo ja, wat is het resultaat daarvan?

Mevrouw Fournier heeft het woord.

In maart dit jaar hadden we verschillende vragen om uitleg over de ongevallencijfers uit de Verkeersveiligheidsbarometer van 2022 gepubliceerd door Vias Institute. Er kwamen toen verschillende opmerkingen over het groot aantal senioren in de ongevallencijfers. Er werd in het antwoord gesproken over de infrastructuur en andere maatregelen, maar specifiek voor senioren werden niet echt concrete voorstellen geformuleerd.

Uit een mediabericht van begin juni weten we dat in 2022 ongeveer de helft van de verkochte fietsen elektrisch was en dat vooral bij senioren de e-bike populair is. Uit de eerder aangehaalde cijfers blijkt dat het net die doelgroep is die meer risico loopt op een ongeval.

Vanuit de Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV) en andere organisaties worden er opleidingen gegeven, en dat is goed, maar vanuit de VSV kwamen ook enkele praktische tips die elektrische fietsen gebruiksvriendelijker kunnen maken voor senioren. Ik las er onder andere dat een fiets met automatische zithoogteverstelling mogelijk zou zijn, maar ook een starthulpsysteem, bredere banden, een goede schokdemping en achteruitkijkspiegels zijn verschillende maatregelen die niet altijd gekend zijn bij de doelgroep. Misschien is er op dat vlak toch nog een taak voor de overheid weggelegd.

Minister, welke initiatieven plant u nog deze legislatuur om senioren duidelijk te informeren over veilig elektrisch fietsen?

Minister Peeters heeft het woord.

Het is alleszins positief dat het fietsen in de lift zit. We zien dit ook in de fietsverkoop. Ook uit ons laatste Onderzoek Verplaatsingsgedrag (OVG) 6 bleek dit duidelijk. Op verkeersveiligheid en behendigheid, zeker voor de gebruikers van elektrische fietsen, moeten we wel blijven inzetten.

Op de vraag welke initiatieven er worden genomen kan ik antwoorden dat tot eind augustus van dit jaar er een educatief project loopt met OKRA-SPORT+ dat is gericht op een veilig en verstandig gebruik van de elektrische fiets. We hebben OKRA-SPORT+ een subsidie toegekend en zij zorgden dan zelf voor een lespakket en een brochure. Ze hebben 42 lesgevers voor lokale vormingen opgeleid. Ik heb een aantal van die sessies bezocht, en ik moet zeggen dat het niet voor iedereen evident was om met elektrische fietsen tussen de kegels door te fietsen. Ik denk dat dit project alleszins een meerwaarde is.

Lokale OKRA-trefpunten, verspreid over Vlaanderen, kunnen deze lesgevers boeken en de opleiding geven. Het is niet enkel voor de eigen leden, ook alle geïnteresseerde niet-leden kunnen deelnemen aan deze lessen. Hiermee mikt OKRA op 3500 deelnemers, verspreid over tweehonderd sessies. Het project loopt nog tot augustus en na afloop zullen we evolueren of ze de doelstellingen hebben bereikt en of een toekomstige samenwerking mogelijk is. Ik denk dat dit alleszins een voorbeeld is hoe we richting senioren kunnen inzetten op veilig fietsen.

Daarnaast is er de Vlaamse Stichting Verkeerskunde, die de voorbije jaren ook verschillende initiatieven heeft genomen om de fietsveiligheid te verhogen. De VSV communiceert geregeld praktische tips over het veilig gebruik van de elektrische fiets en biedt diverse workshops rond veilig fietsen aan. De VSV zit ook mee in de klankbordgroep van een nieuw op te starten project van de KU Leuven rond fietsveiligheid. Daar wordt onder andere via virtual reality fietsveiligheid en -behendigheid getest en getraind.

Verder hebben we nog onze brochure (zie https://www.vlaanderen.be/veilig-fietsen). Ik heb er nog twee gevonden en ik zal ze ter beschikking stellen. Met die nieuwe brochure willen we de kennis nog aanscherpen. We hebben die brochure gemaakt in samenwerking met TRAXIO, de lokale besturen en politie. Het moet natuurlijk gelezen worden, als men het in de kast legt of in de prullenmand gooit, zal het weinig effect hebben. We kunnen slechts al het mogelijke doen om de mensen te wijzen op de regelgeving en een aantal tips mee te geven in verband met het veilig verplaatsen. Door deze initiatieven hopen we een wijziging te krijgen in de statistieken rond fietsveiligheid.

Mevrouw Lambrecht heeft het woord.

Minister, bedankt voor de toelichting. Ik ga ervan uit dat de brochure die u toonde, de brochure is die bij de fietsmakers zal worden gelegd. Zal er ook worden gemeten wat het uiteindelijke effect daarvan is? Of zult u louter bekijken of de cijfers van het aantal ongevallen verbeteren?

Bij dat sensibiliseren en fietslessen geven, vraag ik mij af of er specifieke aandacht is voor senioren ouder dan 75 jaar. Want nu blijkt dat de gemiddelde leeftijd van dodelijke ongevallen met een elektrische fiets op 75 jaar ligt, terwijl dat bij de gewone fietsers 45 jaar is. Is daar een of andere aandacht voor die 75-plussers?

Mevrouw Fournier heeft het woord.

Minister, wat mij ook opvalt in de cijfers die we hebben gelezen, is dat meer dan 60 procent van de ongevallen bij senioren eenzijdige ongevallen zijn, waar er geen enkele andere weggebruiker bij betrokken is. Er werd ook vermeld dat er nog te weinig registratie is door de politie van die eenzijdige ongevallen. We hebben het belang van data al heel veel aangekaart in deze commissie. We moeten genoeg data verzamelen om te zien welke soort ongevallen er gebeuren om dan een beter beleid te kunnen voeren.

Een van de meest voorkomende oorzaken bij ongevallen is blijkbaar ook het op- en afstappen. Ik kan mij dat goed inbeelden. Ik heb ondertussen zelf ook een elektrische fiets, en die fietsen zijn eigenlijk heel zwaar. Als je dus moet op- of afstappen, of je moet je bewegen op een voetpad, dan is dat zeker niet evident met zo’n zware fiets. Ik veronderstel ook dat die batterijen, die redelijk zwaar zijn, na verloop van tijd lichter zullen worden, en dat het evidenter zal zijn om met die fietsen te rijden.

Minister, zorg dat er voldoende registratie is van eender welk ongeval, want met voldoende data kunnen we een beter en efficiënter beleid voeren.

De heer Verheyden heeft het woord.

Minister, ik zou willen beginnen met u te bedanken. Ik wil u bedanken, omdat u het voorstel dat ik hier enkele jaren geleden in de commissie al heb gedaan, om een brochure te voorzien op verkooppunten, effectief hebt gerealiseerd. Het is goed dat u dat idee hebt meegenomen. Ik weet dat u er toen nogal genegen tegenover stond.

Ik heb ook gezien dat er een hoofdstuk in staat over de elektrische fiets. Dat is belangrijk, want er vallen heel veel verkeersdoden met die elektrische fietsen. U hebt daarjuist de cursus aangehaald die vorig jaar samen met OKRA werd gerealiseerd. Ik heb waarschijnlijk een stuk gemist. Wordt die cursus nog dit jaar gerealiseerd? Worden daar nog budgetten voor vrijgemaakt? Er zijn ook gemeenten die dergelijke cursussen organiseren, zelfs politiezones doen dat, maar dat is natuurlijk niet algemeen verspreid. Hoe wilt u hen eventueel sensibiliseren om toch dergelijke cursussen in te richten?

Minister Peeters heeft het woord.

Dank u wel, collega’s voor de bijkomende vragen en bedenkingen.

Het is al gezegd dat er sowieso een andere registratie zal zijn bij die solo-ongevallen. Als iemand met de fiets valt, en er is niemand anders bij betrokken, dan wordt daar ook niet vaak een aangifte van gedaan. Vanmorgen was ik daarover met de lokale politie in overleg, en ook met een fietshandelaar. Die zei dat er vaak een probleem was met het model van de eerste elektrische fietsen. Die hadden bijna allemaal een voorwielaandrijving. Dat zorgt ervoor dat de fiets moeilijker te besturen is, waardoor er ook veel sneller valpartijen zijn. Bij de nieuwere modellen – die met voorwielaandrijving zijn tegenwoordig iets goedkoper – zit de aandrijving middenin, en dat is veel beter. U zegt zelf dat het zwaardere fietsen zijn, wat het soms wat moeilijker fietsen maakt, maar bij een fiets met middenaandrijving valt dat op zich al wat beter mee.

Natuurlijk is elk ongeval er één te veel. Daarom denk ik dat die behendigheidscursussen die we op dit moment organiseren – zowel met de Vlaamse Stichting Verkeerskunde, als met OKRA-SPORT+ – daar zeker toe kunnen bijdragen om het aantal ongevallen te verminderen. Ik weet niet of OKRA-SPORT+ kijkt of mikt op specifieke leeftijdscategorieën, mevrouw Lambrecht, want u zegt dat de slachtoffers vaak 75-plussers zijn. Oudere mensen die ten val komen, hebben vaak zwaardere kwetsuren, dat is nu eenmaal een feit. Ik denk dat het voor iedereen van belang is om een goede opleiding te hebben voor je je met zo’n fiets gaat verplaatsen, zodat je weet hoe je met dergelijke fietsen moet omgaan. Vanmorgen kreeg ik ook de reactie dat het vaak zo is dat als het fietspad hoger ligt dan de zijberm, dat vaak conflicten veroorzaakt. Uiteindelijk is het de bedoeling om vlot en behendig met die fietsen om te kunnen gaan. Dat is daar dan vooral de boodschap.

Het is nu in de running om die brochure via TRAXIO, en via de lokale besturen en de lokale politie ter beschikking te stellen. Ze kunnen ook online bekeken worden. We zullen dat dus zeker bekijken. Er is ook een mogelijkheid om ze bij te bestellen. We zullen dus zien in welke mate daar ook interesse voor is. Op dit ogenblik hebben we nog niet direct een effectmeting, maar het is een en-enverhaal. Bij elke campagne die je ook doet, zal het allemaal wel een effect hebben, maar dat valt moeilijk exact te meten. Als we iemand die brochure geven, maar die bekijkt die niet, dan zal dat weinig effect hebben. Ik weet niet of dat nu al werd voorzien, ik denk het niet. We hebben toen gewoon gezegd dat we die brochure ter beschikking zouden stellen, en dat is nu ook het gevolg daarvan.

Ik hoop dat we met deze brochure, maar ook door de samenwerking met OKRA-SPORT+ en de VSV, opnieuw een kentering creëren in die cijfers. Dat is uiteindelijk waar we het allemaal voor doen.

Mevrouw Lambrecht heeft het woord.

Minister, de kentering in de cijfers is inderdaad wat we allemaal willen. Laat ons hopen dat er een kentering komt. En laat ons vooral hopen dat we senioren niet afschrikken om te gaan fietsen. Ik vind het ongelooflijk hoe mensen die anders redelijk vastgekluisterd zouden zitten, dankzij de elektrische fiets toch nog uit hun huis raken, en bij mensen raken. Het blijft weldegelijk de bedoeling om zoveel mogelijk mensen op die fiets te krijgen, ook op elektrische fietsen, zo hoor ik ook in uw woorden. Dat geldt ook voor mensen ouder dan 75 jaar, maar dan op een veilige manier. Het is onze taak om daarop te blijven toezien.