Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Voorzitter, collega's, minister, op 15 mei veroordeelde de vrederechter van Antwerpen 3M in een zaak van het gezin Verstraete. Het vonnis luidt: ‘bovenmatige burenhinder’. Er moet in eerste instantie een provisionele vergoeding van 2000 euro worden betaald. Het feit dat bewoners op een afstand van 1 kilometer een verontreinigde bodem hebben, geen groenten uit eigen tuin kunnen eten en geen eieren van kippen van eigen kweek, en bovenal sterk verhoogde bloedwaarden hebben, wordt door de vrederechter als bovenmatige burenhinder beschouwd.

Onmiddellijk kondigde het burgercollectief Darkwater 3M, een collectief van vierhonderdtal omwonenden, verdere actie aan.

Juristen schatten in dat deze uitspraak vergaande gevolgen kan hebben en dat er nog veel en hoge claims kunnen volgen.

Burgers in Vlaanderen moeten naar de rechtbank stappen om zich te beschermen tegen bovenmatige milieu- en gezondheidshinder door bedrijven. Burgers hiertegen beschermen, is nochtans een taak van de overheid.

Minister, wat is uw reactie op deze uitspraak? Vindt u niet dat de overheid blijft falen in haar opdracht burgers te beschermen: wie zal wanneer de bovenmatige milieuhinder een halt toeroepen?

Wat is de impact van deze uitspraak op de overeenkomst die u afsloot met 3M? Deze claims kunnen veel hoger oplopen dan het bedrag dat de Vlaamse overheid met 3M overeenkwam. Staat de 571 miljoen euro en het feit dat gezondheidsschade niet kan worden gevorderd, niet in schril contrast met deze uitspraak?

In welke mate komen er nu ook andere bedrijven en bouwprojecten in het vizier die eveneens bovenmatige burenhinder teweegbrengen? Kan Lantis met het Oosterweelproject ook worden aangesproken op abnormale burenhinder? Kunnen andere petrochemische bedrijven in de Antwerpse haven hierop worden aangesproken, zowel vanuit Vlaanderen als vanuit Nederland?

Welke impact heeft deze uitspraak op het milieubeleid en de milieuhandhaving in Vlaanderen?

Minister Demir het woord.

Mevrouw Schauvliege, ik vind het toch wel heel bijzonder dat u zegt dat de Vlaamse overheid blijft falen. Ik weet niet op welke planeet u de afgelopen jaren hebt geleefd, maar het was deze regering en deze minister die 3M in gebreke heeft gesteld, heeft gedagvaard en die er voor de allereerste keer in de geschiedenis in is geslaagd om een multinationaal 600 miljoen euro te laten betalen. Uw partij heeft ook milieuministers gehad in Vlaanderen, waar toen PFAS ook op de agenda stond. Het werd allemaal geminimaliseerd, en ik vind het van de pot gerukt dat u nu zegt dat de overheid blijft falen. Neen, uw ministers en uw burgemeester in Zwijndrecht hebben misschien gefaald waar ik heb gedaan wat ik moest doen. Het is de allereerste keer in de geschiedenis dat dit is gebeurd.

Ik wijs ook graag op de reactie van de raadslieden van Darkwaters 3M op zowel de persconferentie alsook in Humo van deze week. Ik stel voor dat u dat ook eens leest. De raadslieden van Darkwaters hebben reeds aangegeven dat ze vooral wensen dat de Vlaamse Regering haar beleid in Zwijndrecht voortzet en ze verwijten de huidige minister van Omgeving niets. Mevrouw Schauvliege, indien u van mening bent dat er nog meer kon gebeuren, sta ik open voor alle suggesties. Maar ik merk dat u vaak blijft steken in een zeer selectieve verontwaardiging zonder evenwel oplossingen aan te brengen. Ik heb het maximale gedaan en gedaan wat er moest gebeuren in dat dossier. Ik kan alleen maar vaststellen dat uw ministers die destijds ook op deze stoel hebben gezeten, die destijds ook op de hoogte waren van PFAS, gewoon verder hebben gedaan. Stop ermee, tenzij u kunt zeggen wat ik nog moet doen of wat 3M nog moet doen, dan sta ik er altijd voor open.

Ik kom tot uw tweede vraag. U hebt op 26 april zelf getwitterd dat de Vlaamse overheid niet kan contracteren voor burgers, en nu stelt u de vraag of de saneringsovereenkomst wel voldoende is om de burgerlijke schade van burgers te dekken. Ik begrijp dat niet zo goed, en ik verwijs u dan ook vooral naar de toelichting bij de saneringsovereenkomst die we reeds vanaf 6 juli 2022 hebben voorzien.

Ik heb steeds gezegd dat de saneringsovereenkomst een eerste stap is en dat 3M zijn verantwoordelijkheid moet blijven nemen. Ik hoop dan ook dat 3M het signaal van de vrederechter heeft begrepen en zelf de nodige initiatieven zal nemen om burgers te vergoeden, bijvoorbeeld door de oprichting van een fonds voor burgerlijke hinder ten gevolge van de saneringswerken en eventuele gezondheidsschade voor burgers.

Het feit dat 3M als verweerder eerder een saneringsovereenkomst sloot met de Vlaamse overheid staat los van de zaken die de burgers aanhangig maken bij de vrederechter. Het vonnis verbindt immers uitsluitend de partijen in het geding, namelijk 3M en de betrokken omwonenden.

De saneringsovereenkomst regelt daarentegen louter de wederzijdse verplichtingen tussen de partijen betrokken bij deze overeenkomst, namelijk tussen 3M enerzijds en het Vlaamse Gewest, de Vlaamse Gemeenschap, de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) en de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) anderzijds. Daarbij merk ik wel op dat sanering een herstel in de oorspronkelijke toestand beoogt, en daarmee de burgers in natura vergoedt. Daarnaast voorziet ook het sitebesluit in bepaalde financiële maatregelen, zoals de verplichting voor 3M om ...

Bovendien is er van de schadevergoeding aan de Vlaamse overheid 15 miljoen euro uitgetrokken voor de herwaardering van de gemeente Zwijndrecht en voor gezondheidsonderzoeken en begeleiding om een causaal verband tussen PFAS en bepaalde ziektebeelden te kunnen aantonen. Dit wordt beaamd door de raadslieden van Darkwater 3M.

Zoals reeds herhaaldelijk aangehaald, is de saneringsovereenkomst doelbewust voorzien van een ‘open end’ op het vlak van menselijke gezondheidsschade. Uit een gecoördineerde lezing van artikel 7, tweede onderdeel van de saneringsovereenkomst, blijkt dat de Vlaamse overheid enkel afstand doet van verhaal voor wat betreft kosten die zij maakt in het kader van preventieve gezondheidszorg en voor zover zij daar op 6 juli 2022 voor bevoegd is. Voor curatieve gezondheidszorgen en vorderingen van derden met betrekking tot gezondheidsschade geldt er geen afstand van verhaal vanwege de Vlaamse overheid.

Maar nogmaals, uit uw tweet van 26 april 2023 blijkt dat u hiervan op de hoogte was. Ik vind het echt jammer, zeker nu u fractieleider bent, dat u de waarheid blijft verdraaien. Ik vind dat niet serieus.

Ik kom tot uw vierde vraag. Ik doe hier geen uitspraak over. Het komt mij als lid van de uitvoerende macht niet toe mij in de plaats te stellen van de rechterlijke macht. Enige voorafname van mijn kant kan de slaagkansen van deze of gene partij in het gedrang brengen en de daartoe bevoegde rechterlijke instantie beïnvloeden. Ik zal dat dus niet doen.

Ten slotte antwoord ik op uw vijfde vraag. Deze uitspraak is weinig verrassend, want de rechtsfiguur van burenhinder is al in vele verontreinigingszaken gebruikt. Wel sterkt deze uitspraak mij in mijn overtuiging dat de acties die ik de afgelopen jaren heb uitgevoerd ten aanzien van 3M, de enige juiste waren en dat het dichtdraaien van de PFAS-kraan de enige juiste actie was.

Voor het overige verwijs ik naar de advocaat die in Humo zegt: “Met de huidige minister (...) is het anders. Demir is verder gegaan dan haar partij wilde. Eindelijk iemand die het voor ons opneemt, dacht ik. De groene burgemeesters van Zwijndrecht, Willy Minnebo en André Van de Vyver , die op de hoogte geweest moeten zijn, hebben altijd gezwegen. Als zij ons op tijd hadden gewaarschuwd voorzichtig te zijn met eieren eten, had dat een stuk gescheeld.” Dat is een passage uit het interview.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, ik stel vast dat u het werk van de onderzoekscommissie nog eens over doet waaruit gebleken is dat de burgemeester en de schepen niet op de hoogte waren van de gezondheidsimpact van PFAS, dat de OVAM dat wel was en dat daar geen handelingen aan gesteld zijn. Goed, we gaan dat hier niet opnieuw doen. Mijn vraag was vooral welke conclusies wel … (Opmerkingen)

Niet van de advocaat, maar van de buurtbewoner die de onderzoekscommissie niet gevolgd heeft. Soit, daarover gaan we het nu niet hebben.

Welke conclusies trekt u uit deze uitspraak? Het antwoord is: geen. “Ik ben goed bezig, ook al zeggen ze van niet. Ik ben goed bezig en ik ga dat blijven doen.” Dat is eigenlijk toch het miskennen van het grote probleem. Ik kan niet begrijpen dat, als er zo’n uitspraak komt, u daar dan niet uit concludeert dat we eens gaan kijken wat we nog extra kunnen doen, welke maatregelen we nog kunnen nemen. Nee, dat doet u niet. U zegt gewoon dat we goed bezig zijn. U geeft een paar kletsen en daarmee is de kous af. We zullen zien waartoe dit leidt, maar ik maak me toch alleszins ernstige zorgen over het verdere verloop van deze zaak.