Ben je op zoek naar een specifiek initiatief zoals schriftelijke vragen, resoluties, etc? Maak dan gebruik van onze speciale zoekfunctionaliteit.
De heer Warnez heeft het woord.
De verkiezingen, ze komen elke dag een beetje dichter. Op 17 februari laatstleden heeft de Vlaamse Regering een tweede principiële goedkeuring verleend aan een voorontwerp van decreet tot aanpassing van het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet. Zoals bekend is, zitten daar een aantal in het oog springende vernieuwingen in in het kader van de kiesregels. Het gaat daarbij over het verbod van het gebruik van bepaalde campagnemiddelen dat wordt aangepast, de telling van stemmen per geografisch deelgebied, er worden dingen gedigitaliseerd, enzovoort. De bedoeling van u, minister, is dat het een jaar voor de verkiezingen allemaal duidelijk zou zijn en dat de spelregels duidelijk zouden zijn voor wie deelneemt. Dat betekent dus tegen oktober van dit jaar.
Naast de Vlaamse regelgevende initiatieven wordt er ook op Europees niveau gewerkt aan maatregelen die een impact kunnen hebben op de in Vlaanderen van toepassing zijnde verkiezingsregels. Op 25 november 2021 presenteerde de Europese Commissie een voorstel voor een verordening over de transparantie van gerichte politieke reclame. De Europese Commissie wil met dit voorstel meer transparantie brengen in politieke advertenties, zowel de online als de offline advertenties, en zowel voor de lokale, regionale, nationale als voor de Europese verkiezingen. Aldus zou de verordening bepalen dat politieke partijen geen gerichte reclame kunnen sturen op basis van iemands geaardheid, etniciteit of religie. Ik denk dat dat een terechte maatregel is.
In de laatste zestig dagen voor de stembusgang zou de regelgeving nog iets strenger worden, en zouden nog minder gegevens mogen worden gebruikt. Daarnaast zou ook moeten verzekerd zijn dat diegene die politieke reclame ontvangt, perfect kan nagaan op basis van welke criteria die reclame naar hem of haar werd gestuurd. Gepersonaliseerde politieke advertenties zullen zeker nog mogelijk zijn, maar alleen op basis van niet-gevoelige gegevens. Om specifieke vormen van targeting te vermijden, zal het aantal factoren dat gecombineerd mag worden, beperkt worden tot de locatie aangevuld met drie andere factoren, bijvoorbeeld de hobby, het beroep, het inkomen, of de leeftijd. Tijdens de laatste zestig dagen voor de verkiezingen moet de online targeting zich ook beperken tot de locatie, de taal, en de informatie of de ontvanger ervan een eerste kiezer is.
Het zijn natuurlijk nog maar voorstellen, maar naar ik verneem zou men mikken op een publicatie in het Staatsblad na de zomer, nadat het Europees Parlement en de Europese Raad hun goedkeuring hebben gegeven. Dat lijkt een beetje uw ambitie te doorkruisen om een jaar voor de verkiezingen alle kiesregels voor de lokale en provinciale verkiezingen klaar te hebben. Daarom heb ik enkele vragen.
Bent u op de hoogte van de op stapel staande verordening betreffende transparantie in gerichte politieke reclame?
Worden de werkzaamheden dienaangaande door uw diensten verder opgevolgd en werden er al contacten gelegd met de federale overheid en met de Europese instellingen?
Werden de precieze mogelijke gevolgen van dit voorstel van verordening op de Vlaamse regelgeving inzake de lokale en de provinciale verkiezingen reeds onderzocht? Het is natuurlijk wel de rechtstreekse werking, maar er kan uiteraard altijd een impact zijn.
Zo ja, kunt u dan aangeven op welke punten de Vlaamse regelgeving momenteel niet beantwoordt aan de bepalingen van het voorstel van verordening en al dan niet nopen tot bijkomende aanpassingen aan die regelgeving?
Minister Somers heeft het woord.
Dank u wel, mijnheer Warnez, voor de vragen, die ik gebundeld ga behandelen.
Eerst en vooral ben ik op de hoogte van de ontwerpverordening. Ik vind het een belangrijk initiatief, omdat het bijdraagt tot de integriteit van verkiezingen en het open democratisch debat. Voor alle duidelijkheid: er komt geen verbod op politieke reclame. Het voorstel van verordening heeft tot doel om de verspreiding van desinformatie tegen te gaan, en te vermijden dat gericht reclame wordt gevoerd op basis van bepaalde persoonsgegevens. Zo maakt het voorstel het bijvoorbeeld onmogelijk om nog langer kenmerken als huidskleur, geslacht en seksuele geaardheid in rekening te brengen om te bepalen naar wie bepaalde advertenties worden gestuurd.
Het is wel belangrijk om te stellen dat deze verordening nog in voorbereiding is. Er zijn op 2 februari 2023 nog een aantal amendementen aangenomen door het Europees Parlement. De verordening zou tegen de zomer afgerond zijn, zoals u zelf ook al aangaf.
Het Agentschap Binnenlands Bestuur volgt het verdere verloop in verband met dit regelgevend initiatief verder op. Belangrijk om nog mee te geven is dat de Vlaamse Regering zeker en vast betrokken is bij de ontwerpverordening. Er wordt over elke stap in dit wetgevend initiatief een standpunt ingenomen door de Vlaamse Regering en nadien met de andere bevoegde overheden in ons land afgestemd in het daartoe bestemde orgaan.
Wat betreft de impact op de Vlaamse regelgeving geef ik eerst en vooral mee dat een verordening rechtstreeks doorwerkt in de interne rechtsorde. Als de verordening wordt aangenomen, zullen kandidaten en politieke partijen zich naar deze regels moeten gedragen. De Vlaamse regelgeving rond de lokale en provinciale verkiezingen is voornamelijk opgenomen in het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011. Op basis van de huidige teksten en na screening van mijn administratie blijkt een aanpassing niet nodig.
Door een amendement van het Europees Parlement op deze ontwerpverordening zouden de regels ook strenger zijn in de periode van zestig dagen voor de verkiezingen. U verwees daar ook al naar in uw vraagstelling. De sperperiode duurt echter langer dan zestig dagen voor de verkiezingen. De sperperiode loopt vanaf 1 juli, dus ook daar doen zich geen problemen voor.
Dit initiatief wordt alleszins verder opgevolgd. Zodra er een definitieve tekst werd goedgekeurd, zullen we in overleg met minister Dalle, die mede bevoegd is, bekijken of de Vlaamse regelgeving hieraan toch aangepast zou moeten worden. Maar we denken dus niet dat dit het geval is.
Net zoals bij elke wijziging in de regelgeving zal, eenmaal de verordening is aangenomen, een goede communicatie naar politieke partijen, politieke kandidaten, alsook naar alle reclameaanbieders essentieel zijn. Zo zal het Agentschap Binnenlands Bestuur lokale politieke kandidaten en partijen via de website www.vlaanderenkiest.be informeren over de geldende regelgeving.
De heer Warnez heeft het woord.
Ik heb een helder antwoord gekregen, ik heb geen bijkomende vragen.
Mevrouw Sminate heeft het woord.
Ik ben het met u eens, minister, als u zegt dat het wenselijk is dat er meer transparantie over komt of een boodschap al dan niet politieke reclame is, van wie de reclame komt, wie ervoor betaalt, enzovoort. Maar ik maak we toch zorgen over wat er in Europa op tafel ligt. Ik denk dat dit een reëel gevaar kan vormen voor een open politiek debat. Als we spreken over een register voor online politieke reclame, dan kan dat toch wel overkomen als enige vorm van censuur. In mijn ogen gaat men daar iets te ver. Ik denk dat we aandachtig moeten zijn voor het pakket dat onze richting uitkomt.
De heer Buysse heeft het woord.
Ik had van een liberale minister toch iets meer terughoudendheid verwacht. Aan de ene kan kant hebt u grote plannen om de campagnemiddelen, de manier van campagne voeren, uit te breiden en een aantal verboden op te heffen. Aan de andere kant hebt u er weinig problemen mee dat er via hogere instanties ingegrepen wordt in onze verkiezingswetgeving. Ik vind dat het aan de lidstaat zelf is om dat in hoofdzaak te bepalen. Een pervers gevolg van deze regeling zal zijn dat men meer geld zal moeten inzetten om een bepaalde doelgroep te bereiken. Men zal een grotere groep moeten bewerken. Men zal bij wijze van spreken een tapijtbombardement moeten organiseren, in plaats van een precisiebombardement, nu gericht op een speciale doelgroep. Dat dit niet meer kan, zijn toch zaken waarbij men zich vragen moet stellen.
Wat niet aan bod kwam vandaag, is de toegang tot die advertenties. Dat is minstens een even belangrijk thema, en ook daar zou men zich zorgen om moeten maken. Er is een multinational die het bereik van kandidaten kan bepalen. Er is een soort van discriminatie tussen kandidaten die hetzelfde bedrag willen spenderen maar in feite een kleinere doelgroep bereiken.
Als ik het goed begrijp, gaan we naar twee sperperiodes, een sperperiode light vanaf 1 juli, en dan een volgende sperperiode twee maanden voor de verkiezingen, dus vanaf half augustus. Concreet: heeft men al nagedacht hoe men dat zal sanctioneren en monitoren? Men mag bijvoorbeeld geen online campagne voeren op basis van etniciteit. Hoe zult u in de grote steden in hemelsnaam kunnen bekijken hoe dat in zijn werk zal gaan? Dat zijn toch vragen waarover men zich zorgen zou moeten maken.
Minister Somers heeft het woord.
Collega's, jullie mogen het me niet kwalijk nemen, maar het zijn eigenlijk vooral vragen die jullie uitstekende collega’s in het Europese gremium op tafel moeten leggen en daar bespreken. Ik zie mezelf vaak als minister van alles, maar ook nog Europees commissaris, dat ga ik niet spelen. Ze zeggen vaak dat ik minister van alles wil zijn, en eigenlijk is het waar, ik ga het zelfs niet ontkennen. In mijn diepste binnenste is dat zo, maar ik probeer het toch correct te doen.
Ik vind het boeiende beschouwingen en bedenkingen. Ik wil opmerken dat de regelgeving zich natuurlijk niet zozeer richt naar partijen, maar eerder naar reclamedragers zoals Instagram, Facebook en dergelijke meer. Er wordt vooral ingegrepen op de manier waarop zij reclame maken, minder op wat partijen kunnen doen en niet. Gerichte campagnes gaan nog altijd kunnen, het zal alleen zo zijn dat vooral reclamedragers en reclameaanbieders van politieke advertenties gevat gaan zijn door die regelgeving. Zo heb ik het tot nu toe alleszins begrepen.
Dat zal dus nog een boeiend debat zijn, en die verordening komt eraan. We leven in een hiërarchie van rechtsvormen, en de rechtstreekse werking van een Europese verordening staat boven de wet en zelfs boven de Grondwet. Op dat moment moeten wij ons naar de verordening schikken. Maar volgens de analyse van onze eigen regelgeving die vandaag de dag bestaat en goedgekeurd is, heeft dat geen impact. We moeten die niet bijsturen.
De heer Warnez heeft het woord.
Ik denk dat het nog iets breder gaat dan reclamemakers alleen, want het is bij wijze van spreken ook van toepassing op brieven die je verstuurt. Er zijn partijen die lijsten kopen om aan bepaalde doelgroepen te versturen, en daarop geldt dat ook. Ik denk dus dat het wel belangrijk is om kandidaten vooral te informeren over wat nu wel en niet mag. Het is allemaal moeilijk genoeg. Maar ik ben blij, want u hebt gezegd dat ABB dat gaat opnemen, en dat het is het belangrijkste.
De vraag om uitleg is afgehandeld.
