Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
De heer Meremans heeft het woord.
Minister, het recente verbod op het gebruik van TikTok door ambtenaren is meermaals in het nieuws geweest. Onze inlichtingendiensten herhaalden het advies dat ze eigenlijk voordien al hadden gegeven, namelijk dat TikTok, dat eigendom is van een Chinees bedrijf, via de privacyinstellingen toegang zou kunnen krijgen tot andere gegevens die zich op het apparaat bevinden waar de app op is geïnstalleerd. Chinese bedrijven moeten hun gegevens overmaken aan hun overheid, in dit geval zijnde de Chinese inlichtingendienst. De wetenschap dat China nu niet bepaald kan worden bestempeld als een zeer democratische staat en dat bepaalde principes er niet zo nauw worden genomen, doet vermoeden dat TikTok weleens gebruikt zou kunnen worden voor spionage. Reden genoeg dus voor de federale en gewestelijke overheden – dus ook voor onze overheid – om de toegang tot TikTok voor overheidsaccounts te verbieden.
Onze openbare omroep, onze eigen VRT, is actief op TikTok met de accounts @VRTMAX, @VRT.be, @ketnet, @karrewiet enzovoort. We weten dat de VRT vanuit de beheersovereenkomst belang hecht aan digitalisering en verjonging. TikTok lijkt daar nu een zeer goed instrument toe, omdat heel wat jongeren die app gebruiken. Karrewiet heeft bovendien als extra argument dat ze door hun aanwezigheid op de app eigenlijk een tegengif hebben voor heel wat desinformatie die op TikTok en het internet circuleert. U hebt dat argument in uw antwoord op een vorige vraag ook bevestigd.
Niettemin blijft het toch wel vreemd dat Karrewiet, dat zich richt tot 9- tot 12-jarigen, in functie van zijn doelpubliek aanwezig is op een app die eigenlijk maar kan worden gebruikt vanaf 13 jaar. Er is dus een spanning tussen de zin voor realiteit – dat moet op elke redactie – en de voorbeeldrol die een openbare omroep moet spelen. We zitten eigenlijk op een medium waar we boodschappen verspreiden voor kinderen jonger dan 13 jaar, terwijl je er eigenlijk maar vanaf 13 jaar op mag. Daarbovenop komt dat advies van onze inlichtingendiensten. Daarom heb ik enkele vragen.
Geldt het TikTokverbod voor de Vlaamse overheid ook voor onze openbare omroep? Zo ja, voor welke VRT-diensten en -merken geldt dat? Wordt daarbij ook een onderscheid gemaakt tussen redactiepersoneel en ander VRT-personeel?
De VRT bepaalt haar aanwezigheid op en omgang met sociale media en videoplatformdiensten via de tien geboden voor de sociale media, een gedragscode voor online aanwezigheid. In hoeverre speelt cyberveiligheid een rol in die bestaande richtlijnen?
Welke invloed hebben de adviezen van onze inlichtingendiensten en de beslissingen van diverse ministers op de aanwezigheid van de VRT op sociale media en videoplatformdiensten? Welke financiële impact heeft een gewijzigde aanwezigheid op sociale media en videoplatformdiensten? Wanneer verwacht u, minister, daar meer duidelijkheid over van de VRT?
Minister Dalle heeft het woord.
Collega Meremans, dank u voor de vragen over het TikTokverbod ten aanzien van de VRT.
Om heel duidelijk op uw eerste vraag te antwoorden: het TikTokverbod geldt niet voor de VRT omdat het verbod enkel van toepassing is op systemen en toestellen die door de Vlaamse overheid zelf beheerd worden. De VRT beheert haar eigen IT-systemen.
De tien geboden voor sociale media en de gedragscode voor het online informatie- en duidingsaanbod van de publieke omroep zijn deontologische richtlijnen. Ze gaan over het gebruik van sociale media en andere online kanalen. Als dusdanig handelen ze niet over cyberveiligheid.
De VRT werkt wel continu aan cyberveiligheid. De aanpak wordt gecoördineerd door de zogenaamde CISO, dat is de ‘chief information security officer’ vanuit de afdeling technologie en infrastructuur. Om de veiligheid en bedrijfszekerheid van de IT- en uitzendsystemen maximaal te verzekeren, worden binnen de VRT tal van technologische maatregelen genomen, aangevuld met regels en richtlijnen voor een veilig IT-gebruik en noodprocedures.
Specifiek dan voor het gebruik van TikTok worden VRT-medewerkers regelmatig herinnerd aan de risico's die verbonden zijn aan het gebruik van sociale media en andere IT-toepassingen. De VRT sensibiliseert ook haar medewerkers voor het bewust omgaan met apps en gegevens.
Dit kadert ook in het debat rond onze beheersovereenkomst en de centrale doelstelling van de digitale omslag van de publieke omroep. ‘Key performance indicator’ (KPI) 14, doelstelling 14 van de beheersovereenkomst bepaalt dat de VRT haar publieke opdracht waarmaakt op nieuwe relevante platformen, zoals Instagram en TikTok. Ze zette daarvoor in op een weloverwogen keuze aan platformen waar minstens 10 procent van de kinderen of jongeren op weekbasis gebruik van maakt. Jullie weten dat TikTok op die manier wordt gebruikt, door Karrewiet bijvoorbeeld, met een informatieaanbod dat ze ook op TikTok uitrollen. TikTok is voor kinderen momenteel de plaats bij uitstek waar velen onder hen het nieuws zien voorbijkomen. Maar naast informatie is daar natuurlijk veel desinformatie. Door met Karrewiet op TikTok aanwezig te zijn, biedt de VRT-nieuwsdienst kinderen betrouwbaar nieuws en een plaats op sociale media waar ze met hun vragen terechtkunnen. Ik ga er ook van uit dat de VRT verder bekijkt of ook andere merken en kanalen via TikTok kunnen worden verspreid en of dat zinvol is.
De doelstelling van aanwezigheid en een aanbod op de sociale media, en ook op TikTok, weegt naar het oordeel van de VRT op dit moment zwaarder door dan de elementen in het rapport van het Centrum voor Cybersecurity België en ook de eigen analyse van de publiek beschikbare informatie. Uit overleg van de VRT met andere Europese publieke omroepen blijkt dat ook de meeste andere Europese omroepen momenteel tot die conclusie komen.
Natuurlijk volgt men de ontwikkelingen rond TikTok op de voet. De VRT stelt dat haar huidige inschatting kan worden bijgestuurd als uit nieuwe elementen zou blijken dat dat nodig of opportuun zou zijn.
De heer Meremans heeft het woord.
Minister, dank u wel voor uw antwoord. In feite zegt men dat er op dit ogenblik geen verbod is voor de VRT om een plaats te hebben op TikTok, bijvoorbeeld voor Karrewiet. Langs de andere kant wijst men wel op de cyberveiligheid van de medewerkers. Maar er is natuurlijk ook de cyberveiligheid van het publiek. Dat is wat mij betreft een tweesnijdend zwaard. Langs de ene kant zegt men dat men filmpjes verspreidt op TikTok die betrouwbaar zijn, met juiste info. Daardoor geeft men wel de juiste info. Maar tegelijk gaat men TikTok bij kinderen meer promoten, want zij gaan dan ook op zoek naar andere zaken, waar dan bijvoorbeeld geen tegengif voor bestaat.
Als ik het goed voor heb, wordt nu ook gezegd dat men een beetje gaat afwachten. Maar het lijkt mij toch zinvol om zeer streng de vinger aan de pols te houden en daarin niet te naïef te zijn als het gaat over TikTok. Met andere woorden: het is een beetje afwachten. Het is behoedzaam wandelen in een mijnenveld. Er moet wel een beleid komen over op welke platforms de VRT aanwezig is. Dat moet dan ook gemotiveerd worden volgens mij. We weten wel hoe de VRT zich manifesteert, maar we weten niet waarom ze ergens is. Als je ergens op een platform bent, hetzij TikTok, hetzij een ander platform, moet volgens mij meer worden gemotiveerd waarom je daar bent, en als het te onveilig wordt of als men jonge gebruikers brengt naar een aantal kanalen waar we hen niet willen, moet men daar ook de consequenties van nemen.
Minister Dalle heeft het woord.
Ik heb veel begrip voor de opmerkingen van collega Meremans. Ik sta achter de keuze van de VRT om aanwezig te zijn daar waar kinderen en jongeren aanwezig zijn, omdat ik ook geloof dat de beslissing van de VRT geen, of een zeer beperkte, impact zal hebben op het feit of de jongeren al dan niet aanwezig zullen zijn op die fora. De keuze van de VRT om met Karrewiet aanwezig te zijn op TikTok, zal, denk ik, geen grote impact hebben op het aantal kinderen en jongeren die dat effectief doen. Diegenen die daar zijn, worden toegeleid naar de filmpjes van Karrewiet, en dat is een goede zaak, maar omgekeerd gaan kinderen en jongeren daardoor niet actief worden op TikTok.
Als overheid en publieke omroep moeten we de burgers, en zeker de kinderen en jongeren, wijzen op de gevaren en risico’s verbonden aan de socialemediaplatformen zoals TikTok. We hebben geen indicaties om te denken dat TikTok zoveel erger is voor burgers dan Instagram, Facebook en andere. Ze zijn allemaal een risico voor onze privacy, alleen komt de ene uit Silicon Valley en de andere uit China. Dat zorgt er misschien wel voor dat het ene zorgwekkender is dan het andere. Het wijzen op de risico’s van alle sociale media en TikTok in het bijzonder, is zeker een opdracht van de overheid, van ons kenniscentrum Mediawijs en van de publieke omroep. Ik denk dat het zinvol is dat Karrewiet bijvoorbeeld blijft wijzen op de gevaren daarvan en zijn volgers kan informeren dat Karrewiet een interessant kanaal kan zijn om daarop te wijzen.
De heer Meremans heeft het woord.
Het is heel moeilijk om het hier zwart-wit te brengen, uiteraard, maar er is wel een verschil tussen bedrijven die data genereren vanwege commerciële doeleinden – dat kan gevaarlijk zijn, dat geef ik toe – en bedrijven die data genereren uit andere overwegingen. Stel u voor – ik hoop dat het nooit gebeurt – dat een bepaalde mogendheid uit Azië iets doet waardoor we vanuit de Europese gemeenschap of de Westerse wereld in een ernstig conflict komen. Dan zit je daar wel mee. Ik pleit er nogmaals voor om de boodschap aan de openbare omroep mee te geven om, in dit geval, zeer behoedzaam om te springen gaan met TikTok.
De vraag om uitleg is afgehandeld.