Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Verslag
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Minister, collega’s, mensen die aan zelfmoord denken en ook mensen in hun omgeving kunnen anoniem terecht bij de Zelfmoordlijn. In 2022 werden bij die Zelfmoordlijn 23.073 gesprekken gevoerd. De stijging van de voorgaande jaren zet zich daarmee duidelijk verder. Daarnaast werden er ook 14.426 oproepen doorgeschakeld naar Tele-Onthaal. Een uitbreiding van de hulplijn dringt zich nog steeds op.
Het merendeel van de oproepers neemt contact op voor zichzelf: 88 procent via de telefoon en 94,7 procent via de chat. Bovendien zijn er meer vrouwelijke dan mannelijke oproepers. Zelfmoordgedachten zijn vaak een complex samenspel van factoren. De grootste risicofactor omvat eenzaamheid. De grootste beschermende factor is dan weer het willen leven en de hoop op beterschap. Het is uiteraard belangrijk om op deze factoren in te spelen.
Minister, hoe evalueert u dit nieuwe jaarverslag?
Net zoals de voorgaande jaren bereikt de Zelfmoordlijn beduidend minder mannen. In het verleden is hieromtrent een campagne opgezet. Werd deze campagne als succesvol beschouwd en worden er hierrond nog specifieke acties opgezet?
In het nieuwe actieplan wordt er vooropgesteld oproepers actief op te volgen. Welke concrete initiatieven worden hieromtrent momenteel genomen?
Welke initiatieven neemt u om te zorgen voor een betere informatiedoorstroming tussen verschillende hulpverleningsorganisaties?
Minister Crevits heeft het woord.
Dank u wel, collega.
Het Centrum ter Preventie van Zelfdoding (CPZ) is al jaren een belangrijke actor op het gebied van suïcidepreventie in Vlaanderen. Ook voor 2022 toont het jaarverslag van het Centrum ter Preventie van Zelfdoding aan welk verschil de organisatie dag na dag maakt voor mensen die kampen met suïcidale gedachten en hun omgeving.
Het centrum wist de voorbije jaren een aantal stappen vooruit te zetten op het vlak van groei van het aantal vrijwilligers en uitbreiding van de openingsuren van de chat van de Zelfmoordlijn, waarmee een jongere doelgroep wordt bereikt dan via de telefoon. Maar we zien vandaag een zekere stabilisering van die groei. Ook het aantal telefoongesprekken blijft erg hoog. De doorschakelingen naar Tele-Onthaal tonen aan dat de nood het aanbod nog altijd overstijgt. De Zelfmoordlijn vormt hiermee een belangrijke aanvulling op de reguliere hulpverlening en kan drempelverlagend werken om mensen toe te leiden naar deze hulpverlening. Het Centrum ter Preventie van Zelfdoding staat vandaag dan ook voor de uitdaging om de Zelfmoordlijn verder te versterken en te consolideren.
Het aantal oproepen van mannen bij de Zelfmoordlijn ligt al heel wat jaren rond de 40 procent. Mannen zijn daarmee inderdaad ondervertegenwoordigd in vergelijking met hun aandeel in de bevolking en zeker in vergelijking met het aantal overlijdens als gevolg van zelfdoding. De campagne ‘Kom Uit Je Kop’, gericht op suïcidepreventie bij mannen, is ontwikkeld door het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP) en in april 2022 online en via de papieren pers gelanceerd via diverse media en partners. De lancering kende een breed en groot bereik, met heel wat media-aandacht en ondersteuning door partners uit de gezondheidszorg, het werkveld en de vrije tijd.
Voorafgaand aan de lancering voerde VLESP een evaluatieonderzoek uit naar de effectiviteit van de online preventiecampagne gericht op mannen. Deze studie toont aan dat mannen zich aangesproken voelden door de ‘Kom Uit Je Kop’-campagne en die positief evalueerden. Daarnaast tonen de resultaten dat het zien van de campagne samengaat met een toename in hulpzoekend gedrag bij zelfdodingsgedachten en een toename in openheid over emoties bij mannen met mentale klachten. De feedback uit de evaluatie is meegenomen vooraleer die in Vlaanderen gelanceerd werd. De ‘Kom Uit Je Kop’-campagne is een duurzame campagne die door VLESP blijvend wordt geïmplementeerd. Dit jaar wordt in de maand november opnieuw een actiemaand gepland. VLESP zal de campagne opnieuw onder de aandacht brengen en samenwerking zoeken met actoren die meer mannen bereiken.
Ook in 2023 zal nieuwe content toegevoegd worden aan de website, bijvoorbeeld extra getuigenissen. De campagnefilmpjes zullen opnieuw geboost worden met het oog op extra bereik. VLESP stelt een communicatiegids ter beschikking aan het brede netwerk dat de campagne mee uitdraagt. Gezien het belang van de doelgroep mannen heb ik aan VLESP gevraagd om in de eerste helft van 2023 verdere mogelijkheden voor nieuwe acties en methodieken te exploreren. Ik verwacht daar nu een voorstel.
Het derde Vlaams Actieplan Suïcidepreventie heeft een nieuwe actie opgenomen onder de noemer ‘Zorgcontinuïteit en ketenzorg voor suïcidale personen vertrekkend vanuit de hulplijnen’. De Zelfmoordlijn zal samen met Tele-Onthaal het initiatief nemen om te kijken hoe een netwerk gevormd kan worden met reguliere zorgpartners waarnaar suïcidale oproepers vanuit de hulplijnen kunnen worden doorverwezen. Andere geïnteresseerde hulplijnen kunnen hier eventueel ook aan meewerken.
Het Centrum ter Preventie van Zelfdoding voorziet ook dit jaar de nodige voorbereidingen om van start te kunnen gaan met een pilootproject rond opvolggesprekken bij oproepers van de Zelfmoordlijn. Die voorbereidingen bestaan uit een literatuurstudie, het verzamelen van goede praktijkvoorbeelden en het uitwerken van een stappenplan. De rechtstreekse doorverwijzing vanuit de Zelfmoordlijn naar de centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG’s) wordt gecontinueerd en, in overleg met de CGG’s, gemonitord en geëvalueerd. Ook de bestaande rechtstreekse doorverwijzing naar het vertrouwenscentrum kindermishandeling (VK) wordt opgevolgd.
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Dank u, minister, voor uw uitgebreid antwoord.
Het is ook fijn om te horen dat die campagne speciaal gericht naar de mannen een positieve invloed gehad heeft. Zo zien we maar dat campagnes toch heel vaak een meerwaarde hebben.
Graag wil ik toch nog even de aandacht vestigen op een groep die vaak vergeten wordt als het om zelfdoding gaat, namelijk onze ouderen. Er zijn heel weinig recente studies over ouderen en zelfdoding. Ook nu zien we in het jaarverslag bij de telefoonoproepen en de chatoproepen – dat laatste kan ik nog ergens begrijpen – heel weinig 70-plussers contact opnemen met de Zelfmoordlijn. We moeten ons dan ook durven af te vragen waarom dat zo is. Enkel zo kan er meer ingezet worden op het bereiken van deze doelgroep. In het nieuwe Vlaams Actieplan Suïcidepreventie wordt gefocust op het verder aanbieden en updaten van preventierichtlijnen voor verschillende sectoren of settings. Hieronder vallen ook de praktijkadviezen met betrekking tot suïcidepreventie bij ouderen.
Mijn bijkomende concrete vraag, minister: wanneer zal deze richtlijn geüpdatet worden en welke andere initiatieven neemt u nog om in te zetten op zelfmoordpreventie bij ouderen?
Minister Crevits heeft het woord.
Dank u wel.
Ik ben nu aan het kijken of ik … Wat was uw laatste vraag?
Wanneer zal deze richtlijn geüpdatet worden en welke andere initiatieven neemt u nog om in te zetten op zelfmoordpreventie bij ouderen?
Oké, dat was even uit mijn hoofd ontsnapt.
Ouderen vormen een aparte doelgroep in het nieuwe actieplan, waardoor we eigenlijk ook aparte acties en strategieën gaan ontwikkelen. Maar de precieze timing daarvan ken ik niet. Dat moet ik opvragen bij mijn mensen.
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Ik wil eigenlijk nog kort afsluiten met het richten van een woord van dank aan de honderden vrijwilligers uit heel Vlaanderen die elke dag opnieuw een luisterend oor bieden aan de mensen die er nood aan hebben. Preventie is belangrijk, maar ook een hele uitdaging voor onze hele samenleving, waaraan iedereen een steentje kan bijdragen door signalen op te vangen en vooral ook op een gepaste manier op die signalen te reageren. Daarom vinden ik en onze fractie de vormingen en lezingen op maat die het Centrum ter Preventie van Zelfdoding aan professionals, maar ook aan het brede publiek geeft, een serieuze meerwaarde om hierbij te helpen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.