Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie
Verslag
De heer De Roo heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, minister, Digitaal Vlaanderen heeft de toegang tot TikTok op de toestellen van alle overheden die gebruikmaken van de gemeenschappelijke IT-dienstverlening en het netwerk van de Vlaamse overheid geblokkeerd.
Het digitaliseringsagentschap van de Vlaamse overheid nam die beslissing op basis van veiligheidsadviezen van het Centrum voor Cybersecurity Belgium (CCB), de Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid (ADIV) en de Veiligheid van de Staat (VSSE).
De redenen die hiervoor aan de basis liggen, zouden zich situeren op het vlak van cyberveiligheid en risicobeperking voor bijvoorbeeld spionage of ontvreemding van informatie. Het brugje naar kennisveiligheid is dan snel ook gemaakt.
Minister, in november 2022 lanceerde u samen met minister-president en minister van Buitenlandse Zaken Jan Jambon en minister van Onderwijs Ben Weyts een plan om het beleid rond kennisveiligheid te moderniseren en scherp te stellen. Het doel is om internationale samenwerking te versterken, maar op een verantwoorde en voorzichtige wijze. Meer en meer landen, en vooral niet-EU-landen, beschouwen wetenschap en innovatie als een onderdeel van hun buitenlands beleid, met economische en zelfs militaire doelstellingen. Dat betekent dat Vlaanderen niet kan achterblijven met het uitrollen van een eigen kennisveiligheidsbeleid.
Minister, vormen apps zoals TikTok een mogelijke bedreiging voor onze kennisveiligheid?
Leiden de recentste veiligheidsadviezen tot aanbevelingen aan onze Vlaamse kennisinstellingen? Zo ja, welke?
Op welke manier maken risicovolle apps deel uit van het Vlaamse kennisveiligheidsbeleid?
Hoe beperkt Vlaanderen de risico's op het vlak van spionage of op het vlak van ontvreemding van informatie bij het gefinancierd onderzoek?
Hoe verloopt de uitrol van het kennisveiligheidsbeleid in Vlaanderen? Welke stappen mogen we verwachten?
Minister Brouns heeft het woord.
Zoals u weet staan onze administraties in goed contact met de betrokken veiligheidsdiensten, die u ook vermeldde in uw vraag. Ik denk dat we goed het onderscheid moeten blijven maken tussen enerzijds een algemene bezorgdheid over privacy en cybersecurity en anderzijds de kennisveiligheid van het onderzoek en innovatie hier in Vlaanderen.
Ik denk dat iedereen zich er nu van bewust is wat de gevaren zijn van privacy, met onder andere de commotie rond de TikTok-app. Dit is natuurlijk een breed probleem, maar de recente aandacht in de media kan helpen bijdragen tot een algemeen bewustzijn bij onderzoekers en kennisinstellingen.
Contacten met de bevoegde veiligheidsdiensten leren ons dat er tot nu toe geen aanwijzingen zijn van een specifieke dreiging voor de kennisveiligheid van ons onderzoek. Hoewel we dit blijven opvolgen, lijken ons daar momenteel geen bijkomende aanbevelingen nodig.
Vandaag zetten onze instellingen al sterk in op een gedegen algemeen toegangs- en cyberveiligheidsbeleid, en de Staatsveiligheid verleent ook al langer vertrouwelijke adviezen aan Vlaamse instellingen rond specifieke dossiers of personen.
U verwijst ook terecht naar de mededeling van de Vlaamse Regering over een sterker kennisveiligheidsbeleid voor onze Vlaamse universiteiten en kennisinstellingen. Het verleden toonde immers aan dat we daar niet naïef maar net zeer aandachtig moeten zijn, om dus de wetenschappelijke en economische kennis voldoende te beschermen waar nodig.
Deze mededeling was een eerste stap om samen met alle betrokken instellingen en collega-overheidsdiensten, een sterk en doordachte aanpak uit te rollen met Vlaanderen. We willen hier verder bouwen op goede voorbeelden vanuit de Europese Commissie, maar bijvoorbeeld ook inspiratie putten uit wat de Nederlandse collega’s doen. Zo werken we aan de gewenste functionaliteiten van een ‘kennisveiligheidsloket’, waar uniforme informatie kan doorstromen vanuit de verschillende veiligheids- en overheidsdiensten, naar de kennisinstellingen.
Ik heb dit trouwens ook besproken met mijn collega-wetenschapsministers van dit land op de Interministeriële Conferentie voor Wetenschapsbeleid (IMCWB) van een enkele weken geleden. En mijn diensten staan bijvoorbeeld ook in contact met de Staatsveiligheid, wat niet onbelangrijk is. De mededeling van vorig jaar geeft dus een goed kader, dat we momenteel concreet aan het uitrollen zijn.
De heer De Roo heeft het woord.
Minister, dank u voor uw antwoord. Het gaat inderdaad om de bezorgdheid dat de resultaten van het onderzoek dat we uitvoeren en dat we vanuit Vlaanderen financieren niet zomaar te grabbel worden gegooid in andere landen die uit zijn op die informatie. Dat lijkt mij van zeer groot belang. Ik vind het goed dat u contact hebt opgenomen met andere bevoegde ministers, want het is niet een louter Vlaams probleem. Het gaat wat verder.
Minister, ik stel vast dat bij onderzoekers een vraag leeft, zeker naar aanleiding van de media-aandacht voor onder meer TikTok. Wanneer zij apps gebruiken, gaan zij ervan uit dat de winkels die de officiële aanbieders zijn van smartphones, iPads en tablets betrouwbare apps aanbieden. Nu komen er wel vragen. Men gebruikt ook andere apps en vraagt zich af of daar al dan niet een risico aan vasthangt. Het is niet realistisch om lange lijsten te publiceren die constant worden geüpdatet. Als er zo’n kennisveiligheidsloket komt, komt er dan ook een module waar onderzoekers die vragen hebben over het gebruik van apps of toepassingen een vraag kunnen lanceren over de veiligheid of de eventuele risico’s die gekend zouden kunnen zijn van een aantal toepassingen waar zij gebruik van maken?
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
Dit is inderdaad een zeer interessante vraag. Dit debat wordt nu zowel op federaal als op Vlaams niveau volop gevoerd. Ook bij steden en gemeenten zijn er heel wat vragen en ontbreekt een bepaalde kennis van die apps. Nu heeft Vlaanderen een veiligheidsofficier aangesteld. Minister, zal die in dit verhaal ook een rol spelen? Hebben uw diensten voldoende veiligheidsmachtigingen om informatie te krijgen van de Staatsveiligheid en van andere inlichtingendiensten? Zijn die veiligheidsmachtigingen up-to-date en kunnen die mensen voldoende informatie ontvangen van onze veiligheidsdiensten? We zijn daar ook in de commissie Justitie mee bezig. Is dat kennisveiligheidsloket er enkel voor de onderzoeksinstellingen?
Minister Brouns heeft het woord.
Mevrouw De Vreese, gaat uw vraag over de verbindingsofficier? Ja? Wij hebben in het dossier van de visa ervaren dat wij alle instrumenten rond veiligheid in haar breedst mogelijke betekenis maximaal moeten benutten. Wij moeten onze verbindingsofficier kunnen inzetten naar de federale collega’s van de Staatsveiligheid, de politiediensten en noem maar op. Wat dat betreft is dit dus een positief antwoord.
Het kennisveiligheidsloket is inderdaad de manier om bepaalde vragen breder en ruimer te kunnen stellen. Daarop wordt uiteraard een antwoord verwacht van de Vlaamse en federale diensten.
De verbindingsofficier zal inderdaad niet alleen voor de onderzoeksinstellingen maar ook voor bedrijven interessant zijn. Ik ga ervan uit dat we met dat kennisveiligheidsloket in die zin verder aan de slag zullen gaan.
De heer De Roo heeft het woord.
Minister, ik hoop dat we dat kennisveiligheidsloket snel mogen verwelkomen en snel kunnen gebruiken vanuit het wetenschappelijk onderzoek. Maar zodra die kennis er is, denk ik dat we dat zeker ook kunnen openstellen richting onze bedrijven, zodat ook zij de vruchten kunnen plukken van de stappen die we hier zetten.
De vraag om uitleg is afgehandeld.