Verslag vergadering Commissie voor Brussel en de Vlaamse Rand en Dierenwelzijn
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
De heer Laeremans heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, minister, in Doorbraak Magazine van december 2022 onder de titel ‘Vlaanderen in de Zaventemse cockpit na 2024?’ kunnen we lezen dat u het luchthavendossier naar zich toe zou hebben getrokken, nadat de Vlaamse Regering zich in de zomer 2022 heeft teruggetrokken uit het overleg met de andere deelstaten.
In de Vlaamse Regering zijn de meningen naar verluidt verdeeld over hoe het nu verder moet: er lijkt wel eensgezindheid om dit dossier over de verkiezingen van 2024 te tillen, maar de N-VA zou intussen streven naar een volledige regionalisering van Zaventem, met een klaarliggend wetsvoorstel daartoe, terwijl cd&v en Open Vld dat niet zouden steunen.
Een tussenweg zou erin bestaan om een gedeeltelijke economische overname na te streven, door aandelen over te kopen. Die aandelen zijn voor 75 procent in handen van BAISA, bestaande uit buitenlandse pensioen- en investeringsfondsen, en voor 25 procent in handen van de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij. Maar ook over zo’n overname lijkt er geen consensus.
Het enige wat op tafel zou liggen, is dat er een brief naar minister Georges Gilkinet zou worden gestuurd dat Vlaanderen de Envisa-studie over de luchthaven zal aanvechten als er met de Vlaamse bekommernissen geen rekening wordt gehouden. Wij kunnen deze economische poort immers niet sluiten en evenmin toestaan dat het overgrote deel van de geluidsoverlast naar de Vlaamse Rand wordt verschoven, zoals de Franstalige Brusselaars dat graag zouden willen.
Minister, klopt het dat u het luchthavendossier naar zich toegetrokken hebt of dat u het toegewezen hebt gekregen van de Vlaamse Regering? Zo ja, wat is daar de reden voor en wat wilt u daarmee bereiken?
Klopt het dat de Vlaamse Regering dit dossier over de verkiezingen van 2024 wil tillen en wat is daar dan de reden voor? Ziet u ondertussen geen heil meer in onderhandelingen met de andere deelstaten?
Hoe zit het met de brief naar minister Gilkinet: is die ondertussen klaar of al verstuurd en welke strategie volgt de Vlaamse Regering om deze Envisa-studie aan te vechten?
Ik dank u voor uw antwoord.
Minister Weyts heeft het woord.
De waarheid is dat ik dit dossier altijd heb opgevolgd, ook in de vorige regering, als minister van de Vlaamse Rand en nu ook als viceminister-president. Het zit ook op het snijvlak met mijn collega van Leefmilieu, gelet op de vergunningenproblematiek, nachtvluchten en overlastproblematiek. Daarom heb ik in de vorige regering altijd samengewerkt met minister Schauvliege en nu met collega Demir.
De luchthaven is een majeure economische poort en tewerkstellingspool in Vlaams-Brabant en bij uitbreiding heel Vlaanderen, met trouwens ook een ongelooflijk economisch belang voor Brussel. Men beseft niet of onvoldoende dat de luchthaven van Zaventem en de hele regio daarrond de belangrijkste bron van tewerkstelling is voor het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest.
Vanuit dat perspectief volg ik de zaken op. We blijven altijd streven naar een overlegde oplossing met de Federale Regering voor die luchthavenproblematiek, voor de hele vluchtenproblematiek, met aandacht voor de leefbaarheid van de regio en een evenwichtige verdeling van de lasten en de lusten, zoals wij ook in ons Vlaams regeerakkoord hebben opgenomen.
We blijven ons constructief opstellen in het overleg met de andere deelstaten. In december van vorig jaar is dat op initiatief van minister Gilkinet weer opgestart. We maken daar deel van uit en hebben ons daar, voor alle duidelijkheid, niet uit teruggetrokken – ik weet niet waar dat op gebaseerd is. We zijn dat altijd blijven volgen, maar wel vanuit een gezonde en assertieve houding.
Ik verwijs naar de demarche die wij hebben ondernomen, waarbij wij namens de Vlaamse Regering een officieel standpunt hebben ingenomen ten aanzien van minister Gilkinet. Daarbij benadrukken we dat de Envisa-studie en de scenario’s die daarin worden onderzocht, wat ons betreft geen basis kunnen vormen voor het nemen van een gedragen beslissing over het luchthavendossier.
Bij de uitwerking van de alternatieve scenario’s wordt immers onvoldoende rekening gehouden met de algemene principes, opmerkingen en aandachtspunten die wij allemaal naar voren hebben geschoven namens het Vlaamse Gewest. We hebben dat voor alle duidelijkheid ook voorafgaandelijk gedaan. We hebben dat zelfs gedaan in juni 2021. Toen hebben we duidelijk vooropgesteld wat voor ons de uitgangspunten zouden kunnen zijn om een vergelijk te vinden. Men heeft dat eigenlijk straal genegeerd in het kader van die Envisa-studie. Ik merk ook op dat het merendeel van de voorgestelde scenario’s in een verschuiving of concentratie voorzien van de geluidsoverlast over het Vlaamse Gewest. Dat schaadt onze belangen en die van onze inwoners ernstig, net zoals het draagvlak voor de luchthaven.
Een aantal scenario’s hebben ook een economische impact op zowel de vliegtuigmaatschappijen als de luchthavenuitbater, met in afgeleide orde dan natuurlijk negatieve gevolgen voor de economische leefbaarheid en de economische bedrijvigheid in Vlaanderen, maar opnieuw evenzeer ten nadele van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Er is trouwens een onverdachte bron in dezen: zelfs de Franstalige federale ombudsman stelde na de bekendmaking van de Envisa-studie onomwonden dat die studie warrig en onvolledig is en dat de kritiek van Vlaanderen volledig terecht is.
Om die reden hebben wij via onze advocaten aan de rechtbank gevraagd om de zaak weer op te roepen. Met ons schrijven van 9 december 2022 hebben we minister Gilkinet daarvan formeel in kennis gesteld. Het verdere concrete verweer op de Envisa-studie zal in overleg met onze advocaten nader worden bepaald.
Wij nemen in dezen dus altijd een constructieve houding aan, maar wij vrijwaren onze belangen als Vlaamse Regering, omdat wij ongelooflijk belang hechten aan die hele luchthavenregio.
De heer Laeremans heeft het woord.
Dank u voor uw antwoord, minister. Ik kan jullie stellingen en standpunten grotendeels volgen. Er is in Vlaanderen inderdaad geen draagvlak voor wat Brussel en de Brusselse belangen betreft. Zij zouden de luchthaven liever zien vertrekken naar Wallonië en doen dus zo moeilijk mogelijk en proberen het opstijgen van vliegtuigen over Brussel, onder meer het koninklijk paleis en zo verder, zoveel mogelijk te ontzien. Die economische belangen zijn inderdaad niet alleen voor Vlaanderen, maar ook voor Brussel belangrijk.
Het is mij niet duidelijk in hoeverre jullie dan niet alleen voor de rechtbank in het verweer willen gaan. Ik zou trouwens, als het mogelijk is, graag een kopie van de brief aan de minister krijgen. Maar er is ook die tussenweg van gedeeltelijke economische overname door aandelen over te kopen. Hebben jullie zicht op de kostprijs van zo’n voorstel? Uiteraard is dat iets wat op lange termijn moet worden uitgesmeerd. Wordt daar nog over nagedacht? Zien jullie de gedeeltelijke economische overname van de luchthaven door aandelen over te kopen, zitten? Of is dat op dit ogenblik van de baan en wacht men daarmee tot na de verkiezingen van 2024?
Gewoon ter informatie: er wordt wel degelijk gevlogen over het koninklijk paleis, elke dag zelfs. Ik woon ernaast. Ik kan het zien.
De heer Van Rompuy heeft het woord.
Dank u voor uw heldere standpunt, minister, dat wij ten volle delen. U weet, of u weet het niet, dat ik in dit parlement al vele jaren pleitbezorger ben om in te stappen in het kapitaal van de luchthaven van Zaventem. Op dit ogenblik is Vlaanderen maar voor 1 procent aandeelhouder. Dat is eigenlijk een eenvoudige manier voor Vlaanderen om onze zeggenschap in die luchthaven heel snel en gevoelig te kunnen verhogen. Op dit ogenblik is het aandeelhouderschap van de luchthaven van Zaventem voor 75 procent in handen van vooral private pensioenfondsen, uit Australië, uit Canada, zelfs uit Nederland, en de federale overheid, maar dus amper of niet in handen van de Vlaamse overheid. Ik geloof dat bijvoorbeeld Schiphol wel in zeer grote mate in handen is van de Nederlandse overheid. Een publieke overheid die instapt in haar eigen luchthaven, is eigenlijk een gezonde economische politiek en zou een mooie meerwaarde kunnen hebben voor Vlaanderen. Daar ben ik van overtuigd.
Dat zou ons ook in staat stellen om als Vlaamse overheid zeggenschap te krijgen over de toekomstplannen van de luchthaven, zodanig dat het evenwicht tussen economische groei en leefbaarheid van de omgeving iets is wat we vanuit Vlaanderen mee kunnen vorm geven. Ik denk dat dat een belangrijke reden is om die stap te zetten. Op dit ogenblik zijn we in de toekomstplannen van de luchthaven eigenlijk toeschouwers, het zijn de private aandeelhouders die de plak zwaaien – en die trouwens nog altijd geen nieuwe voorzitter van de raad van bestuur hebben weten aan te duiden.
Daarenboven, als we instappen – dat zal wel wat kapitaal vragen – moeten we beseffen dat de luchthaven de voorbije decennia altijd winstgevend is geweest, of toch op de lange termijn bekeken een zeer winstgevende onderneming. Dus ook daar zijn er geen redenen om er niet in te stappen. Integendeel, op dit ogenblik zijn het de Vlamingen, zij die rond de luchthaven wonen, die de lasten moeten dragen, en de lusten vertrekken naar Australië en Canada. Ik denk dat dat een vreemde situatie is.
Daarenboven, sinds enkele dagen dient zich, in mijn ogen, een mooie opportuniteit aan. Ik lees in de media dat de Vlaamse Regering overweegt haar aandelen in Gimv of Ethias te verkopen. Die middelen, en ik ben voorstander van een verkoop, zouden we kunnen gebruiken om te investeren in de luchthaven. Ik denk dat dat een veel betere en strategisch goede keuze zou zijn voor Vlaanderen. Dat is iets wat we volledig zelf kunnen beslissen. Ik pleit al vele jaren om dit te doen, en ik zal op deze nagel blijven kloppen tot ons aandeelhouderschap groter is dan het private deel en dat van de federale overheid.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Ik vervang collega Inez De Coninck, die het dossier normaal opvolgt, maar zij is jammer genoeg ziek.
Een beetje aansluitend bij de laatste opmerking van collega Van Rompuy, de ideale oplossing zou natuurlijk zijn dat we komen tot een regionalisering van de luchthaven van Zaventem. Hierover heeft mijn partij ook een wetsvoorstel in de Kamer ingediend. Met de regionalisering van de luchthaven willen we af van de stilstand die er op dit ogenblik bestaat en overgaan tot een dynamisch beleid. We zien dat de Federale Regering, en ook de Envisa-studie heeft dat getoond, niet echt ambities heeft om de positie van de luchthaven te versterken. Ik denk hierbij aan het dossier van het Entry/Exit System (EES), waarbij men laat is met aanbestedingen, de zwakke interconnectiviteit met het spoor, het tekort aan luchthavenpolitie, en natuurlijk, wat door collega Van Rompuy reeds is aangehaald, bepaalde politieke spelletjes die er gespeeld worden bij het voorzitterschap van de raad van bestuur van Brussels Airport. Een puur politieke afrekening door een regering die toch al te vaak zegt dat ze prat gaat op een nieuwe politieke cultuur, maar in de praktijk het tegenovergestelde doet.
Regionalisering zou niet alleen de economische toekomst van de luchthaven ten goede komen, het zou ook zorgen voor een efficiënter beleid. Zoals reeds aangehaald is Vlaanderen niet bevoegd voor het beleid in de luchthaven, maar wel voor alle uitdagingen die de luchthaven met zich meebrengen. Denken we aan de ruimtelijke ordening, de omgeving, de geluidshinder, de verkeersknopen. Deze knopen probeert men op het federale niveau al tientallen jaren te ontwarren, zonder ook maar enig resultaat. Dankzij een regionalisering zouden we beslissingen over de luchthaven, elke beslissing, meteen kunnen toetsen aan de noden en bezorgdheden in de omgeving. We kunnen niet accepteren dat federaal bepaalt, maar dat Vlaanderen uiteindelijk de prijs betaalt.
Door van de luchthaven van Zaventem een Vlaamse instelling te maken zal er efficiënter gewerkt kunnen worden aan activering, ook een fundamenteel probleem. We zitten in Brussel jammer genoeg met bijzonder veel werkzoekenden, en er zijn veel openstaande vacatures voor de luchthaven van Zaventem. Bepaalde zaken zijn dan ook reeds Vlaamse bevoegdheden.
Ten slotte, minister, denken we dat de regionalisering ook geen wijzigingen aan de Grondwet vereist, het gaat hier om bevoegdheden die we kunnen overdragen via een bijzondere wet. Die hervorming kan plaatsvinden zonder ook maar een wijziging van de Grondwet, die ik anderzijds wel in zijn geheel zou willen wijzigen.
Op dit ogenblik is de luchthaven voor 75 procent in handen van een privaat bedrijf, en dat moet ook zo blijven. Het communisme werkt niet. In China werkt dat niet, in Cuba werkt dat niet, en er is dus geen enkele reden waarom dat in Vlaanderen zou werken. En ik zal me verzetten tegen elke communistische politiek om private bedrijven over te laten nemen door een overheid. (Opmerkingen van Peter Van Rompuy)
Ik heb deze week nog gezien dat de stad Brussel – met de PS uiteraard – zelf een café gaat uitbaten in de Beurs, dat ze eigenlijk het stielwerk van de horeca gaat overnemen van de privésector. Als het nu de bedoeling is om dat ook voor de luchthaven te doen, zullen wij ons daartegen verzetten.
Op dit ogenblik is 25 procent in handen van de overheid. Welke overheid dat is, daarover kunnen we discussiëren, maar een luchthaven organiseren is iets voor stielmensen. Ook de aandeelhouders die daar zitten moeten toch commerciële belangen vooropstellen, de belangen van de consumenten, de mensen die de luchthaven gebruiken. Wat mij en mijn partij betreft, is het daarom belangrijk dat dat voor 75 procent in handen blijft van de privésector. (Opmerkingen van Karl Vanlouwe)
Nee, maar het overnemen van privaataandelen en die in handen brengen van de overheid is wel degelijk een communistische praktijk.
Minister Weyts heeft het woord.
Ik zal misschien twee zaken van elkaar onderscheiden.
Het is zo dat, wanneer je zou gaan voor een overdracht van de participatie van de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij (FPIM), van dat aandeel van 25 procent naar Vlaanderen, dan heeft dat niets te maken met nationalisering. Dat is gewoon de ene overheid die in de plaats komt van de andere, en dan komt er toch een veel meer nabije overheid zou ik denken, namelijk de Vlaamse overheid.
Ik ga me natuurlijk niet uitspreken over de eventuele verkoop van onze participatie in Gimv, een beursgenoteerd bedrijf. Maar om je een idee te geven: eigenlijk hebben we die participatie onrechtstreeks al. Het is zo dat Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) een klein belang heeft, via het consortium in Brussels Airport Company (BAC), van 1 procent. En dat heeft ons 55 miljoen euro gekost. Dan weet u ongeveer hoeveel 25 procent zou vertegenwoordigen. Maar dat is één zaak.
Stel dat we 25 procent participatie zouden verwerven, dan is een tweede zaak dat dat natuurlijk niets verandert aan de federale regelgeving die ons vandaag parten speelt. We zijn dan eigenaar, of voor een deel eigenaar, van BAC, maar wat belangrijk of mogelijk zelfs belangrijker is, is dat de regelgeving die vandaag nog bestaat en de hele regio parten speelt, wordt overgedragen en geregionaliseerd. Dan pas kunnen we echt aan de slag. Tot zolang zitten we gevangen in het carcan van bijvoorbeeld dat federaal luchthavenplatform, waar wij geconfronteerd worden met normen waarbij men twee maten en twee gewichten hanteert.
Ik stel vast dat de federale minister die het platform voorzit, minister Gilkinet, heel streng is voor de luchthaven van Zaventem, maar wanneer het gaat over de luchthaven van Luik plots andere normen hanteert. Vliegtuigen die vandaag verboden zijn in Zaventem, zoals de Boeing 747-400 die in Zaventem al sinds ongeveer 2002 verboden is, denk ik, mogen in Luik vliegen. Zelfs ’s nachts! Vliegtuigen van meer dan dertig jaar oud, mogen in Luik dan wel vliegen, en zelfs ’s nachts. Een bron van overlast, van lawaai, van uitstoot. Met die dubbele moraal die ons parten speelt, zouden we natuurlijk komaf kunnen maken, net door een regionalisering van de regelgeving van alles wat betreft de luchthaven. Sommige bevoegdheden op dat vlak heeft men inderdaad nog federaal gehouden, wat inconsequent is ten opzichte van andere bevoegdheden die wel geregionaliseerd zijn.
Daarom nemen we in het kader van het luchthavenplatform inderdaad een gezonde assertieve houding aan om de belangen van de luchthaven en de hele regio te kunnen vrijwaren en ook met betrekking tot de goede verdeling van de lasten als het gaat over eventuele overlasten.
Ik heb recent samen met de minister-president een overleg gehad met de luchthavensector. We hebben daar afgesproken dat we premier De Croo zouden herinneren aan een afspraak die gemaakt is bij de start van het luchthavenplatform, namelijk dat er enkel in consensus zou worden beslist. Ik hoop dat dat uitgangspunt bevestigd wordt en dat dat voor ons alleszins essentieel blijft. We hebben hem daarom ook schriftelijk gevat, enerzijds met onze bezorgdheden, natuurlijk over de Envisa-studie, met de mededeling dat we ter zake juridische stappen gezet hebben waarbij we ook vragen dat er geen beslissingen genomen zouden worden op grond van de Envisa-studie, maar ook om te herinneren aan de initiële afspraak dat in het kader van een luchthavenplatform beslissingen enkel bij consensus genomen kunnen worden.
De heer Laeremans heeft het woord.
Minister, dank voor uw antwoord. Ook dank voor de tussenkomsten van de collega’s.
Ik heb dus begrepen dat er twee wegen bewandeld worden. Enerzijds is er de weg van een wetsvoorstel van de N-VA in het federaal parlement, waar natuurlijk geen meerderheid voor zal zijn gezien de totaal andere politieke constellatie en Vivaldi die dat hooghartig naast zich neer zal leggen. Er is een andere weg van cd&v om zich in te kopen in de luchthaven of om die aandelen te verwerven, waar de minister dan op antwoordt dat dat natuurlijk nog niks verandert aan de federale regelgeving. Dat is juist, maar het is wel een stap op weg ernaartoe. Dan merk ik ook dat Open Vld de discussie hier herleidt tot communisme werkt niet. Ja, sorry, maar België werkt zeker niet. Het heeft geen enkele zin om op dat pad verder te blijven gaan. Wij vinden wel dat Vlaanderen daar een zeer groot aandeel in mag verwerven. Dat is hetzelfde als met onze kerncentrales. De basis van je economie moet je zelf in handen houden, bijvoorbeeld ook de luchthaven. Dat is veel te belangrijk voor ons. Er zou geprobeerd moeten worden om in deze commissie of in het Vlaams Parlement een resolutie neer te leggen vanuit de meerderheid. Wij willen graag aan de collega’s van cd&v en de N-VA zeggen dat we aan beide scenario’s onze steun willen verlenen wanneer een derde partner niet mee wil. Dan ga je misschien toch een meerderheid krijgen. Maar goed, het is maar een poging. Minister, in elk geval kan het zo niet verder. We wensen u succes in de strijd tegen, maar we vrezen dat dat niet zal veranderen zolang België het hier voor het zeggen heeft.
De vraag om uitleg is afgehandeld.