Verslag vergadering Commissie voor Binnenlands Bestuur, Gelijke Kansen en Inburgering
Verslag
De heer Warnez heeft het woord.
Ik ga, denk ik, niemand verrassen als ik vertel dat er in 2024 op twee momenten verkiezingen zijn. In mei 2023 gaan we namelijk naar de Europese, federale en Vlaamse verkiezingen en in oktober 2023 worden er lokale, provinciale – niet te vergeten – en districtsverkiezingen georganiseerd. (Opmerkingen van minister Bart Somers. Gelach)
Er zijn daarvoor twee instanties bevoegd. Voor de eerste categorie is dat de federale overheid, de tweede categorie is de bevoegdheid van Vlaanderen. Het wordt opnieuw belangrijk om bij deze hoogmis van de democratie iedereen alle kansen te geven om te gaan stemmen.
Wat het federale luik betreft, heeft minister Annelies Verlinden een aantal initiatieven genomen. Er is bijvoorbeeld 65.000 euro voorzien om personen met een handicap gratis naar het stembureau te voeren. De subsidies gaan naar verenigingen die gespecialiseerd zijn in het vervoer van personen met een handicap. Dit is opnieuw, wat we ook daarnet al stelden, het middenveld omdat zij zo goed de problematiek kennen en ook zo goed de doelgroep bereiken. Het is een systeem dat niet nieuw is en dat ook al in Wallonië werd gelanceerd, met het systeem van een taxibus.
Daarnaast werkt minister Verlinden ook aan initiatieven voor blinden en slechtzienden, in samenwerking met betrokken organisaties. Er wordt gekeken hoe blinden op papier zo onafhankelijk mogelijk hun stem kunnen uitbrengen. Er komen ook richtlijnen naar de gemeenten, en zelfs aanbevelingen naar politieke partijen om hun verkiezingsprogramma voor iedereen consulteerbaar te maken.
Zoals gezegd zijn wij zelf bevoegd voor de lokale en provinciale verkiezingen. Daar zal de toegankelijkheid nog belangrijker zijn, aangezien we in Vlaanderen straks geen opkomstplicht meer hebben. De premisse is duidelijk. Niemand mag enige belemmering hebben om zijn stem uit te brengen. Ik heb u daarover al een aantal keren bevraagd, minister, en ik blijf dat doen.
Op 11 oktober 2022 gaf u aan dat u het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB) de opdracht had gegeven om een actieplan uit te werken rond de toegankelijkheid van de verkiezingen. Daarover heb ik de volgende vragen.
Minister, kunt u een stand van zaken geven bij de opmaak van het actieplan rond de toegankelijkheid van de lokale en de provinciale verkiezingen?
Plant u ook initiatieven zodat mensen met een handicap of die minder mobiel zijn gratis naar het stemlokaal kunnen bij de lokale en de provinciale verkiezingen?
Op welke manier wilt u blinden of slechtzienden ondersteunen?
Welke andere initiatieven plant u nog, minister, om alle drempels tot het uitbrengen van zijn of haar stem bij de lokale en provinciale verkiezingen te verlagen?
Minister Somers heeft het woord.
Dank u wel, mijnheer Warnez, voor uw vraag. Het Agentschap Binnenlands Bestuur werkt op dit moment in overleg met mijn kabinet aan, wat mijn medewerker beschrijft als een ‘allesomvattend’ actieplan. (Gelach. Opmerkingen)
Dat wil dan ook zeggen dat men zegt voor wie iemand moet stemmen. (Gelach)
Die solliciteert naar een loonsverhoging, denk ik. (Gelach)
Het actieplan betreft de toegankelijkheid voor de aankomende lokale en provinciale verkiezingen. Het doel is om zo veel mogelijk kiezers te mobiliseren om hun democratisch stemrecht uit te oefenen. De focus van dit actieplan is tweeledig. Enerzijds focussen we op toegankelijkheid, anderzijds focussen we op doelgroepen die moeilijker de weg zouden kunnen vinden naar de stembus.
De eerste pijler, toegankelijkheid, is erop gericht om zo veel mogelijk drempels voor mensen met een handicap weg te werken, waar ook collega Verlinden aan werkt. Zo moeten stembureaus integraal toegankelijk zijn. De minimale toegankelijkheidsnormen daartoe worden bepaald bij ministerieel besluit. We zullen de lokale besturen daarin zo goed mogelijk ondersteunen. Zo zullen we, net als bij de vorige verkiezingen, in samenwerking met het Agentschap Toegankelijk Vlaanderen (Inter), een aantal infobrochures uitgeven rond de toegankelijkheid van stembureaus en een klantvriendelijk onthaal. Inter zal bovendien ook regionale infosessies organiseren om gemeentebesturen te informeren en te adviseren. Daarnaast zal Inter, in overleg met de relevante partners zoals de Diensten Aangepast Vervoer, een actie uitwerken die zal inzetten op het gratis vervoer voor minder mobiele kiezers. Ook gaan we het thema agenderen op het Vlaams Overlegplatform Toegankelijkheid (VLOT). Dit platform brengt mensen van de doelgroep zelf, beleid en professionelen bij elkaar om samen te werken aan een beter toegankelijk Vlaanderen.
U vroeg ook specifiek naar de ondersteuning voor blinden en slechtzienden. Op elke stemlocatie is er ten minste één aangepast stemhokje. Daar is onder andere een vergrootglas voorzien voor slechtziende kiezers. Blinden en slechtzienden kunnen zich ook laten bijstaan door een persoon naar keuze of door een medewerker van het stembureau. Mijn administratie heeft aangegeven dat deze mogelijkheid om zich te laten bijstaan door een persoon naar keuze nog te weinig bekend is. Daarom zullen we verder inzetten op het beter bekendmaken van deze mogelijkheid, bij de doelgroep zelf en bij de lokale besturen. We nemen dit ook op in de standaardvorming voor de voorzitters van de kiesbureaus.
De tweede pijler van het actieplan heeft als doel om zo veel mogelijk drempels weg te werken voor mensen die moeilijker de weg vinden naar de stembureaus. Zoals ik vorig jaar in oktober in deze commissie reeds heb aangegeven, willen we hiervoor nauw samenwerken met het middenveld. Mijn administratie voert momenteel verkennende gesprekken met het middenveld om lokale projecten te initiëren om burgers te informeren en bewust te maken van de impact die hun stem kan hebben om actief deel te nemen aan de politieke besluitvorming. De bedoeling is dat het middenveld in de komende maanden een overkoepelend actieplan met voorstellen indient rond het wegwerken van drempels enerzijds, en het stimuleren om deel te nemen aan de verkiezingen anderzijds. Mijn administratie zal dan bekijken welke voorstellen gefinancierd kunnen worden.
Ik kan u meegeven dat voor dit overkoepelend actieplan binnen het middenveld een partnerschap is ontstaan van tientallen middenveldorganisaties van uiteenlopende doelgroepen zoals ouderen, personen met een handicap, vrouwen, jongeren. Ik denk aan het Netwerk tegen Armoede, de Vlaamse Ouderenraad, Femma, Gezin en Handicap, de Ambrassade en dergelijke meer.
Het doel is om dit plan minstens één jaar voor de verkiezingen van oktober 2024 af te kloppen. In het bepalen van de timing tot uitrol van het plan, zal ook rekening gehouden worden met de Europese, federale en Vlaamse verkiezingen, die een half jaar eerder plaatsvinden.
Samengevat: we werken met verschillende partners aan een geïntegreerd actieplan. In dit stadium ligt de focus vooral op het verzamelen van ideeën en het consulteren van strategische partners. Ik hoop dat ik daarmee een antwoord heb gegeven aan uw vraag, nee ‘op’ uw vraag. Dat is een tweede taalarme fout.
De heer Warnez heeft het woord.
– Sam Van Rooy treedt als voorzitter op.
Dat was een allesomvattend antwoord. Dank u wel, minister. (Gelach)
Uw loon ligt vast, daar kunnen we niets aan doen.
Dit is een goede commissie. We hebben het vaak over verenigingen en middenveld gehad. Ik voel me als een vis in het water als ik dat allemaal hoor. Het is een goede aanpak om die mensen te financieren om te zoeken naar projecten die wel of niet werken.
Een andere pijler is de rechtstreekse overheidscommunicatie om mensen te overtuigen, dat blijkt uit onderzoek. Daarbij gaan we burgers aanschrijven om hen aan te bevelen om te komen stemmen en het belang ervan mee te geven.
Maar een andere belangrijke speler is het onderwijs, minister. Het is uiteraard zeer goed dat u het middenveld consulteert en inzet, maar ook het onderwijs, zeker voor de eerste kiezers, lijkt me heel belangrijk. Ik stel me in dat kader de vraag of u eventueel met minister Weyts al contact hebt genomen om, samen met de onderwijsactoren – ook het hoger onderwijs –, op zoek te gaan naar goede kennis en informatie om over te brengen. Dat kan misschien met educatieve pakketten et cetera, zodat zoveel mogelijk mensen komen stemmen.
De vraag was, samengevat, of u ook het onderwijs en minister Weyts zult betrekken.
De heer Buysse heeft het woord.
Ik heb een praktische vraag.
Minister, als er bepaalde middelen ter beschikking zouden worden gesteld aan organisaties van het middenveld, waaraan denkt u dan concreet? Gaat dat zover dat ook organisaties die nogal gelieerd zijn aan bepaalde politieke zuilen, vergoedingen zouden krijgen om dat systeem op te starten om mensen naar stembureaus te vervoeren? Ik weet dat u nogal gevoelig bent voor wat er gebeurt met de volmachten. De vergelijking gaat natuurlijk niet helemaal op. Maar we moeten opletten dat er geen stemmen geronseld worden op die manier. Ik kan me voorstellen dat, als men gevoerd wordt door organisaties van bepaalde specifieke kleur of door kandidaten, dat niet in de lijn ligt van wat u wilt.
Minister Somers heeft het woord.
De laatste vraag van de heer Buysse is een terechte vraag. Als we zo’n actieplan maken dat mensen moet mobiliseren voor de gemeenteraadsverkiezingen, dan weten we allemaal dat we heel voorzichtig moeten zijn dat, als we partners inschakelen, zij niet een bepaalde sturing kunnen of willen geven aan het stemgedrag van mensen. Dat is de evidentie zelf. Dat zal een grote uitdaging zijn om dat goed in elkaar te steken.
Ik ben heel graag bereid om daarmee naar het parlement te komen, want ik vind dat zelf ook heel belangrijk. Vanuit een democratisch oogpunt kan het niet dat een campagne die erop gericht is om mensen te overtuigen om te gaan stemmen, ook impliciete boodschappen of een richting geeft voor wie men moet stemmen. We moeten daar heel hard over waken. We zullen dat hier in alle transparantie voorleggen, een jaar op voorhand. Ik wil daar een zo breed mogelijk draagvlak voor, dat is anders niet gezond.
Het onderwijs erbij betrekken lijkt me een goede suggestie. We zullen dat zeker doen.
Ik denk ook dat een partner zoals de VRT daarin een rol kan spelen als communicatiekanaal. Ik denk ook dat we naar een aantal social influencers moeten komen. Maar opnieuw: we moeten opletten wie we daar juist bij betrekken.
Ik denk niet dat we een beroep kunnen doen op aanhang of op organisaties die te dicht staan bij bepaalde politieke partijen. Dat lijkt me ook evident. Daar moeten we zoeken naar een goede mix, een sterk kader om te vermijden wat u zegt. De ideeën die u naar voren brengt, onderwijs en dergelijke meer, lijken mij ook een zinvol spoor.
De heer Warnez heeft het woord.
Ik denk dat de bezorgdheid van collega Buysse ook terecht is en dat we er inderdaad niet voor moeten zorgen dat de chauffeur van een Minder Mobielen Centrale of eender welke taxi zegt op wie je moet stemmen in ruil voor de taxirit. Want dan is de taxirit ook zinloos geweest. Daarom is het uiteraard een terechte bezorgdheid.
We moeten er vooral voor zorgen dat er zo veel mogelijk mensen gaan stemmen. Dan moeten we op het veld kijken hoe we dat praktisch organiseren en wie daarvoor de geschikte partners zijn.
De vraag om uitleg is afgehandeld.