Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie
Vraag om uitleg over de waarborg van 500 miljoen euro voor de investering van INEOS in Project ONE
Verslag
De heer D’Haese heeft het woord.
Eerst en vooral mijn beste wensen, minister, collega’s, medewerkers.
Minister, ik kom toch nog even terug op een beslissing van eind vorig jaar. Op 14 december stond in De Tijd: “De Vlaamse Regering heeft in alle stilte de uitgifte van een waarborg voor het omstreden INEOS-project in Antwerpen goedgekeurd. Met een maximum van 500 miljoen euro gaat het om de hoogste waarborg die Vlaanderen ooit gaf.” Ik moet zeggen, minister, dat ik daar wel een beetje verbaasd over was, gezien het hele voortraject dat ondertussen al drie jaar loopt. Begin 2019 sloot Port of Antwerp een memorandum af met INEOS over Project ONE. Daar aanwezig waren toenmalig minister-president van de Vlaamse Regering Geert Bourgeois en minister van Economie Philippe Muyters.
Een paar maanden later stelde de CEO van Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) in de pers dat INEOS een waarborg zou krijgen van minder dan een half miljard maar meer dan 250 miljoen euro voor de investeringen in Antwerpen.
Daarna kwam er over die waarborg geen nieuws. Het bestaan, de aanvraag of de afspraak ervan werden volledig ontkend door deze regering. In 2021 reageerde uw voorganger Hilde Crevits in deze commissie dat er geen waarborg is toegekend en dat er geen formele aanvraag zou zijn ingediend. Pas drie jaar na de aankondiging van PMV in 2022 komt daar verandering in. U antwoordde, minister Brouns, op een schriftelijke vraag ineens iets helemaal anders. U zei: “Er werd inderdaad een aanvraag voor een waarborg ingediend bij Gigarant. Aangezien deze waarborgaanvraag zich nog in de beslissingsfase bevindt, kunnen we het exacte bedrag van de waarborg niet bevestigen.”
Dat interesseerde ons, en dus hebben we geprobeerd deze aanvraag in te kijken via alle democratische middelen die we daar als parlementslid voor hebben. We werden door uw kabinet doorgestuurd naar Gigarant, bij PMV. Die stuurde ons door naar de stad Antwerpen en vervolgens naar Flanders Investment & Trade (FIT). Er was nergens een aanvraag te bespeuren. Niemand had die. Iedereen verwijst naar elkaar en de Beroepsinstantie inzake de Openbaarheid van Bestuur heeft bij alle betrokken instanties navraag gedaan en gaf ons op 25 oktober 2022 het antwoord: “Er bestaat niks.”
Drie weken later is er een beslissing. Op 15 november beslist de Vlaamse Regering een half miljard euro garantie via Gigarant aan INEOS toe te kennen. Er werd niet alleen een aanvraag opgesteld, ontvangen en behandeld, maar ook goedgekeurd. Drie weken later!
En dus, minister, heb ik daar toch een aantal vragen over.
Een, klopt het effectief dat de Vlaamse Regering de waarborg voor het INEOS-project heeft goedgekeurd, en voor welk bedrag is dat dan?
Twee, in 2019 werd door PMV aangekondigd dat het Vlaamse Gewest via PMV een waarborg zou verstrekken van minder dan een half miljard maar meer dan 250 miljoen euro. Maar toen ging het nog over investeringen in een ethaankraker en een PDH-unit (propaandehydrogenatie) voor de productie van propyleen. U weet, minister, dat die laatste intussen op de lange baan is geschoven. De vraag is dus welke impact dat heeft op de toekenning van die waarborg. Zou die PDH-unit er nog komen of niet?
Drie, wat zijn de voorwaarden voor INEOS om recht te hebben op die waarborg of een deel van die waarborg? Ik hoop dat die voorwaarden streng zijn, want het is een waarborg die zo groot is als de volledige waarborg die soms uitstond bij PMV in 2021. De gemiddelde was 7,6 miljoen euro en nu gaan we blijkbaar richting 500 miljoen euro.
Vier, de vraag die mij zeer interesseert: heeft INEOS hier nu echt ooit ergens een aanvraag voor ingediend en bij wie dan? Bij wie? En wanneer? Ik vraag me vooral dat laatste af.
Vijf, in januari 2019 werd er een memorandum opgesteld tussen INEOS, Port of Antwerp en de Vlaamse overheid. Vloeit deze waarborg nu voort uit de afspraken die in dat memorandum staan, die trouwens op geen enkele manier in te kijken zijn hier in het parlement.
Minister Brouns heeft het woord.
De heer Rzoska heeft het woord, excuseer. Zijn er nog vragen te stellen, mijnheer Rzoska?
Ik begreep goed waarom u mij oversloeg, voorzitter, ook omdat de heer D’Haese al een stuk van mijn vraag had meegenomen.
Het was mij ook opgevallen, minister, dat het toch wel een heel stevige waarborg is die Gigarant uitgeeft. Een waarborg van 500 miljoen euro is toch wel een heel substantieel bedrag als je het bekijkt binnen Gigarant, en dan druk ik me nog heel licht uit. Ik denk dat het de grootste waarborg is die Vlaanderen ooit uitgaf.
Zoals collega D’Haese uit mijn vraag kon afleiden, staat in het jaarverslag van PMV dat het gemiddelde uitstaande waarborgbedrag 521 miljoen bedroeg in 2021. Per dossier was het ongeveer een gemiddelde van 7,6 miljoen euro. Als je dan 500 miljoen euro waarborg geeft, frons ik toch even de wenkbrauwen.
Gigarant kwam vroeger wel eens in opspraak. Hier zijn toen stevige debatten geweest over de omvergevallen modegroep FNG. Toen stond Gigarant voor 7,5 miljoen euro garant van het noodkrediet van 20 miljoen euro dat de banken aan het bedrijf verleenden. De bedragen waar het nu over gaat, liggen stukken hoger, en toen hebben we hier in de commissie over FNG verschillende interventies gehad.
Project ONE is nochtans omstreden. Ik hoef u er niet op te wijzen dat milieuorganisaties al verschillende keren naar de rechter trokken tegen verleende vergunningen voor dit project en daarbij ook gelijk kregen.
Ook tegen de omgevingsvergunning die uw collega Demir recent goedkeurde, wordt door de internationale ngo ClientEarth, gespecialiseerd in milieugedingen, opnieuw een rechtszaak aangespannen bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Dat deden ze samen met een aantal Vlaamse milieuverenigingen waaronder Bond Beter Leefmilieu (BBL) en Greenpeace vanwege de effecten van Project ONE op het klimaat, de stikstofuitstoot en de plasticvervuiling.
INEOS heeft als bedrijf het risico genomen al met de bouw van de installatie te beginnen, hoewel het nog niet zeker is dat zijn vergunning behouden blijft. Dat is niet uw verantwoordelijkheid. De uitspraak daarover verwacht men ten vroegste in de zomer van 2023.
Recent raakte in de media nog eens bekend dat de investeringskosten voor het project zouden oplopen tot 4 miljard euro. Dat is een pak meer dan het bedrag dat tot nog toe op het megaproject werd geplakt. INEOS had het de voorbije jaren steevast over een investering van om en bij de 3 miljard euro.
Er kunnen ook grote vragen worden gesteld bij het businessmodel van Project ONE. Ik verwijs naar het Institute for Energy Economics and Financial Analysis (IEEFA). Die hebben een analyse gemaakt van het project, vooral op de ethyleenmarkt, en hun besluit was helder: “Dit project is risicovol op een moment dat de Europese Unie beweegt in de richting van een vermindering van het gebruik van wegwerpplastics, en dit in combinatie met een zwakke economische groei op die markt, zwakke marges, globale overproductie én goedkope invoer vanuit China en de Verenigde Staten.” Zij hebben twijfels bij de financiële houdbaarheid van het project. Volgens hen zou Project ONE 18 procent toevoegen aan de totale Europese productiecapaciteit in 2026, terwijl de wereldwijde vraag slechts met 3 procent zou groeien tussen 2022 en 2026.
Collega D’Haese heeft er ook naar verwezen: de helft van het project, de realisatie van die PDH-eenheid – die raffinaderij – die is ondertussen op de lange baan geschoven. Dus de afhankelijkheid van schaliegas uit de Verenigde Staten, de hoge CO2-uitstoot, het hoge percentage single-useplastics dat zou worden aangemaakt, doen wat ons betreft toch heel sterke vragen rijzen of dit nu het project is dat nodig is vanuit die Vlaamse overheid en vanuit die Vlaamse Regering, die dan toch wel rond een Vlaams energie-, klimaat-, en actieplan andere doelstellingen formuleert dan hetgeen INEOS van plan is.
FairFin waarschuwt voor een groot risico op ‘stranded assets’. Climate Earth wil overigens aanvechten dat geen rekening werd gehouden met zogenoemde scope 3-emissies van broeikasgassen in het milieueffectenrapport voorafgaand aan de vergunning. Met de waarborg van PMV kan INEOS ook veel makkelijker leningen krijgen van Belgische banken. FairFin toonde in een vroeger rapport aan dat Belgische banken de voorbije jaren al miljarden uitleenden aan INEOS, en dus vandaar hebben wij toch wel wat vragen bij die PMV-waarborg die, wat ons betreft, mogelijk de risico’s voor Vlaamse beleggers ook doet uitdeinen.
Minister, ik heb voor u de volgende vragen. Is een dergelijk hoog waarborgbedrag eigenlijk te verantwoorden? Is het gevaar niet groot dat de factuur eventueel zou terechtkomen bij de Vlaamse belastingbetaler? Hebt u, minister, ook weet van die analyse van het Institute for Energy Economics and Financial Analysis over INEOS Project ONE? Is het normaal dat dergelijke analyses genegeerd worden? Wordt bij het toekennen van dit soort waarborgen ook rekening gehouden met de precaire vergunningssituatie van investeringsprojecten? En tot slot wat het ondersteuningsbeleid van PMV betreft: dient PMV bij het toekennen van subsidies of waarborgen geen rekening te houden met de doelstellingen van de Vlaamse Regering inzake het decarboniseren en circulair maken van de Vlaamse industrie – we hebben het er vandaag nog al over gehad – en moeten in die zin ook scope 3-emissies niet in rekening worden gebracht?
Minister Brouns heeft het woord.
Dank u wel, collega’s. Collega D’Haese, ook mijn beste wensen voor het nieuwe jaar. Ik kijk uit naar een goede gezondheid voor u en een fijne samenwerking.
Wat de eerste vraag betreft, heeft de Vlaamse Regering inderdaad op datum van 15 november 2022 een principiële goedkeuring gegeven voor de waarborg voor het Project ONE voor een maximaal waarborgbedrag van 500 miljoen euro op de totale investering van 4 miljard euro. Hierbij werd Gigarant nv gemachtigd de onderhandelingen af te ronden, het komt verder in mijn antwoord nog naar voren, maar het is inderdaad een princiepsbeslissing die de vorige regering al genomen heeft omtrent deze waarborg.
Dan kom ik tot de volgende vraag. Een waarborgbedrag van 500 miljoen euro is in nominale termen absoluut een hoog bedrag – ik denk dat dat duidelijk is –, maar dat is te verantwoorden in het licht van de totale investeringskosten van minstens 4 miljard euro. Die kosten zijn inderdaad ook uitzonderlijk. De waarborg van Gigarant vertegenwoordigt dus ongeveer een achtste van de totale bestedingskosten, wat verhoudingsgewijs niet excessief is in vergelijking met andere grote investeringsprojecten. Er werd een uitgebreide risicoanalyse verricht, in het bijzonder voor het financiële risico ten aanzien van de INEOS-groep. De financiële sterkte van de INEOS-groep wordt door alle financiers als voldoeninggevend beschouwd. Bovendien zijn er afdoende voorzieningen ingebouwd om het risico voor Vlaanderen af te dekken. Daar komen we nog op terug.
Dan was er de vraag over de PDH-unit: of die er alsnog zou kunnen komen en, zo ja, wanneer. De waarborg voor Project ONE heeft betrekking op de bouw van een ethaankraker en de bijhorende infrastructuur. De bouw van de PDH-unit maakt geen deel uit van het huidige investeringsproject. De ethaankraker zal wel in staat zijn om een beperkte hoeveelheid propyleen te produceren. Momenteel beschikt Gigarant niet over aanwijzingen of, dan wel wanneer, de bouw van een PDH-unit overwogen wordt.
Net zoals alle andere waarborgen die Gigarant toekent, betaalt INEOS een marktconforme waarborgpremie gedurende de looptijd van de waarborg. Daarnaast dient de kredietnemer een tewerkstellingsengagement na te komen, dat bepaald werd op minimaal 250 voltijdsequivalenten voor ieder jaar vanaf de start van de operationele periode. Uiteindelijk zouden daar vele duizenden mensen bij betrokken zijn, maar dit is de voorwaarde zoals die nu is voorzien.
Eveneens werd een engagement verkregen van de kredietnemer om, zodra dat technisch en commercieel mogelijk is op voldoende grote schaal, te voorzien in het gebruik van gerecycleerde grondstoffen. Dit laatste werd toegevoegd op basis van de door de raad van bestuur van Gigarant alsook door de Vlaamse Regering gestelde voorwaarde dat INEOS voldoende comfort dient te geven over de integratie van Project ONE in een circulaire waardeketen.
Sinds de zomer van 2021 werd Gigarant betrokken bij vertrouwelijke informele besprekingen rond Project ONE samen met INEOS en andere financiers. Dergelijk proces is de norm bij Gigarant, waarbij zowel een onderneming als haar financiers verkennende gesprekken kunnen voeren in de wetenschap dat bedrijfsgevoelige informatie uiterst confidentieel behandeld wordt.
Op datum van 22 december laatstleden zitten de onderhandelingen omtrent de modaliteiten van de kredietfaciliteiten en de waarborg in de laatste rechte lijn. De formele waarborgaanvraag werd inmiddels ontvangen en besproken op de raad van bestuur van Gigarant op 11 januari 2023, gisteren dus. De formele goedkeuring van deze aanvraag door de raad van bestuur zal volgen na een positieve beslissing hierover door de Vlaamse Regering. Daarna kan de waarborgovereenkomst worden ondertekend door Gigarant.
Vervolgens ga ik in op de vraag die verwijst naar de vorige Vlaamse Regering. Ik heb er daarnet al op geantwoord. Vloeit deze waarborg voort uit dit memorandum? Dat was een vraag van collega D’Haese. Ja, inderdaad, voor het aantrekken van deze uitzonderlijke investering had de vorige Vlaamse Regering zich geëngageerd om dergelijke waarborg via Gigarant te voorzien.
Vervolgens ga ik in op de vragen van collega Rzoska rond het al dan niet negeren van een analyse van het Institute for Energy Economics and Financial Analysis over het INEOS-project. De financiers werden bij de besprekingen rond het dossier bijgestaan door IHS Markit, wereldwijd een van de grootste adviesbureaus van economische informatie en sinds 2022 deel van de S&P Group. IHS Markit heeft in opdracht van de financiers een uitgebreide due diligence verricht wat betreft de markt- en commerciële risico’s voor Project ONE. Ook Gigarant heeft hiervan kennis kunnen nemen. De bevindingen en conclusies van de due diligence werden door alle financiers als voldoeninggevend beschouwd. Er is dus een ernstige economische analyse gebeurd.
Er waren ook een aantal vragen rond de vergunningssituatie. Aan dit onderwerp wordt uiteraard bijzondere aandacht besteed. Voor Project ONE werden in de financieringsdocumentatie een aantal beschermingsmaatregelen opgenomen in het geval dat die vergunning zou worden geschorst of geannuleerd, inclusief passende remediëringsperiodes. De remediëringsperiodes geven INEOS de kans om indien nodig remediërende maatregelen te nemen die desgevallend zouden worden opgelegd door de regelgevende overheid. Financiers kunnen op die manier niet onmiddellijk overgaan tot opzegging van de financiering zodra de vergunning zou worden geschorst of geannuleerd.
In het uiterste geval dat er geen uitvoerbare vergunning kan worden afgeleverd aan Project ONE om die werkzaamheden op te starten, kunnen de financiers tijdens de bouwperiode te allen tijde terugvallen op de INEOS Group om de financiering integraal terug te betalen. Ook tijdens de operationele periode blijft de INEOS Group de periodieke terugbetalingen onder de kredieten garanderen.
Verder waren er ook wat vragen over het ondersteuningsbeleid van PMV. De waarborg wordt niet verstrekt door PMV, maar door Gigarant. De verplichtingen ten aanzien van PMV worden vastgelegd in de beheersovereenkomst tussen PMV en de Vlaamse overheid. Wat betreft Gigarant zijn het Waarborgdecreet en het Waarborgbesluit van toepassing.
Voor zover nodig, wordt benadrukt dat Project ONE onderworpen is aan de vergunningsvoorwaarden zoals bepaald in de omgevingsvergunning die werd toegekend door de minister van Omgeving. Hierin werden onder meer een aantal bijzondere voorwaarden opgenomen inzake het streven naar CO2-reductie en de inzet van alternatieve hernieuwbare en klimaatneutrale grond- en brandstoffen. De in de omgevingsvergunning opgelegde vergunningsvoorwaarden zijn uiteraard eveneens van toepassing op de financieringsdocumentatie.
Overigens werd bij de toekenning van de waarborg door Gigarant bijzondere aandacht besteed aan het circulaire karakter van Project ONE. Zo werd door de raad van bestuur van Gigarant de voorwaarde gesteld dat INEOS voldoende comfort dient te geven over de integratie van Project ONE in een circulaire waardeketen. Dit werd ook in de financieringsdocumentatie geoperationaliseerd door een engagement op te nemen van de kredietnemer om, zodra dat technisch en commercieel mogelijk is op voldoende grote schaal, te voorzien in het gebruik van gerecycleerde grondstoffen. Verder werden de vergunningsvoorwaarden opgenomen, met onder meer een stappenplan inzake klimaatneutraliteit en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen.
Tot slot wordt benadrukt dat Project ONE zodanig ontworpen werd om maximaal gebruik te maken van de meest geavanceerde technologieën met de intentie om binnen tien jaar na exploitatie klimaatneutraal te zijn. Dit is een belangrijk engagement dat betrekking heeft op scope 1 en scope 2.
In de klimaatroadmaps voor de energiebeleidsovereenkomst (EBO), die uiteraard ook van toepassing zijn voor INEOS, vragen we nu ook eerst de volle aandacht voor scope 1- en 2-emissies, dus de eigen uitstoot en de uitstoot van de aangekochte elektriciteit. De installatie heeft op zich weinig effect op de scope 3-emissies, dus de uitstoot van de aangekochte grondstoffen. Die emissies zijn onderdeel geweest van de levenscyclusanalyse die ze voor dit project hebben gemaakt. Bovendien was het de taak van de uitgebreide due diligence waarover ik daarnet sprak om ook strategische risico’s voor de grondstoffen mee te onderzoeken.
Ik hoop hiermee al uw vragen voldoende te hebben beantwoord, collega’s.
De heer D’Haese heeft het woord.
Bedankt, minister. Wat mij betreft, was het verhelderend, maar het roept wel belangrijke vragen op, vind ik, over twee aspecten: ten eerste het democratische aspect en ten tweede het economische.
In verband met het democratische aspect leer ik hier nu dat een regering eerst een principieel besluit neemt zonder dat er een dossier bestaat: “Wij zullen jullie wel een garantie geven.” Dat wordt in geheime memoranda gezet die door niemand kunnen worden ingekeken. Vervolgens beslist de volgende regering om dat effectief te doen zonder dat er zelfs maar een aanvraag bestaat. Er zijn alleen informele gesprekken en zo verder. En doorheen heel dat proces – dat drie jaar lang duurt – is er vanuit de volksvertegenwoordiging geen enkele democratische controle mogelijk. Meer nog, er wordt gewoon ontkend door de betrokken ministers dat er iets aan de gang is. Dus op alle vragen in dit parlement is het antwoord altijd geweest dat er geen afspraken zijn, geen dossier en geen aanvraag. Ondertussen was dat allemaal bezig. Meer nog, u zegt hier dat het eigenlijk allemaal beslist was in 2019.
Ik stel me daar serieuze vragen bij. Het gaat om een waarborg van een half miljard, een achtste van – zoals u net zei – de totale waarborgcapaciteit van Gigarant. En daar is gewoon geen enkele controle op mogelijk. Jullie beslissen dat achter de schermen en wij kunnen daar geen vragen over stellen en geen openbaarheid over krijgen. En als het beslist is, dan komt het in de pers. Ik vind dat een groot probleem en ik vraag me af hoe jullie het verschil uitleggen met het papierwerk en de dossiers waar de mensen in de sociaal-culturele sector in verdrinken. Voor iedere euro moeten er bonnetjes worden ingediend en hier gebeurt voor een half miljard alles achter de schermen. Minister, ik vraag me toch af hoe u dat in de toekomst ziet. Zullen we op deze manier verdergaan of zal er meer mogelijkheid komen om democratische controle te hebben? Het is toch wel straf dat elke vraag daarover de afgelopen drie jaar afgeketst is.
En ten tweede stel ik me de serieuze vraag of het de taak van de overheid is om hier garant voor te staan. We hadden het hier daarnet over het creëren van welvaart en winsten en zo. Het is natuurlijk niet de ondernemer zelf die de welvaart creëert, mijnheer Vande Reyde. Dat zijn de mensen die in die ondernemingen werken, maar dat weet u zelf ook wel. Maar daarnet werd gezegd dat de winsten dienen om te herinvesteren. Maar als er iets is dat INEOS doet, dan is het wel winst maken: 3,5 miljard euro in 2021, en dan moeten wij vanuit de Vlaamse overheid garant gaan staan voor hun investeringen. Is dat onze job? Met belastinggeld?
Daarnaast is er uiteraard de vraag welke investering. Er wordt gesproken over circulaire waardeketens en zo verder. Dat is allemaal heel mooi, maar dit project gaat over het gebruiken van een afvalproduct van schaliegasproductie, de meest vervuilende productie van fossiele brandstoffen die er bestaat op deze aardbol, om die naar hier te laten komen en om daar plastics mee te maken. We moeten daar niet karikaturaal over doen. Die plastics worden voor zeer veel goede zaken gebruikt, maar er is een belangrijke component van wegwerplastics. We hebben hier veel discussies over zwerfvuil en zo verder, dat heeft er allemaal wel mee te maken.
En dan lopen er inderdaad nog heel wat procedures tegen de bouw van die unit, maar de beslissing is blijkbaar wel al genomen. Hoe staat u daartegenover, minister? Is het echt een kerntaak van de overheid om garanties te verlenen aan een bedrijf dat miljardenwinsten genereert voor een project – en dat is toch wel belangrijk, want er wordt veel gesproken over dat het allemaal modern en groen is – waarbij het gaat om een technologie van het verleden. Dat weet iedereen in de chemie. Het kraken is een technologie van het verleden, en je gaat je voor dertig jaar vastzetten. Dus ik ben voor productieve investering in de chemie, zeker in Antwerpen, maar wel met een blik op de toekomst en niet met technologieën van de vorige eeuw. We moeten vooruit. En dat is niet wat er met dit project gebeurt, en ik vind het zeer jammer dat net daarvoor zulke grote middelen worden vrijgemaakt en niet voor andere investeringen die ons wel op het spoor van duurzame chemie kunnen zetten.
De heer Rzoska heeft het woord.
Minister, het blijft altijd een moeilijkheid voor dit parlement om soms zicht te krijgen op dossiers. Dan heb ik het niet enkel … want de beslissing die jullie hebben genomen, zat gewoon transparant in Kaleidos. Die heb ik daar dus ook uit gehaald. Die stond inderdaad ook in De Tijd. Zo gaat dat nu eenmaal in de politiek, collega D’Haese. Maar collega D’Haese heeft wel een punt als het gaat over de transparantie en toegankelijkheid van dossiers voor parlementsleden ter parlementaire controle als het gaat over PMV en afgeleid Gigarant. En het is altijd opvallend dat op het moment dat er iets fout loopt – en dan verwijs ik naar Electrawinds of FNG –, heel het parlement op zijn achterste poten staat, en dat dan wel alle dossiers kunnen komen. Maar op het moment dat PMV afzakt naar de commissie … En dan ben ik niet de enige, maar ook zelfs collega Van Rompuy heeft daar last mee gehad. Zo heeft hij bepaalde dossiers die hij als parlementslid ter inzage gevraagd heeft, van PMV niet gekregen. Hij kreeg ze gewoon niet, terwijl we bijvoorbeeld bij de Limburgse Reconversiemaatschappij (LRM) – daar hebben we net over gesproken, en dat zal u nauw aan het hart liggen – die transparantie wel kregen.
En dus stel ik mij ook vragen zoals: hoe gaat een Vlaamse Regering, maar vooral hoe kunnen wij als parlement eigenlijk controleren wat daar gebeurt? Want dit is een heel groot bedrag: 500 miljoen euro. Als dit fout loopt, dan gaat de Vlaamse belastingbetaler hier wel degelijk serieuze averij oplopen. Als ik zie wat de commotie was bij FNG en bij Electrawinds, dan stond het parlement hier op zijn achterste poten. Dus ik heb toch ook wel mijn vragen, voorzitter, over hoe wij als parlement eigenlijk dergelijke processen veel beter en transparanter kunnen controleren, want ik heb de indruk dat de achterkamers hier toch echt nog wel werken.
Dan kom ik tot een tweede vraag, en daar eindig ik mee, voorzitter. Minister, u hebt het gehad over een uitgebreide risicoanalyse die gemaakt is als antwoord op mijn tweede vraag van daarnet. Ik vraag bij dezen, minister, die risicoanalyse op. Als dat niet kan in het publieke, dan wil ik ze graag vertrouwelijk hebben. We hebben hier nog formules gehad van vertrouwelijke zittingen. Ik herinner er me zo eentje van Finocas. U hebt ook geantwoord dat er door INEOS, het bedrijf zelf, rond circulaire waardeketen wel degelijk elementen zijn aangehaald. Ook die vraag ik op. Ook die analyse zou ik graag zien. Nogmaals, als het niet kan in de openbaarheid, dan toch tenminste onder de vertrouwelijkheid zodanig dat we daar onze parlementaire controletaak volledig kunnen uitvoeren.
De heer Vande Reyde heeft het woord.
Ik ondersteun het laatste pleidooi van collega Rzoska over transparantie en zo. We hebben die discussie al uitvoerig gehad, en ik had begrepen dat PMV dat beter ging doen in de toekomst, dus dit is denk ik zo’n dossier waarvan ik niet alle informatie heb, en waarvan ik zeg dat het goed zou zijn als er betere informatie aan parlementsleden gegeven zou worden, op voorhand, voordat het ons inderdaad via de pers ter ore komt.
Los daarvan – want ik wil heel die discussie niet opnieuw beginnen – nog twee dingen. Het is al een paar keer gezegd in deze commissie, maar bedrijven die winst maken … Collega’s, we mogen blij zijn dat er bedrijven zijn die winst maken. Zullen we alleen bedrijven ondersteunen die verlies maken? Dan zullen we een schoon economisch landschap hebben. Winst maken is niet slecht. Winst maken wil niet zeggen dat je als bedrijf geen enkel probleem hebt, en dat je alles kunt doen. Winst wil gewoon zeggen dat je daarmee mensen kunt aannemen, dat je daarmee investeringen kunt doen, en dat je daarmee kunt zorgen voor de toekomstige economische welvaart in Vlaanderen. Het ding dat winst slecht is, ik weet wel dat we hier met communisten en dergelijke zitten, maar laten we dat toch misschien … (Opmerkingen van Jos D’Haese)
Geen communist? Af en toe toch in deze commissie. Maar laat ons dat toch even in perspectief plaatsen, dat winst niet slecht is.
Ten derde vond ik het helemaal absurd dat het hier zou gaan over technologieën van het verleden, en dat we die niet nodig hebben. Ik weet niet collega D’Haese, maar u moet maar eens aan de haven van Zeebrugge gaan staan momenteel. De containers of de vrachtschepen met liquid natural gas (lng) komen daar aan de lopende band binnen. We zijn overal in Europa nieuwe lng-terminals aan het bouwen. Weet je waarvan dat afkomstig is? Dat is onder andere afkomstig van Amerikaanse schaliegastechnologie, waar Amerika wel op heeft ingezet, en daardoor de energiecrisis veel beter kan doorstaan dan wij. Zeggen dat we dat allemaal niet nodig hebben … We zijn dat nu massaal aan het importeren vanuit het buitenland, en dat kost ons stukken van mensen, en dat is echt een enorm nadeel voor onze economie. Die twee zaken koppelen, is een beetje absurd, denk ik.
Wat betreft transparantie in de werking van dit parlement ten aanzien van PMV en Gigarant: met PMV hebben we duidelijke afspraken gemaakt om een stuk proactief vanuit dit parlement de dialoog met PMV aan te gaan, en zicht te krijgen op hun investeringsbeslissingen. Dat zullen we op die manier uitvoeren. Wat betreft dit dossier laat ik het aan de minister om te kijken op welke manier we die transparantie kunnen organiseren, maar dat moeten we uiteraard ook maximaal doen. Ik ben ten slotte ook blij dat er voldoende afstand is tussen collega D’Haese en collega Vande Reyde, om op die manier de veiligheid voor iedereen te garanderen. (Gelach)
Minister Brouns heeft het woord.
Collega’s, ik vind het goed, ik vind het belangrijk dat ik hier de kans krijg om heel duidelijk te zijn. Ik grijp nu de kans om te zeggen dat ik bij de laatste actuele vraag op dat vlak misschien ook iets duidelijker had kunnen zijn. Ik vind het heel belangrijk dat jullie – en jullie hebben daar ook gezeten, aan die kant – maximaal transparantie krijgen in elk dossier. Binnen de mogelijkheden die ik heb als minister wil ik u die geven. 100 procent. Laat dat nu voor eens en voor altijd duidelijk zijn. Ik wil daar geen enkel misverstand over hebben, want we gaan het straks in de regeling der werkzaamheden nog hebben over het dossier waar we de laatste actuele vragen rond gesteld hebben: de subsidies in het kader van corona. Maar ook hier, collega’s, laat daar geen enkele twijfel over bestaan.
Wat ik begrijp? Een aantal zaken. Er is een ‘non-disclosure agreement’ (NDA) afgesloten, een vertrouwelijkheidsclausule, die we, in de mate dat die ons dat oplegt, moeten respecteren. Ik denk dat we het daar allemaal over eens zijn.
Ik begrijp ook, collega D’Haese, dat collega Crevits wel heeft aangegeven dat er een proces lopende was. Zij heeft daar dus naar verwezen. Als daar een tegenspraak is, moeten we dat maar nagaan. Dat is wat ik teruggekoppeld heb gekregen.
Dan, wat de waarborg zelf betreft: dat is op zich inderdaad een groot bedrag. Maar de waarborg gaat op een achtste van de investering, dat heb ik daarstraks ook gezegd. We hebben het in de hoorzitting hiervoor ook gehad over reshoring. Nogmaals, we hebben in Vlaanderen heel wat instrumenten die dienst kunnen doen als een soort hefboom, zeg maar, om belangrijke investeringen naar Vlaanderen te halen. En die waarborg is er ook zo een.
Wat de bijkomende vragen van collega Rzoska betreft: dat sluit eigenlijk aan bij mijn startpleidooi en ‘opening statement’: alles waar u recht op hebt. U mag mij daarmee blijven confronteren, als dat niet in orde is. Blijf dat vooral doen, zou ik zeggen. Een risico-analyse en alle andere stukken: maximale transparantie voor het parlement.
De heer D’Haese heeft het woord.
Minister, bedankt voor het engagement, voor de 100 procent transparantie, maar we krijgen 0 procent. We krijgen zelfs dingen die niet kloppen. U hebt op mijn vraag schriftelijk geantwoord dat er inderdaad een aanvraag voor een waarborg werd ingediend bij Gigarant. U zegt hier vandaag dat dat niet waar is. Er was geen aanvraag, de aanvraag is eergisteren nog maar net binnengekomen. Niet alleen nul transparantie, dat is negatieve transparantie, verkeerde informatie. En als we dan op zoek gaan naar informatie, stuurt iedereen ons van het kastje naar de muur. En niemand geeft enige transparantie, 0 procent. Totdat het in de pers komt of op Kaleidos komt, want daar kun je inderdaad ook gaan kijken. (Opmerkingen van minister Jo Brouns)
NDA? Ja, maar, minister, het gaat over overheidsgeld. Ik ben volksvertegenwoordiger. Ik wil controle kunnen uitoefenen op wat er met ons geld gebeurt. U moet mij geen bedrijfsgevoelige informatie geven, maar op zijn minst zeggen welke processen er lopen. Dat mogen wij als volksvertegenwoordigers toch wel weten? Er bestaan manieren om dingen op een vertrouwelijke manier door te geven. Dat kan allemaal op het kantoor van de griffier gelegd worden. Dat kunnen we in besloten zitting doen. Het maakt mij niet uit. U zegt: 100 procent transparantie. Het is 0. Dus dat vind ik wel echt een probleem, maar ik neem aan dat er een engagement is om dat in de toekomst anders te doen.
Twee, zeer kort, collega Vande Reyde heeft er zijn specialiteit van gemaakt om aan te vallen op dingen die de tegenstander niet gezegd heeft. Dat is indrukwekkend. Hij doet dat hier in het parlement, ook in ieder debat aan universiteiten enzovoort. Ik zou twee zaken gezegd hebben: een, dat winst slecht is. Dat heb ik niet gezegd. Ik heb gezegd dat als INEOS zoveel winst maakt – en de heer Vande Reyde zegt dat winst dient om te investeren –, waarom zij hun investering dan niet zelf betalen en wij daarvoor garant moeten staan. Dat was mijn vraag. Ik blijf dat een open vraag vinden.
Twee, technologie van het verleden ging niet over lng, mijnheer Vande Reyde. Daar ging het niet over. Het ging over het proces van kraken, kraken versus synthese. Je kraakt geen lng. En heel de chemie weet dat we naar synthese moeten, in plaats van katalyse, in plaats van kraken. En ik vind het jammer dat wij een half miljoen euro veil hebben om hier een technologie van het verleden te zetten die nog dertig jaar gaat draaien en die gaat maken, minister, dat wij de komende tien, twintig jaar geen investeringen gaan hebben in de technologieën van de toekomst, omdat we onszelf vandaag vastzetten in technologieën van het verleden. Dat is een interessante technologische discussie die ik met de heer Vande Reyde en u graag zou hebben, in plaats van karikaturen te maken en te antwoorden op dingen die niemand ooit gezegd heeft. Dat is misschien een goed voornemen voor dit jaar, om te antwoorden op de stellingen van de tegenstander in plaats van dingen die men zelf verzonnen heeft.
Ik denk dat u een kleine revolutie ontketent in dit huis.
De heer Rzoska heeft het woord.
Dank u, minister, voor uw bijkomende antwoorden. Ik vind het goed dat u het engagement opneemt voor zoveel mogelijk transparantie, en wat mij betreft, zoals u het zelf gezegd hebt, 100 procent transparantie. U hebt ook aan deze kant gezeten en u weet hoe moeilijk het soms wordt, zeker als die non-disclosure agreements gemaakt worden, voor een parlement en een democratie. Ik vind uiteraard dat een bedrijf ook recht heeft op bedrijfsgeheimen, maar ik zie soms dossiers waar het misbruikt wordt en waar het zo ruim wordt geïnterpreteerd dat men eigenlijk per definitie de controle uitschakelt. Ik denk daarom dat het belangrijk is dat het parlement zijn werk kan doen en het is goed dat we dat straks ook kunnen bekijken in het kader van andere dossiers. Ik denk dat het alleen maar uw democratie, uw parlement, maar ook uw Vlaamse Regering sterker maakt als een parlement volop kan controleren wat beslist wordt.
Ik denk dat we het daar kamerbreed over eens zijn.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.