Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
Goedemiddag, minister en collega’s, en een speciaal welkom aan Victor Ampe, een stagiair, derde jaar bachelor KU Leuven, die zes weken lang het buitenlands beleid van het Vlaams Parlement opvolgt en meehelpt.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, ik heb de eer om de eerste vraag van 2023 in deze commissie te stellen. Dat is altijd een fijn moment. En ik mag die vraag dan nog aan u stellen, minister, want het is een vraag over Toerisme.
De vraag dateert al van vorig jaar maar ze blijft relevant. Zoals u weet heeft de Europese Commissie aangekondigd dat ze werkt aan een nieuwe regelgeving om meer data te krijgen van online verhuurplatformen, zoals Airbnb en Booking. Particuliere verhuurders die woningen, appartementen of kamers voor een of een paar nachten verhuren, zouden zich moeten registreren en doorgeven wat ze precies verhuren omdat Europa meer transparantie wil bij de succesvolle kortetermijnverhuur.
We weten dat vakanties via zo’n verhuurplatformen enorm populair geworden zijn. Airbnb deelde begin november zelf nog mee het afgelopen kwartaal topresultaten te hebben neergezet. Voor sommige bestemmingen heeft dit ook een keerzijde, enerzijds wat betreft de draagkracht van de stad bij een grote toeloop van toeristen. En anderzijds zien we dat woningen worden opgekocht om via die platformen verhuurd te worden. Dat leidt tot stijgende vastgoedprijzen, wat dan ook weer tot gevolg heeft dat de inwoners, zeker jongere mensen, wat moeilijker zelf een woning kunnen verwerven in hun eigen stad of gemeente. De registratie die verplicht zou worden, moet lokale besturen helpen om wat zicht te krijgen op wat er gebeurt in de stad en desgevallend ook in te grijpen. Dat is de redenatie van de Europese Commissie.
De nieuwe regels moeten uiteraard nog goedgekeurd worden door de EU-landen en door het EU-parlement, en daarna wil de Commissie twee jaar de tijd geven om ze te laten invoeren. Airbnb reageerde alvast dat ze de Europese voorstellen verwelkomt en dat ze zelf al lang voorstander is van eenduidige richtlijnen voor Europa.
Minister, werd u al geïnformeerd over de nieuwe regelgeving? Hoe staat u hiertegenover? We weten dat sommige steden worstelen met de grote opmars van particuliere verhuur en dat ze soms zelfs acties ondernemen, zoals in Amsterdam, waar er maar een aantal verhuurdagen per jaar mogen zijn. Daarom wil ik polsen hoe het zit in Vlaanderen. Krijgt u daar ook signalen? Omgekeerd heb ik de vraag of inperkingen of bepaalde regels net niet voor particuliere verhuurders een drempel zouden creëren? Ik verwijs naar een eerdere tussenkomst van mij waarbij u verwees naar een ‘memorandum of understanding’ met Airbnb naar aanleiding van twee vonnissen die toen lopende waren en op die manier zijn stopgezet. Er zou zes keer per jaar via een steekproef informatie worden gedeeld zodat een aantal conclusies konden worden getrokken en de kwaliteit kon worden gecheckt.
Minister Demir heeft het woord.
Aan iedereen mijn allerbeste wensen. Dat het mooiste mag uitkomen in 2023 voor eenieder.
Uiteraard zijn we op de hoogte van de nieuwe regelgeving. Toerisme Vlaanderen volgt dit op bij de Europese Commissie, alsook het departement Buitenlandse Zaken. Dat is belangrijk voor de stagiair. Wij volgen alles wat er vanuit Europa komt, op. Onze medewerkers en ambtenaren doen dat bijzonder goed.
Wij staan positief ten aanzien van dit initiatief. Platformen zoals Airbnb opereren internationaal: zowel in Vlaanderen als in Nederland, Polen, Spanje enzovoort. Ook de gebruikers zijn internationaal. Dat de Europese Commissie de regels binnen de EU wil harmoniseren, lijkt me dus wel een voordeel.
Ook vragen zowat alle Europese overheden informatie van de platformen. U verwijst hier bijvoorbeeld naar de druk op de woningmarkt in sommige bestemmingen. De platformen krijgen hierdoor vanuit verschillende hoeken en overheden vragen om logiesgegevens. Deze vragen zijn niet altijd identiek. Ook hierin probeert de Commissie nu duidelijkheid te scheppen.
Het is dus positief dat Europa hierin initiatief neemt en hierover een duidelijk en eenvoudig rechtskader wil scheppen.
In Vlaanderen hebben we dit vijf jaar geleden al gedaan met het Logiesdecreet. Met het Logiesdecreet hebben we gekozen voor een eenvoudige registratieplicht en hebben we ook de mogelijkheid voorzien om bij platformen logiesgegevens op te vragen. We zijn een beetje een voorloper in Europa.
Bij het uitwerken van deze verordening heeft de Europese Commissie het Vlaamse Logiesdecreet in detail onderzocht en positief beoordeeld. Het is dan ook geen toeval dat het voorstel veel gelijkenissen vertoont met het systeem dat we vandaag in Vlaanderen hebben.
Hoewel het voorstel sterk geïnspireerd is op het Vlaamse Logiesdecreet, wijkt het op een beperkt aantal punten hiervan af. Het voorstel verplicht platformen om maandelijks overnachtingscijfers, het registratienummer en het internetadres van het logies te bezorgen. Mocht het adres van het logies moeten worden gedeeld, dan zou dat de controle op de registratie zeker verbeteren. De verordening legt de controle op de juistheid van de gegevens nu in handen van de platformen zelf, die hierop steekproeven moet uitvoeren. Voor de handhaving wordt verwezen naar de Elektronischedienstenrichtlijn, wat betekent dat de handhaving hiervan federaal is.
Het voorstel moet nog heel wat stappen doorlopen. U kent dat. Er zullen dus misschien nog verschillende zaken wijzigen na input van de lidstaten en van het Europees Parlement. Vanuit Toerisme Vlaanderen volgen wij dit nauw op en bekijken ook de mogelijke impact op ons decreet. Toerisme Vlaanderen zit hierover ook samen met de toerismeadministraties van de andere gewesten, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), het Vlaams departement Buitenlandse Zaken en de federale collega’s.
Mochten we finaal toch zaken moeten aanpassen aan onze registratieplicht of het Logiesdecreet moeten verduidelijken, dan voorziet het ontwerp hiervoor sowieso twee jaar tijd. Dat kan dan nog.
Zoals ik eerder al aangaf, ben ik van mening dat dit lokaal en los van het Logiesdecreet bekeken moet worden. De situatie verschilt van stad tot stad. Maar ik herhaal dat de situatie in Vlaanderen niet meteen problematisch is.
Lokale besturen hebben zelf de voornaamste juridische instrumenten in handen door de mogelijkheid om specifieke stedenbouwkundige regels vast te leggen. Naast de algemene stedenbouwkundige regels en vergunningsplicht bij een functiewijziging, hebben steden en gemeenten de mogelijkheid om via een stedenbouwkundige verordening specifieke stedenbouwkundige regels vast te leggen.
De verordening waarover de vraag gaat, bevat hierover geen bepalingen.
De registratieplicht en het openbare logiesregister die we voorzien hebben in het decreet en die de Europese Commissie ook opgenomen heeft in het voorstel, bieden lokale besturen wel de gegevens die zij nodig hebben om hun beleid hierover uit te werken.
Zoals ik al aangaf, is het redelijk gelijklopend. Ze bevatten in grote mate de krachtlijnen van het Logiesdecreet. In Vlaanderen hebben we immers al sinds 2017 een registratieplicht. Toerisme Vlaanderen deelt alle aangemelde logies via haar publiek online logiesregister. Het Logiesdecreet voorziet nu ook al dat Toerisme Vlaanderen via steekproeven gegevens kan opvragen bij platformen.
Voor de verhuurders in Vlaanderen zorgt het voorstel dus eigenlijk niet voor bijkomende verplichtingen ten aanzien van het Logiesdecreet. De impact lijkt ons eerder beperkt.
We kunnen vergelijken met de impact van het nieuwe Logiesdecreet. Hier merken we dat sinds 2017 het aantal aangemelde logies is toegenomen van 20.000 tot meer dan 26.000, en het aantal erkende logies is toegenomen van bijna 3500 tot 5800.
Na het afsluiten van het akkoord tussen Toerisme Vlaanderen en Airbnb meldde de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) dat ze een onderzoek had opgestart rond het afsprakenkader en de gegevens die Toerisme Vlaanderen kan opvragen. In afwachting hiervan werden de steekproeven opgeschort.
Het onderzoek door de GBA werd op 16 november 2022 afgerond. De Geschillenkamer van de GBA concludeerde dat het Logiesdecreet voldoende decretale basis biedt om bij platformen zoals Airbnb via steekproeven gegevens van logies en logiesexploitanten op te vragen. De Geschillenkamer is ook van mening dat deze steekproeven noodzakelijk zijn zodat Toerisme Vlaanderen het Logiesdecreet kan uitvoeren, logiesuitbaters kan contacteren en logies kan handhaven. De Geschillenkamer volgt hiermee het standpunt van Toerisme Vlaanderen en niet van de Inspectiedienst van de GBA.
Ik denk dat deze uitspraak goed is en dat we de samenwerking met Airbnb en de steekproeven opnieuw kunnen opstarten. Airbnb heeft begin december 2022 de gevraagde gegevens bezorgd. De verwerking ervan is momenteel nog lopende.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Minister, dank u voor het uitgebreide antwoord. Ik had niet anders verwacht dan dat u voor uniformiseren en voor eenduidigheid gaat. Het is Europees natuurlijk niet evident. U haalt het zelf aan dat het nog even zal duren vooraleer alle stappen gepasseerd zijn. Het is wel belangrijk dat we daar een duidelijk zicht op krijgen, zeker naar onze buurlanden toe. Hoe zich dat allemaal zal concretiseren, valt nog even af te wachten maar ik denk in ieder geval dat we daar vanuit Vlaanderen alleen maar positief tegenover kunnen staan, zeker als we zien dat die online verhuurplatformen een enorm groot succes zijn geworden. Ik denk zelfs dat in een jaar tijd de advertenties van privékamers met 5 procent gestegen zijn. Dat is fenomenaal. Het zal alleen maar toenemen. We moeten dat voldoende monitoren voor de draagkracht van de stad. Er zijn een aantal hendels voor lokale besturen waarmee ze kunnen ingrijpen want het zal overal wel wat anders zijn.
Het volgende is misschien ook positief om te vermelden. Ik had een schriftelijke vraag gesteld over mogelijke klachten. Toerisme Vlaanderen gaf aan dat er eigenlijk maar één klacht was wat betreft Airbnb en dat het dus eigenlijk redelijk goed verloopt. Dat stemde mij heel positief.
Ik heb nog een vraag. U hebt tijdens de begrotingstoelichting gezegd dat u verschillende onderzoeken zou opstarten, onder andere de bewonersonderzoeken in de kunststeden. Zult u op het vlak van Airbnb of online verhuurplatformen bij lokale besturen bepaalde onderzoeken uitvoeren om te polsen hoe de situatie wat deze platformen betreft, evolueert? Ik heb de opmerking al gemaakt dat werd vastgesteld maar dat Airbnb ontkent dat 45 procent van de vakantieverblijven op het platform eigenlijk niet door particulieren wordt verhuurd. U stelde toen dat een studie om na te gaan wat de juiste toedracht daarvan is, nog niet direct aan de orde was, tenzij de lokale besturen daar echt naar zouden vragen. Zal daar verder nog iets mee gebeuren?
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Het is een interessante vraag, collega. Het is goed dat we het Logiesdecreet regelmatig ter sprake brengen. Ik ben ook heel tevreden dat die steekproeven opnieuw volop zullen kunnen. Het toerisme komt immers volop weer op gang. Anders dreigen de logies van Airbnb een beetje te ontsnappen aan alle regelgeving die we hebben gemaakt. Die steekproeven zijn echt wel nodig. Het is goed nieuws dat dat allemaal weer kan.
Collega's, ik weet niet of jullie het verhaal hebben gevolgd van wat er zich afgelopen weekend in Boortmeerbeek heeft afgespeeld, namelijk dat in een villa tientallen jongeren – vijftig, sommigen spreken van honderd – de boel op stelten hebben gezet in een rustige wijk. De politie is moeten tussenbeide komen. Wat me opviel in de teksten in de pers daarover, was dat men sprak van de conciërge. Dat lijkt dan toch wel eerder een onbewoonde villa die enkel voor dit soort doelstellingen voor Airbnb wordt gebruikt. Dat is toch iets dat we moeten vermijden. Het is te hopen dat ze met alles in orde zijn maar ik vrees dat de boel daar ondertussen misschien wat afgebroken is. Minister, ik denk ook dat u daar niets aan kunt doen. Dat kunnen wij met onze regelgeving van Toerisme niet aanpakken. Het is wel jammer dat die zaken gebeuren. Ik wilde dat hier nog even meegeven.
Ik wil nog even namens de N-VA tussenkomen op de interessante vraag van collega Talpe. Ik denk dat we heel trots mogen zijn op ons Logiesdecreet van 2017. Verschillende collega's hebben eraan meegewerkt. Als ik het goed begrijp, heeft de Europese Commissie dit Vlaamse Logiesdecreet een stukje als voorbeeld en als bron van inspiratie gebruikt. Als ze zeggen dat het uitblinkt in eenvoud en duidelijkheid maar ook in efficiëntie, dan denk ik dat we vanuit Vlaanderen een voortrekkersrol hebben gespeeld om die toeristische regelgeving internationaal te bekijken. Toerisme is nu eenmaal internationaal.
Belangrijk is wel dat we ook de adresgegevens van de logies zouden hebben. Dat staat vandaag nog niet in de verordening. Als ik het goed begrijp, staat er nu in de verordening het registratienummer en het e-mailadres van het logies. Maar om de handhaving en de controles een stukje te vergemakkelijken, is het gemakkelijk dat we ook de adresgegevens hebben.
Nu we het over de handhaving hebben: volgens ons Vlaams Logiesdecreet is dat nu een opdracht van Toerisme Vlaanderen, wat ze volgens mij ook goed doen. In de verordening zoals die nu voorligt, kijkt men voor de handhaving naar de Europese Elektronischedienstenrichtlijn. Als we dat naar België vertalen, dan is dat een bevoegdheid van de FOD Economie. Handhaving en regelgeving gaan natuurlijk heel erg samen. Ik denk dat het voor ons land in elk geval goed zou zijn dat dat ook bij de gewesten blijft en dat in Vlaanderen Toerisme Vlaanderen dat zou kunnen verderzetten.
Ingaande op de bredere problematiek van Airbnb: stedenbouwkundige regels blijven voor sommige steden een heel belangrijk punt. Dat is het ook. Het voorstel legt daar nu niet direct een link mee. Het voorstel zal daar niet op ingrijpen. Ik denk dat we in Vlaanderen voldoende kapstokken hebben om de steden en gemeenten daar zelf mee aan de slag te laten gaan.
Draagkracht is ook aangehaald. Het is inderdaad een belangrijk aandachtspunt. Vandaag is er in Vlaanderen niet echt een probleem. Dat blijkt toch uit alle onderzoeken. We hebben de draagkrachtonderzoeken, die we periodiek uitvoeren en die toch wel een belangrijk signaal kunnen zijn naar de steden en gemeenten om te zien of er een probleem dreigt te zijn en of er nood is aan lokale ingrepen. Ook de logiesbarometer, die we in de coronaperiode hebben ingevoerd, geeft een aanwijzing of er voor de draagkracht van een stad of gemeente op bepaalde momenten pieken zijn en hoe ze die moeten opvangen. Spreiding van toeristen in tijd en ruimte lijkt me nog altijd een van de goede oplossingen.
We hebben nu een nieuw Logiesdecreet dat sedert 1 januari in werking is. Het decreet is vernieuwd, een beetje aangepast op basis van een evaluatie. Dat is vooral belangrijk voor de jeugdlogies die nu ingekapseld worden. Er is een overgangstermijn van drie jaar voorzien. Ook de Europese verordening waar we het nu over hebben, heeft nog een hele doorlooptijd. Misschien is het goed om als het een met het ander strookt, opnieuw een globale evaluatie van het Logiesdecreet te doen en dan zullen we eventueel een aantal aanpassingen moeten doorvoeren om met de Europese verordening in orde te zijn. Ik neem aan dat dat voor een volgende legislatuur is. Het is misschien wel goed om in ons achterhoofd te houden om op dat moment te kijken en verder te evalueren.
Minister Demir heeft het woord.
Ik heb een tweetal punten. Wat betreft de bewonersonderzoeken vind ik uw suggestie om de lokale besturen nauwer te betrekken, wel goed. Ik zal vragen om dat te doen.
De mogelijkheid om adresgegevens op te vragen, is een verbeterpunt. We hebben dat tijdens de lopende consultatieronde als feedback aan de Europese Commissie gegeven. Ik hoop dat zij dat zullen meenemen in het aangepaste voorstel.
De laatste suggestie om de aanpassingen aan het Logiesdecreet zoveel mogelijk te bundelen, vind ik een goed voorstel. Ik ondersteun dat zeker. Maar zoals u zelf zegt, zal dat waarschijnlijk voor de volgende legislatuur zijn. Ik denk dat we het inderdaad wel kunnen evalueren en is dat iets voor begin volgende legislatuur.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Ik dank de collega’s om aan te sluiten en de minister voor de repliek en om de optie open te houden om haar oor te luisteren te leggen bij de lokale besturen voor wat betreft deze manier van huren en verhuren. Alles is aangehaald wat we op dit moment kunnen doen. Het is nu even afwachten hoe het verder evolueert. Ik heb hier heel wat positieve reacties gehoord en een schouderklopje voor ons Logiesdecreet, dat als toonbeeld voor Europa kon dienen om deze manier van toerisme te ondersteunen. Wordt zeker vervolgd.
De vraag om uitleg is afgehandeld.