Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie
Vraag om uitleg over Trividend, het Vlaamse Participatiefonds voor de Sociale Economie
Verslag
Mevrouw Claes heeft het woord.
Trividend is het erkende Vlaamse Participatiefonds voor de Sociale Economie in Vlaanderen. Het stelt sinds 2001 risicokapitaal ter beschikking aan sociale ondernemingen die bijdragen tot het creëren van tewerkstelling voor personen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Sinds het ontstaan is het kapitaal alsmaar gegroeid tot 3,4 miljoen euro. Trividend beheert een portefeuille van achtergesteld krediet – 58 procent –, maar ook kapitaal – 29 procent – en converteerbaar krediet – 13 procent. De afgelopen twintig jaar werd meer dan 8 miljoen euro geïnvesteerd in een honderdtal organisaties. Ik zag dat ook De Vlaspit in mijn eigen gemeente Scherpenheuvel-Zichem een achtergestelde lening heeft gekregen via Trividend.
De afgelopen jaren heeft een brede waaier van ondernemingen uit de financiële sector, de vakbonden, de Koning Boudewijnstichting en de sociale economiesector mee geïnvesteerd in Trividend. Op maandag 28 november 2022 communiceerde de minister dat de Vlaamse Regering 1 miljoen euro extra investeert in de nieuwe kapitaalronde van Trividend. Daarmee komt de Vlaamse Regering het engagement na om voor elke 2 euro aan private investeringen 1 euro bij te leggen. In totaal beschikt de overheid nu over 32,46 procent van de Trividend-aandelen.
Daarover heb ik volgende vragen voor u, minister.
Hoe evalueert u Trividend?
Wat is de maatschappelijke en economische meerwaarde van Trividend voor Vlaanderen?
Hoe wordt er samengewerkt met het Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) en de andere participatiefondsen?
Hoe vinden sociale economie-ondernemingen hun weg naar Trividend? Hoe zorgt men ervoor dat interessante en waardevolle ideeën de weg naar financiering kunnen vinden?
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Minister, de Vlaamse Regering investeert 1 miljoen euro in de nieuwe kapitaalronde van Trividend, het erkende Vlaamse Participatiefonds voor de Sociale Economie. Trividend verleent sinds 2001 risicokapitaal aan sociale ondernemingen die bijdragen tot het creëren van tewerkstelling voor personen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Naast de sociale economie heeft Trividend ook oog voor de circulaire economie. Investeringen in de sociale economie zijn broodnodig, sociaal ondernemerschap is de motor van een sociaal Vlaanderen. Net zoals vele ondernemingen hebben ook sociale ondernemingen het moeilijk in deze energiecrisis. We juichen deze extra investeringen dan ook zeker toe.
Minister, hierover heb ik een aantal vragen.
Wat is de impact van deze investering op de portefeuille van Trividend? Schept dit nieuwe kansen voor sociale ondernemingen?
Hoeveel is de totale portefeuille van Trividend waard en in hoeveel bedrijven heeft Trividend geïnvesteerd in 2022?
In hoeveel maatwerkbedrijven heeft Trividend op dit moment geïnvesteerd?
Hoe verhoudt Trividend zich tot het Sociaal Investeringsfonds (SIFO)? Zijn deze twee fondsen die de sociale economie ondersteunen, complementair aan elkaar?
Minister Brouns heeft het woord.
Trividend kende als organisatie een positieve evolutie in haar werking. Zo steeg de vraag vanuit sociale ondernemingen naar het aanbod van Trividend sterk de afgelopen drie jaren. Eind 2021 was het kapitaal van Trividend volledig geïnvesteerd in een dertigtal sociale ondernemingen. Bijgevolg werd beslist om een nieuwe kapitaalronde op te starten, waarbij het kapitaal is verdubbeld.
De Vlaamse Regering gaf vorig jaar al een expliciet engagement om mee te stappen in deze kapitaalsverhoging, met het wijzigingsbesluit om de maximale investeringsgrens te verhogen tot 2 miljoen euro. Hierbij werd steeds het principe vooropgesteld dat voor elke euro die Vlaanderen investeert, er 2 euro private investering tegenover dient te staan. Het Vlaamse engagement betekende een sterke hefboom om nieuwe investeerders aan te trekken, en tegemoet te komen aan de grote vraag vanuit de sociale ondernemingen. Ik ben dan ook zeer tevreden te zien dat een breed gamma aan actoren meestappen in die kapitaalsverhoging: van sociale investeerders, zoals de Koning Boudewijnstichting, over klassieke bankinstellingen, zoals BNP Paribas en Argenco, tot de sector van de sociale economie zelf, via de koepelorganisaties én vijf maatwerkbedrijven. De sector die zelf in de sector investeert als het ware.
Dan kom ik tot uw volgende vraag. Op december 2022 is het uitstaand bedrag van de portefeuille iets meer dan 4 miljoen euro, waarvan 1 miljoen euro aan participaties en 3 miljoen euro aan leningen. Concreet gaat het over 1.087.500 euro aan participaties, en over ruim 2.900.000 euro aan leningen. Dit jaar werden drie participaties verricht van telkens 150.000 euro, en twaalf leningen opgestart voor een bedrag van 944.000 euro.
In hoeveel maatwerkbedrijven is door Trividend op dit moment geïnvesteerd? Op 1 december 2022 zorgt bijna 70 procent van de openstaande investeringen rechtstreeks of onrechtstreeks voor creatie van tewerkstelling in de sociale economie. Er wordt momenteel rechtstreeks in twee maatwerkbedrijven geïnvesteerd – Twerk vzw en De Vlaspit vzw –, naast Natuurwerk vzw, dat een lokale diensteneconomie-onderneming is.
Daarnaast wordt ook in twee spin-offs uit de maatwerksector geïnvesteerd, zijnde Lichtwerk cv, die assistieve lichttechnologische oplossingen ontwerpen in de schoot van maatwerkbedrijf Mariasteen, en het recent door mij geopende Bistro de borre vzw in Bierbeek, vanuit maatwerkbedrijf De Winning. Daarnaast betreft het bedrijven zoals Timmerwerkt, die via artikel 60 en andere statuten mensen tewerkstellen, en ook bedrijven die structureel samenwerken met een maatwerkbedrijf.
Hoe verhoudt Trividend zich tot SIFO? SIFO is een solidair cofinancieringsfonds dat in opdracht van de Vlaamse overheid beheerd wordt door ParticipatieMaatschappij Vlaanderen (PMV). Het fonds voorziet financiële middelen voor in het Vlaams Gewest gelegen sociale economiebedrijven, en dit aan voordelige tarieven, onder de vorm van leningen.
SIFO kent daarvoor trekkingsrechten toe aan instellingen die financiering verstrekken aan organisaties uit de sociale economie en die van SIFO een erkenning verkregen hebben. De zogenaamde erkende financiers zijn momenteel Hefboom, SoCrowd en Trividend. SIFO verleent dus geen rechtstreekse leningen aan de ondernemingen zelf, maar via solidaire cofinanciering aan de erkende financiers. De cofinanciering van SIFO bedraagt de helft tot twee derde van het uiteindelijke dossier.
Het aandeel van de cofinanciering is gewaarborgd, en biedt bijgevolg een interessante meerwaarde voor kredietverleners. Bij een eventueel faillissement van de effectieve kredietnemer neemt SIFO de verliezen van de cofinanciering op zich. SIFO is bijgevolg complementair, en een uiterst interessante hefboom voor financiers om hun impact te vergroten.
U vraagt ook hoe we Trividend evalueren. Als sociale financier heeft het natuurlijk een heel belangrijke plaats binnen het brede ecosysteem, en biedt het mijns inziens een grote meerwaarde voor de sector. De afgelopen jaren hebben we de organisatie enkel zien groeien. De portefeuille kent dus een heel positieve evolutie, en de verliezen uit het verleden, ten gevolge van de financiële crisis, worden stelselmatig weggewerkt.
Dat in de huidige kapitaalronde een breed gamma aan actoren wil instappen, van financiers, middenveldorganisaties, maar ook de sociale economie zelf, is een belangrijk en positief signaal. Ik geloof ten volle in de werking en de nood aan zo’n financiering. Dat is ook de reden waarom ik positief geantwoord heb op de vraag om vanuit de Vlaamse overheid mee te stappen in die kapitaalronde.
Trividend heeft als sociale financier een belangrijke plaats binnen het brede ecosysteem, en biedt mijns inziens ook een grote meerwaarde voor de sociale-economiesector. Mede door dat unieke karakter en die focus biedt het een hefboom voor maatschappelijke impact in de ‘early stage’ bij ondernemers die nog niet bij andere financiers terechtkunnen.
Wat is de maatschappelijke en economische meerwaarde van Trividend voor Vlaanderen? Vanuit haar aanbod beoogt Trividend voornamelijk een maatschappelijk rendement te creëren, naast financieel gezonde ondernemingen. Als investeerder maakt Trividend haar investeringskeuzes niet enkel op basis van potentieel rendement, maar ook op basis van de potentiële maatschappelijke impact. Ook dat heeft een impact op de potentiële financiële return.
Trividend verankert die impactdoelstellingen in het contract met de klant, als essentieel onderdeel van de toekenning van een investering. Concreet neemt Trividend in financieringsdossiers bijvoorbeeld elementen en voorwaarden op rond sociale tewerkstelling als financieringscriterium.
Bijkomend zet Trividend actief in op een impactstrategie. Zo biedt het sinds 2022 voor elke klant een impacttraject aan om de beoogde maatschappelijke impact in kaart te brengen. De output is een dashboard dat dient als opvolgingsinstrument voor de klant zelf, en ook voor Trividend op een geaggregeerd niveau. Bovendien is Trividend bij veel van deze bedrijven betrokken als bestuurder met de missie om deze impact te bewaken en op te schalen. Op deze manier zorgen de investeringen van Trividend voor bijkomende jobs in de sociale economie én draagt elke investering bij tot een concrete oplossing voor een maatschappelijke uitdaging, zoals een CO2-reductie, dalend waterverbruik, circulair gebruik van grondstoffen, en dergelijke meer.
Dit alles wordt uiteindelijk bevestigd door de sterk groeiende instroom aan nieuwe aanvragen uit de sociale en circulaire economie, waarbij de meerwaarde van Trividend als early stage investeerder steeds sterker wordt bevestigd.
Dan is er de samenwerking met VLAIO en andere participatiefondsen. Naast financiële dienstverlening zet Trividend sterk in op ondersteuning en advies. Zo zet de organisatie sterk in op een actieve netwerkstrategie, en bouwde het doorheen de jaren een duurzame relatie uit met andere financiers en ondersteuners. Hiermee zoekt Trividend naar de meest sluitende oplossingen voor sociale ondernemingen, ook als die niet binnen de eigen portefeuille of investeringsstrategie passen.
Trividend neemt regelmatig deel aan financieringssessies georganiseerd door VLAIO. Zo werden er in september nog ochtendshows rond financiering georganiseerd waaronder een sessie rond impactfinanciering. Ook werkt de organisatie samen met de bedrijfsadviseurs van VLAIO om ook daar informatie uit te wisselen. Trividend is bijvoorbeeld een interessante financieringspartner voor circulaire ondernemingsprojecten die in een startfase zitten. Dankzij zulke samenwerkingen kunnen deze ondernemers heel gericht doorverwezen worden.
De sociale-economieondernemingen vinden ook steeds meer hun weg naar Trividend. Dat is het resultaat van de bijkomende en blijvende inzet op de netwerkstrategie, via infosessies. Ook het delen van goede praktijken uit de sector is hier een belangrijke hefboom. Daarnaast werkt Trividend sterk aan doorverwijzing binnen hun eigen ecosysteem, waarbij de toeleiding of informatiedoorstroom over Trividend ook gebeurt via projectadviseurs van het Departement Werk en Sociale Economie (WSE) en VLAIO. Een belangrijk signaal is ook de actieve instap van de koepelorganisaties in de kapitaalronde, waarmee Trividend mee kenbaar gemaakt wordt bij de doelgroep. Ook de deelname door vijf maatwerkbedrijven zelf vind ik een uitstekend teken dat de sector steeds meer de weg vindt en gelooft in de meerwaarde van Trividend.
Mevrouw Claes heeft het woord.
Bedankt, minister. Ik denk, aan de hand van de vragen en aan de hand van het antwoord, dat dat een zeer boeiend verhaal is. Het is ook zeer mooi om te zien dat zo’n indrukwekkende groep van mensen daar toch hun schouders onder willen zetten, onder die eerste-impactinvesteerder. Ik denk ook dat de link tussen de sociale economie en deze financiële constructie ook niet zo gemakkelijk wordt gemaakt, terwijl die sociale economie net bewijst dat ze wel investeren in onze economie en ook een economische meerwaarde hebben hier in Vlaanderen.
Nu, ik weet ook, met de voorbereiding van deze vraag, dat er ook een rapport bestaat. Ik ben naar de website van Trividend gegaan, trividend.be, en daar wordt ook duidelijk gemaakt hoe dat model werkt, theoretisch. Het zijn ook inspirerende modellen. En ook in het impactrapport 2021 wordt dat duidelijk gemaakt: hoe werkt dat, wat zijn de accenten, welke thema’s zijn belangrijk, en wat is de impact daarvan? En ik denk dat dat ook aantoont hoe de overheid, Vlaanderen en ook het middenveld de handen in elkaar kunnen slaan om ook risicokapitaal ter beschikking te stellen van die sociale economie, om te investeren in maatschappelijk waardevolle projecten.
Minister, nu vroeg ik mij nog af of het nu de bedoeling is dat Trividend systematisch verder zal groeien? Voorziet de Vlaamse Regering jaarlijks bijkomende middelen, of is dat telkens afhankelijk van het aantal investeerders, en van de vraag vanuit de sector?
Ten slotte wordt er ook jaarlijks de link gemaakt tussen sociale economie en de lokale besturen. Hoe zit het daarmee? Kunnen zij ook participeren in dit traject? Bedankt.
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Bedankt. Als het over impact gaat, dan denk ik dat Trividend ons echt wel een lesje kan leren, in positieve zin dan. Want ik moet eerlijk toegeven dat het voor mij ook wel iets nieuws was. De sociale economie is boeiend, maar ik ben zeker bereid om levenslang en levensbreed te leren.
Als ik dan kijk hoe Trividend opgebouwd is, dan bestaat dat eigenlijk uit een ploeg van geëngageerde vrijwilligers die zich ongeveer maandelijks over een aantal nieuwe investeringsaanvragen buigen. Dat zijn mensen die zich vrijwillig inzetten vanuit verschillende domeinen. Ik wil hen dan ook namens onze fractie zeker uitdrukkelijk bedanken voor hun vrijwillige inzet. Zeker als je bekijkt waartoe Trividend allemaal kan bijdragen – u hebt het benoemd, minister – dan gaat dat over circulaire oplossingen, talenten die ontplooid worden, en via sociale innovatie verbindt men ook de samenleving.
Ik had twee concrete vragen. Hoe kunnen we dit ten eerste nog meer bekendmaken? Ik las ook op de website – en u hebt daar eigenlijk gedeeltelijk op geantwoord, minister – dat er ook lerende netwerken zijn. Ik denk dat we die ook zeker kunnen ondersteunen. Ten tweede is er het groeipotentieel van dit initiatief. Ik denk dat er zeer veel toekomst in zit, en dat we dit moeten ondersteunen. Maar als ik dan een tip mag geven: ik heb in het verleden al een paar keer vragen gesteld over de energiekosten binnen de sociale economie. Dan denk ik dat we hier ook de kaart moeten durven te trekken van duurzaamheid, zodat we een dubbele maatschappelijke impact hebben. Dan zetten we in op de sociale economie maar hebben we ook aandacht voor klimaat en energie. Dus als we nadenken over groeipotentieel, dan kunnen we misschien ook daarop inzetten. Bedankt.
Minister Brouns heeft het woord.
Bedankt voor de bijkomende vragen. Rond de bekendmaking heb ik in mijn eerste antwoord al verwezen naar de informatiesessies daarrond.
Er komt een volgende kapitaalronde, en dan kan er inderdaad opnieuw een kapitaalinjectie komen. Zoveel is duidelijk. Dat gebeurt onder diezelfde voorwaarde, waarbij we voor elke 2 euro privaat geld 1 euro bijleggen, natuurlijk tot het mandaat dat de Vlaamse Regering daarvoor zal voorzien.
Dan zijn er de energiekosten. Dat is een gedeelde zorg. Daar hebben we de energiemaatregelen voor die via VLAIO bekend zijn, en ook de leningen vanuit het departement WSE voor hernieuwbare energie. Dat is niet de scope van Trividend.
Dan was er ook nog de vraag naar de lokale besturen. Er is op dit ogenblik geen participatie op dat vlak, maar er zijn steeds meer nieuwe aandeelhouders die zich daar melden. Maar dan moeten we eerst eens uitklaren wat daar de mogelijkheden van zijn. De sociale economie kan meedoen aan heel veel van de maatregelen van VLAIO. We hebben er ook expliciet naar gekeken dat dat zeker kon. Maar de vraag naar de participatie van lokale besturen moet dus juridisch uitgeklaard worden.
Mevrouw Claes heeft het woord.
Ik denk dat het duidelijk is dat Trividend vooral de klemtoon legt op die maatschappelijke impact en die meerwaarde.
Ik heb misschien nog een slotbedenking. Bij het evalueren van de Vlaamse subsidies naar ondernemingen werd vorig jaar, in 2021, toch sterk ingezet op die maatschappelijke meerwaarde. En ik denk dat vooral dit voorbeeld zeer inspirerend kan zijn naar andere ondersteuningsmodellen. Bedankt.
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Het positieve is dat we kunnen afsluiten dat er groeipotentieel zit in dit model. En dan kijk ik ernaar uit hoe we dat verder kunnen blijven uitdragen, door onder andere hierover vragen te stellen. Bedankt.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.