Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
De heer Coel heeft het woord.
Voor het herfstreces viel er op uw kabinet een gezamenlijk schrijven in de bus van de Bond Beter Leefmilieu (BBL), Natuurpunt, World Wide Fund for Nature Belgium (WWF), Velt en Dryade dat deze Vlaamse Regering in gebreke stelt voor het gevoerde pesticidebeleid, dat nefast zou zijn voor de menselijke gezondheid en het leefmilieu. De auteurs stellen dat het te weinig ambitie toont en dat het de Habitat- en Pesticiderichtlijn schendt, alsook het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).
In eerste instantie zou het Natuurdecreet strijdig zijn met de Europese Habitatrichtlijn. Die voorziet immers enkel in een passende beoordeling voor vergunningsplichtige activiteiten in of nabij Natura 2000-gebied, waar de Europese Commissie stelt dat ook meldingsplichtige activiteiten met mogelijk aanzienlijke effecten op Natura 2000-gebieden, zoals pesticidegebruik, een passende beoordeling vereisen. Daarnaast hekelen de auteurs ook het gebrek aan verbods- en gebruiksbeperkingen voor pesticiden in beschermde gebieden en Natura 2000-gebieden. De Europese Pesticiderichtlijn legt op om in bepaalde gebieden het gebruik te minimaliseren of zelfs te verbieden. Vlaanderen gaf gevolg aan deze bepaling in het decreet Duurzaam Pesticidegebruik, maar de uitvoering in het besluit Duurzaam Pesticidegebruik ontbreekt. Deze niet-uitvoering is volgens de indieners strijdig met het Europese verdrag en raakt zelfs aan de buitencontractuele aansprakelijkheid.
Tot slot worden er, aldus de briefschrijvers, te beperkte bufferzones gehanteerd rond Natura 2000-gebieden en gebieden gebruikt door het brede publiek of kwetsbare groepen zoals huizen, scholen en crèches. Het besluit Duurzaam Pesticidegebruik voorziet niet in die bufferzones, waardoor volgens de auteurs wederom de Europese Pesticiderichtlijn zou worden geschonden. Daarbij voelen ze zich gesterkt door twee recente uitspraken van respectievelijk een Nederlandse rechtbank en de Franse Raad van State, die wijzen op het belang van aangescherpte bufferzones voor mens en natuur.
De betrokken verenigingen roepen de Vlaamse Regering op om binnen de dertig dagen de inbreuken te erkennen en binnen de negentig dagen de regelgeving op orde te zetten, anders volgt er een dagvaarding voor de rechtbank.
Minister, hoe reageert u op de ingebrekestelling en welke maatregelen kunt u nemen?
Minister Demir heeft het woord.
Pesticiden in ons oppervlaktewater en leefomgeving vormen in Vlaanderen inderdaad een groot probleem. We zijn ons daarvan bewust, ook zonder de ingebrekestelling. Bovendien zijn er binnen Europa heel wat bewegingen rond een eventuele verordening aangaande het terugdringen van blootstelling aan pesticiden. We volgen die besprekingen en wat zich daar afspeelt.
Concreet met betrekking tot de ingebrekestelling heeft de administratie intussen een eerste analyse gemaakt. In de ingebrekestelling worden de volgende drie punten aangehaald: het gebrek aan een passende beoordeling bij pesticidegebruik in of nabij Natura 2000-gebieden; de afwezigheid van verbods- en gebruiksbeperkingen voor pesticiden in beschermde gebieden en Natura 2000-gebieden; de te beperkte bufferzones rond Natura 2000-gebieden en gebieden gebruikt door het brede publiek of kwetsbare groepen, met inbegrip van de huiskavel.
Pesticiden hebben vaak een negatief neveneffect op het milieu en op onze gezondheid. Ook bijen en andere wilde bestuivers ondervinden daar problemen van.
Vlaanderen duidde, in uitvoering van de Habitatrichtlijn, 105.000 hectare aan als Habitatrichtlijngebied. In die gebieden worden zowel bijzondere habitats als specifieke soorten strikt beschermd. Activiteiten die significante negatieve effecten hebben op deze soorten en habitats kunnen volgens de richtlijn niet in en rond die gebieden. Ik heb intussen adviezen opgevraagd in welke mate we die negatieve effecten kunnen uitsluiten. Indien niet, dan met een bijkomend regelgevend kader.
Ik wacht dat dus even af. Zeker voor de gebieden waarvan de Vlaamse democratie heeft bepaald dat het speciale beschermingszone (SBZ) is, dat het habitat is, mag dit niet achteruitgaan. Daar nog pesticiden gebruiken, tart natuurlijk alle verbeelding. Ik heb advies gevraagd en we zullen bekijken welk wetgevend initiatief wij moeten nemen.
De heer Coel heeft het woord.
Minister, u vatte nog eens de drie punten samen en u kondigde aan dat er na de evaluatie eventueel regelgevend initiatief zal volgen. Ik kijk daarnaar uit.
Op 4 oktober 2022 liet u op vraag van collega Hannes Anaf in deze commissie weten dat Vlaanderen met het eigen actieplan een constructieve partner is bij het opstellen van het nationale actieplan ter reductie van de pesticiden, dat van 2023 tot 2027 zal lopen. U zei toen dat het de verwachting was dat de acties eerstdaags op een interministeriële conferentie zouden kunnen worden goedgekeurd. Kunt u daarvan de huidige stand van zaken geven?
Op Vlaams niveau wordt er, specifiek voor de landbouw, uitgekeken naar initiatieven zoals geïntegreerde gewassenbescherming. Er is een focus op de omschakeling richting bio, maar ook op het gebruik van gewassenbeschermingsmiddelen die zijn toegestaan in de biolandbouw, op de totale hoeveelheid gebruikte gewassenbeschermingsmiddelen, en op het toeleiden naar meer precisie-initiatieven. Dat wordt allemaal gestimuleerd via het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) en de ecoregelingen. U hebt wellicht ook kennisgenomen van de opmerkingen van de Europese Commissie over het ontwerp-GLB. Met uw collega-minister Brouns hebben we het in de commissie al een aantal keren gehad over de finale versie en wanneer die te verwachten is. Is er op het vlak van onder andere pesticiden afstemming geweest tussen u en minister Brouns over de maatregelen in het GLB die daartoe kunnen bijdragen? Weet u of u nog tegemoet zult komen aan de hiaten die de Europese Commissie in het Vlaamse strategisch plan GLB heeft opgemerkt?
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
We hebben hier al meerdere keren vragen gesteld over het Vlaamse pesticidebeleid. Minister, u kondigt nu een initiatief aan om in de Natura 2000-gebieden het gebruik van pesticiden te verbieden. Wij juichen dat toe. Wij zouden heel graag nog verder gaan. Wij hebben het initiatief genomen om een voorstel in te dienen. Wij willen dit uitbreiden tot de Natura 2000- en de waterwingebieden, en tot de bufferzones rond plaatsen waar kinderen zich begeven, zodanig dat pesticiden ook de gezondheid van kinderen niet schaden. Het gaat dus niet alleen om de natuur maar ook om kwetsbare groepen.
Minister, wij zullen u zeker steunen in initiatieven die daartoe bijdragen. Wij denken dat dat de weg voorwaarts is.
Ik sluit mij aan bij de vraag over het GLB. Ik veronderstel dat er nu stilaan een definitief GLB-plan, dat Vlaanderen heeft moeten voorbereiden en dat tegen 31 december 2022 goedgekeurd zou moeten zijn, naar de Europese Commissie of naar Europa kan gaan ter goedkeuring. Minister, hebt u de laatste versie van dat GLB gezien? Weet u wat daar inzake pesticiden in staat?
Minister Demir heeft het woord.
Ik wil eerst iets zeggen over die pesticiden. Het wordt echt wel tijd om ter zake in Vlaanderen de juiste weg op te gaan. Ik heb een zeer verontrustend rapport van het United Nations International Children's Emergency Fund (UNICEF) gezien. Het is een zeer recent rapport, van heel wat landen. Volgens dat rapport leeft bijna 9 procent van de kinderen onder de 18 jaar in gebieden met een hoog risico op pesticidevervuiling. In die grafiek stonden heel veel landen die het veel beter deden. Er waren twee landen die het slechter deden: Polen en Tsjechië. Ik ben zeer beschaamd wanneer ik dat rapport bekijk. Dat betekent dat we niet anders kunnen. We kunnen moeilijk onze ogen blijven sluiten.
Ik heb inderdaad advies gevraagd. Voor mij is dat een eerste stap richting het verbieden van pesticiden in SBZ-gebieden. Die cijfers zijn hallucinant. Als je dat vergelijkt met andere landen, is dat echt wel een oogopener. Kinderen zijn heel kwetsbaar, zoals jullie weten.
Wat het GLB betreft: elke scheet die ik laat rond stikstof moet naar de regering. Rond het GLB is dat blijkbaar niet het geval. Wij hebben daar niets van gezien. Dat wil ik toch aan het parlement meegeven. Wij hebben daar meermaals naar gevraagd, maar we weten het niet. Wij hadden met het kabinet heel wat amendementen, maar die zijn niet behouden. In de eerste versie zaten geen reducties op pesticiden. Ik weet niet wat de laatste stand van zaken is. Dat is blijkbaar een heel geheim document. U moet weten dat Europa heel veel opmerkingen over dat document had. Het Agentschap Natuur en Bos (ANB) heeft daar heel veel opmerkingen over gegeven. Ons kabinet, en ik als minister bevoegd voor het leefmilieu, hebben daar heel wat opmerkingen over gegeven. Ik hoop dat de ezel zich niet stoot aan dezelfde steen. Jullie weten ook dat zo’n GLB een passende beoordeling moet krijgen. Als dat niet passend wordt beoordeeld, is dat nefast voor onze landbouwers. Dat moeten we absoluut, absoluut, absoluut vermijden! Ik hoop echt dat diegenen die daarmee bezig zijn geweest, hun volle verantwoordelijkheid nemen en dat ze de landbouwers niet in de steek zullen laten door daarna op te botsen tegen dingen waarvoor niet alleen wij maar ook onze diensten hebben gewaarschuwd.
De heer Coel heeft het woord.
Minister, ik begin met het laatste. Wat betreft het GLB is het toch wel een beetje bijzonder dat er zo weinig of geen afstemming met u is gebeurd. Zeker als je de originele feedback van de Europese Commissie leest, dan zijn er wat betreft uw bevoegdheden heel duidelijke richtlijnen op heel wat domeinen. Niet alleen gaat het over pesticiden, maar ik denk ook aan de maatregelen rond nitraten, de uitspoeling. Er staat ook een heel duidelijke paragraaf in over de mestactieplannen en de initiatieven die in het originele Vlaamse strategisch plan volgens de Europese Commissie te veel in lijn lagen met voorgaande strategieën die niet hebben geleid tot het behalen van de doelstellingen. Dat is wel jammer. Ook de landbouwers en het leefmilieu tout court hebben belang bij een geïntegreerde aanpak, over de beleidsdomeinen heen. We moeten niet in silo’s werken: een beetje landbouwbeleid, een beetje beleid voor natuur, een beetje beleid voor het leefmilieu. Dat moet allemaal op elkaar worden afgestemd. Daar ligt nog een opdracht. Ik zal deze vraag voorleggen in de commissie Landbouw. Ik zal de minister daar vragen om daarover met u af te stemmen.
We rekenen er ook op dat met een sterk Vlaams strategisch plan wat stappen kunnen worden gezet rond pesticiden.
U kaart het UNICEF-rapport aan. Ik moet daar nog kennis van nemen en ga daar dus niet op in. Uiteraard mogen we niet blind zijn voor de gevolgen van pesticiden op mens en natuur, zeker op het vlak van gezondheid. We zullen dat ernstig nemen. Het gepaste beleid dringt zich op. Anderzijds moeten we natuurlijk ook, mits een verantwoord gebruik, de opportuniteiten zien van de toenemende technologie rond precisielandbouw om onze gewassen te beschermen en om op een efficiënte manier voedsel te kunnen produceren. Daar is een evenwicht nodig. Maar laat het duidelijk zijn dat de gezondheid van de mensen daarbij uiteraard altijd op de eerste plaats moet komen. Ik kijk dus uit naar nieuwe initiatieven op dat vlak. En met betrekking tot het GLB roep ik op tot afstemming binnen de regering.
De vraag om uitleg is afgehandeld.