Verslag vergadering Commissie voor Wonen en Onroerend Erfgoed
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Minister, het Groot Vleeshuis aan de Groentenmarkt in Gent is in slechte staat. In april vorig jaar werd het gebouw gesloten omdat de veiligheid niet meer gegarandeerd kon worden. Door verdere stabiliteitsproblemen overwoog men afgelopen zomer om een veiligheidsperimeter in te stellen rond het gebouw. Die perimeter kwam er aan de waterkant van het Vleeshuis. Vooral het dak en de dakkapellen vormen het probleem. Er zijn tijdelijke stut- en dringende instandhoudingswerken uitgevoerd, maar de structurele en noodzakelijke restauratiewerken staan pas gepland voor 2026. Dan zou de stad Gent middelen voorzien.
Minister, het Vleeshuis is een waardevol monument midden in de stad. Wat is de huidige toestand van het monument? Hoe is het monument is zo'n slechte staat kunnen raken?
Werden er in het verleden al premies toegekend voor het onderzoek en de instandhoudingswerken van het Vleeshuis? Heeft de stad Gent recent meegedongen voor een premie via de oproepprocedure? Ik zag op de website van Onroerend Erfgoed dat er bij oproepen voor kleine totaalprojecten dit jaar in twee soorten totaalprojecten geïnvesteerd wordt: dakrestauraties en stabiliteitswerken. Dat zijn nu net de twee cruciale dingen in dit dossier.
Hoe verloopt de communicatie met de stad Gent over het monument?
In uw beleid stimuleert u het regelmatig onderhoud aan monumenten. Zijn er volgens u nog manieren om dergelijke gevallen in de toekomst te voorkomen?
Als laatste vraag, kan de huidige toestand nog vier jaar volgehouden worden? Bieden deze tijdelijke maatregelen wel voldoende garantie voor verder onherroepelijk verlies aan de erfgoedwaarde van het gebouw?
Minister Diependaele heeft het woord.
Mevrouw Van Werde, zeer wel bedankt voor uw vraag over een boeiend thema, over een schitterend stukje onroerend erfgoed. Maar ik ga het antwoord overlaten aan Anne-Lien Goeminne, die dat met evenveel passie voor u zal brengen.
Het Groot Vleeshuis in Gent dateert van begin 15e eeuw. In de daaropvolgende eeuwen werd het pand meermaals verbouwd. Begin 20e eeuw vond een omvangrijke, historiserende restauratiecampagne plaats. Daarbij werd het originele uitzicht deels hersteld. De nadruk op herstel van het uitzicht tijdens deze restauratie zorgde er echter voor dat bouwkundige en stabiliteit-technische elementen niet optimaal werden uitgevoerd. Daardoor vertonen verschillende onderdelen van het gebouw nu – honderd jaar later – grote problemen.
Het meest urgent zijn de teruggebrachte dakkapellen, die door een gebrekkige opbouw onstabiel werden, en de houten dakkap. Vanwege loskomende stenen en glas van de dakkapellen, moest in 2019 het pad langs de waterzijde van het Vleeshuis afgesloten worden om de openbare veiligheid te garanderen. De dakkapellen langs de pleinzijde werden in 2022 voorzien van een schoring om een gelijkaardig probleem te voorkomen. Onderdelen van de houten dakkap van het gebouw raakten de afgelopen jaren ernstig verzwakt door waterinfiltratie. Daarom zijn in 2021 schoringen aangebracht aan de binnenzijde van het monument.
Er werden al premies toegekend voor onderzoek en instandhoudingswerken aan het Vleeshuis. In 2020 kende het agentschap Onroerend Erfgoed namelijk een onderzoekspremie toe aan de stad Gent. De opzet was om een aantal vooronderzoeken uit te voeren, zodat er een correcte inschatting verkregen kon worden van de noodzakelijke interventies aan het gebouw. Deze onderzoeken werden ook uitgevoerd met het oog op een toekomstig restauratiedossier voor karkasrestauratie. Uit het onderzoek bleek dat het houten gebinte in bijzonder slechte staat verkeert. Daarop heeft de stad Gent in 2021 tijdelijke stut- en schoringswerken laten uitvoeren.
In het voorjaar van 2022 verleende mijn agentschap een premie voor dringende werken om lekken in het dak waterdicht te maken. De stad Gent gaf daarnaast aan het architectenbureau Bressers de opdracht om een restauratiedossier uit te werken. Dit dossier werd in nauw overleg met mijn agentschap uitgewerkt. Momenteel heeft de stad nog geen premiedossier ingediend.
De stad Gent heeft dus de nodige maatregelen getroffen om verder verval of instortingsgevaar te voorkomen door middel van schoringswerken. Daarnaast werd het Groot Vleeshuis in functie van het restauratiedossier gedetailleerd in kaart gebracht. Zo zijn de probleemzones gekend en kan de restauratie worden uitgevoerd. Er is daarbij specifiek aandacht voor de gotische muurschildering in het interieur, een befaamd maar kwetsbaar onderdeel van het pand.
Het agentschap Onroerend Erfgoed staat in nauw overleg met het departement Facility Management en de dienst Stadsarcheologie en Monumentenzorg omtrent de restauratie en mogelijke herbestemming van het Groot Vleeshuis. Deze communicatie verloopt vlot.
Dank u wel Anne-Lien. Het is natuurlijk een beetje subjectief maar ik vind dat u het zelfs beter doet dan de minister. (Gelach)
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Dank u Anne-Lien en dank u minister voor het lange antwoord. Het is jammer dat zo een groot monument dat zo zichtbaar is in de stad zo vervallen is. Daar zijn we het allemaal over eens, zeker omdat erfgoed een van de toeristische troeven is van een stad.
Uit uw antwoord maak ik op dat er alles aan gedaan wordt om de toestand van het gebouw zo stabiel mogelijk te houden en dat er ook al studies gebeurd zijn in functie van het restauratiedossier. Ik kan alleen hopen dat de echte restauratie niet te lang meer op zich laat wachten.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Dank u wel voor het antwoord, minister, dat inderdaad voortreffelijk gebracht werd. Er was wel wat geroezemoes in de zaal maar toch was het goed verstaanbaar.
Collega Van Werde, dank u voor de vraag. Wat ik altijd probeer te doen wanneer er een specifieke situatie is in een stad, is het een beetje opentrekken naar andere monumenten. Dit gaat nu over één monument en het is zeer zichtbaar. Dan vraag ik me af hoe het zover is kunnen komen. Hoe kan het dat er bij zo een zichtbaar gebouw op zo een belangrijke plaats in de stad Gent die verwaarlozing is? Dat is ook mijn vraag aan de minister: wat leren we hier nu uit? Hoe kunnen we voorkomen dat dergelijke monumenten in een dergelijke verwaarloosde situatie terechtkomen? Hoe kunnen we dat verhinderen? Ik denk dat we daar op die manier lessen moeten uit trekken om te voorkomen dat het nog bij andere monumenten gebeurt.
Minister Diependaele heeft het woord.
Dank u wel, ook aan Anne-Lien, om het mij iets gemakkelijker te maken. Eerst en vooral zat ik zelf begin augustus in zo een bootje dat daar passeert en het is inderdaad zeer triest om te zien. Het is een schitterend stukje erfgoed. Het is volgens mij een van de mooiste middeleeuwse niet-religieuze erfgoedsites die wij hebben. Het heeft ook die locatie die heel bijzonder is, met ‘t Galgenhuis ernaast met het Waterhuis aan de Bierkant. Ook bij het Gravensteen, de Groentenmarkt en ga zo maar door. Er zijn heel veel redenen om op dat stukje erfgoed nog extra trots te zijn als je al heel trots bent op heel Gent en alles wat Gent te bieden heeft. Het is dan ook pijnlijk om te zien dat er iets schort aan het monument, zeker vanaf de zijde van het water want daar is het echt het meest zichtbaar.
Informeel hebben we het er al over gehad met een paar mensen van Gent en zij delen natuurlijk wel die bezorgdheid. Mevrouw Schauvliege, om wat aan te sluiten bij uw opmerking: Gent is op dit moment bezig aan een ruimer plan om alle monumenten in een traject te steken om te kijken wanneer men wat kan aanpakken en om de zaken te prioriteren. U weet dat zij natuurlijk ook nog andere uitdagingen hebben. Dan moet men al die verschillende belangen en domeinen die beantwoord moeten worden in Gent, in evenwicht brengen. Daarom is men daar wel degelijk aan het werk. Maar ik weet ook dat men die bezorgdheid voor dat erfgoed, en specifiek voor het Vleeshuis, wel degelijk deelt.
Wat we hier puur beleidsmatig voor onszelf uit kunnen leren, is dat de keuze die we twee of drie jaar geleden gemaakt hebben, de juiste keuze is, namelijk dat we ons premiesysteem niet langer richten op de heel grote verbouwingswerken maar meer kijken richting onderhoudswerken. Ik heb altijd gezegd dat we heel goed weten dat we daar deze legislatuur en zelfs de volgende en waarschijnlijk ook die daarna, nog niet onmiddellijk de ‘benefit’ van zullen zien maar op heel lange termijn zou dat er wel moeten toe bijdragen dat we de totale kosten voor erfgoedprojecten kunnen doen afnemen omdat men in de toekomst meer gaat inzetten op onderhoud en het verduurzamen van het erfgoed. Die beleidsmatige keuze die we toen gemaakt hebben en de aanpassingen in het premiesysteem zijn volgens mij de juiste keuzes geweest. Dergelijke situaties tonen dat, maar in de volle wetenschap dat dat maar op lange termijn werkt.
We volgen in elk geval de situatie van het Vleeshuis van dichtbij op. We houden de lijn met Gent van dichtbij open om te zorgen dat we snel kunnen schakelen als dat nodig is of wanneer zij plannen hebben, we hen onmiddellijk kunnen ondersteunen. Ik denk dat dat op dit moment de goede manier is om dat aan te pakken.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Ik heb daar weinig aan toe te voegen. Ik denk dat wat de minister net zei, inderdaad de juiste oplossing is: blijven werken, langetermijndenken en het monument niet gewoon als oud relict bekijken. Houd het leefbaar, onderhoud het en, zoals we met kerken altijd zeggen, geef het desnoods een herbestemming of zo. Zorg dat het van belang blijft voor het leven in de stad.
De vraag om uitleg is afgehandeld.