Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Vraag om uitleg over de problemen met de nieuwe deeltjestellertest voor dieselvoertuigen met een Euro 5- en Euro 6-motor
Verslag
Mevrouw Mertens heeft het woord.
Sinds 1 juli van dit jaar worden dieselauto’s op de technische controle onderworpen aan een verfijnde roetfilter- en deeltjestellertest of PN-meting. Deze nieuwe maatregel was nodig om fraude met roetfilters en defecte roetfilters te kunnen opsporen en zal bijdragen tot een betere luchtkwaliteit, wat onze gezondheid, het milieu en het klimaat ten goede komt.
Deze milieutest is van toepassing op alle personenwagens en lichte vrachtauto’s met een dieselmotor met een euronorm vanaf Euro 5 en hoger, dus niet voor wagens met bijvoorbeeld Euro 4. Wanneer het voertuig meer dan 1 miljoen fijnstofdeeltjes per kubieke centimeter uitstoot, dan krijgt de eigenaar een rode kaart. Voertuigen die zich in de zone tussen 250.000 en 1 miljoen roetdeeltjes bevinden, krijgen een groene kaart met een waarschuwing.
Sofie Vanhout van de Groepering van Erkende Ondernemingen voor Autokeuring en Rijbewijs (GOCA) Vlaanderen stelt vast dat het voornamelijk de oudere Euro 5a-voertuigen zijn die worden afgekeurd. Deze wagens dateren voornamelijk van voor 1 januari 2013. In deze categorie kreeg 12,7 procent van de voertuigen een rode kaart. Van de gecontroleerde Euro 5b-wagens werd 8 procent afgekeurd en bij de Euro 6-wagens was dat 1,9 procent. Samen goed dus voor een afkeuring van bijna 23 procent.
Wanneer het voertuig een rode kaart krijgt, moet de eigenaar binnen de 3 maanden de roetfilter laten reinigen of laten vervangen. Een roetfilter reinigen kost gemiddeld tussen de 200 en 400 euro. Het vervangen van de roetfilter kost al gauw … hier staat nog tussen de 1000 tot 1500 euro, maar van garagisten weet ik dat het kan oplopen tot 3000 euro of zelfs meer, naargelang het model van de auto. Vanwege deze hoge kost voor toch wel oudere wagens, willen velen kiezen voor een reiniging van de partikelfilter. Echter is daar een probleem. Garagisten beschikken nog niet over de juiste uitrusting om de fijnstofdeeltjes goed te kunnen meten. Daardoor is de eigenaar van de wagen op voorhand niet zeker of hij met een gereinigde roetfilter door de keuring zal geraken, waardoor de filter alsnog vervangen moet worden. Ook blijkt dat als de filter toch vervangen werd, het nog niet zeker is dat men wel door die keuring geraakt. Ook bij de aankoop van een tweedehandsauto weet de koper eigenlijk niet of de wagen de test zal doorstaan, en ik vraag me af hoeveel mensen hiervan op de hoogte zijn als ze een tweedehandswagen aankopen. Zeker in tijden van crisis, is dit niet wenselijk.
Daarom mijn vragen aan u, minister.
Hoe komt het dat garages nog niet beschikken over de juiste uitrusting om de fijnstofdeeltjes precies te kunnen meten?
Klopt het dat ook in de keuringsstations verschillende testen kunnen leiden tot verschillende resultaten?
Vanaf wanneer voert men deze verfijnde roetfilter- en deeltjestellertest uit in Wallonië en Brussel?
De heer Verheyden heeft het woord.
Minister, collega’s, vanaf 1 juli 2022 zet Vlaanderen de deeltjestellertest – de zogenaamde PN-meting – in tijdens de technische keuring van dieselwagens in Vlaanderen. Die maatregel moet roetfilterfraude tegengaan en bijdragen tot een betere luchtkwaliteit. Naar schatting rijden er vandaag in Vlaanderen zo’n 150.000 dieselwagens op de weg met een gefraudeerde of defecte roetfilter. Met deze moderne milieutest moet Vlaanderen koploper zijn in de Europese strijd tegen roetfilterfraude. Een mooi principe om die overtreders te vatten die bewust zonder of met een defecte roetfilter rondrijden, maar het kan echter zeker niet de bedoeling zijn dat de nieuwe test autobestuurders met Euro 5- of Euro 6-motoren aanpakt die wel degelijk met een correct werkende roetfilter zijn uitgerust. Het kan ook niet de bedoeling zijn dat nieuw geplaatste roetfilters in bepaalde gevallen ook de controle niet doorstaan. Ik denk dat dat te gek is voor woorden.
Heel wat automobilisten worden door de test met de rug tegen de muur geplaatst. Zo ontving ik bijvoorbeeld een melding van een automobilist die voor de tweede keer werd afgekeurd op de autokeuring. De man plaatste nochtans een nieuwe dure roetfilter. Tevergeefs echter, want de auto werd opnieuw afgekeurd. Vanuit de garagesector – de collega heeft het al gezegd – kan men geen pasklaar antwoord geven om deze automobilisten te helpen. Navraag leert ons dat heel veel mensen met de handen in het haar zitten, omdat hun auto gewoon niet meer door de keuring raakt.
Vandaar, minister, deze vragen.
Bent u op de hoogte van deze problemen?
Kunt u verklaren hoe het komt dat Euro 5-roetfilters die tot voor kort perfect in orde waren, en nieuw geplaatste roetfilters niet meer door de technische keuring geraken?
De garagesector kan de getroffen automobilisten geen duidelijke reden voor de afkeuringen geven. De vraag is dan ook: kan de minister dat dan wel? Vindt u het kunnen dat Euro 4-diesels nog wel onderworpen worden aan de oude test en dus wel meer mogen en kunnen uitstoten dan de eigenlijk wel properder euro 5- en Euro 6-voertuigen?
Welke maatregelen neemt u om ervoor te zorgen dat werkende en nieuwe roetfilters toch de test kunnen doorstaan?
En ten slotte, wordt er overleg gepleegd met de keuringscentra of de test eventueel kan worden aangepast?
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u wel, collega’s, voor jullie vragen. Misschien moeten we om te beginnen toch even terug naar het begin van de legislatuur gaan. Begin 2020 kon het allemaal niet snel genoeg gaan. Ik kreeg toen vanop alle banken het verwijt dat ik talmde in de aanpak van roetfilterfraude, naar het hoofd geslingerd. Toen was dat nog niet mogelijk. We hebben toen ook duidelijk de boodschap gegeven dat we dat pas wilden invoeren als het in alle gewesten in zou gaan. We wilden dat pas invoeren als er gehomologeerde toestellen waren. En we wilden dat pas invoeren als ook de regelgeving was aangepast.
We hebben dan zelf het initiatief genomen om, in samenspraak met de andere gewesten, een en ander te kunnen uitrollen, de regelgeving aan te passen, en ervoor te zorgen dat onze keuringscentra voorzien zijn van de gehomologeerde toestellen. Die homologatie gaf in 2020 ook nog een probleem. Sinds 1 juli is de nieuwe regelgeving in de drie gewesten in werking.
Zoals u weet zal men vandaag, als men met een auto met roetfilter binnenrijdt in een keuringscentrum, met een goedwerkende roetfilter – een filter die enkele 1000'en deeltjes uitstoot – een groene kaart krijgen. Als men meer dan 250.000 deeltjes uitstoot, krijgt men een waarschuwing dat er potentieel iets aan de hand is. Dan weet de eigenaar dat hij toekomstgericht, of alleszins met het oog op een volgende keuring, best zijn roetfilter laat nakijken. Wanneer er meer dan 1 miljoen deeltjes worden uitgestoten, krijgt de persoon in kwestie een rode kaart. Dan wordt het voertuig afgekeurd. Initieel had hij dan 14 dagen om zich in regel te stellen, maar na heel wat klachten inzake materialenlevering en dergelijke meer, hebben we dat – in samenspraak met de 3 gewesten – verlengd naar 3 maanden, zodat men 3 maanden de tijd krijgt om zich in regel te stellen.
We hebben nu dus die nieuwe meettoestellen bij onze keuringscentra, maar we horen ook, mevrouw Mertens, dat niet alle garagisten op dit ogenblik al voldoende uitgerust zijn met die meettoestellen. Er zijn er vandaag de dag al een tiental gehomologeerd, dus ze kunnen die aankopen om hun klanten te helpen. Alleszins is het een zaak voor de garagisten zelf om te zorgen dat ze een goede service aan hun klanten kunnen leveren.
Hoe dan ook heeft GOCA zich geëngageerd om nog bijkomende infosessies te houden en informatie te verstrekken naar de garagisten toe, opdat zij zo goed mogelijk hun klanten verder kunnen helpen.
Laat me specifiek ingaan op de monitoring en het verder verloop. Ik weet, mijnheer Verheyden, dat er destijds sprake van was dat 150.000 mensen zouden rondrijden met een gesjoemelde of defecte roetfilter. Er zijn mensen die dat opzettelijk doen. We weten dat er destijds reclame werd gemaakt, door bepaalde bedrijven die ervoor zorgden dat de roetfilter eruit werd gehaald, zodat men sneller kon accelereren, of wat dan ook de doelen zouden kunnen zijn. Dat is natuurlijk laakbaar gedrag, en dat willen we niet.
Maar daarnaast zijn er natuurlijk ook mensen bij wie de roetfilter versleten is, vanwege slijtage van de wagen tout court, of mensen die een tweedehandswagen kopen. Bij de mensen die vandaag een tweedehandswagen kopen, moet die wagen voor verkoop ook altijd naar de keuring. Het moment dat het voertuig gekeurd is, is een signaal dat de roetfilter nog werkt. Het is alleen maar een probleem als die na verloop van tijd niet meer werkt, en dat komt door slijtage.
Wat zijn de cijfers dan vandaag? Voor de periode van 1 juli tot en met 31 augustus 2022 werden er 141.000 dieselvoertuigen met roetfilter gecontroleerd. Daarvan werden er 8673 afgekeurd, oftewel 6,1 procent van het totaal aantal voertuigen die zich hebben aangeboden. Dit ligt in lijn met de studie en met de eerdere steekproeven die uitgevoerd zijn. Van deze 8673 voertuigen kregen er 4029 een waarschuwing, dus van die 6,1 procent kreeg 2,8 procent een waarschuwing, dat de roetfilter niet optimaal werkt, en dat zij zich met oog op een volgende keuring in regel moeten stellen
We blijven dat alleszins opvolgen en monitoren. We vergelijken dat ook met de andere gewesten. We zien dat er in Wallonië wat minder afkeuringen waren, in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest meer afkeuringen, maar alleszins wordt daarover nauw overlegd. En tegelijkertijd is er ook de sectorfederatie van de garagisten, TRAXIO, die mee met ons in overleg zit, opdat we nog beter instructies kunnen geven aan de garagisten, zodat zij ervoor kunnen zorgen dat hun klanten die terug moeten komen naar de keuringscentra, hopelijk snel een keuring kunnen krijgen.
Ik kreeg er zelf ook redelijk veel klachten over. Nu, luchtkwaliteit is en blijft een belangrijk aspect. Diegenen die moedwillig met hun roetfilter frauderen, daar kunnen we uiteraard geen medelijden mee hebben. Diegenen die het door slijtage en dergelijke hebben, daar hebben we natuurlijk meer respect voor. Maar iedereen moet alleszins op een duidelijke manier de kans krijgen om zich in regel te stellen, vandaar al die verlenging tot drie maanden. We blijven sowieso alles evalueren, en hopen zodoende een bijdrage te kunnen leveren aan de luchtkwaliteit.
Mevrouw Mertens heeft het woord.
Dank u wel voor uw antwoord, minister.
U geeft aan dat op dit moment slechts tien garagisten een gehomologeerd toestel hebben, en dat ze zich zo snel mogelijk in regel moeten stellen. Daar knelt net het schoentje. Die toestellen zijn op dit moment gewoon niet verkrijgbaar. Er zijn verschillende instanties die me gemeld hebben dat ze er wel aankomen, maar dat ze nog niet verkrijgbaar zijn. Ik vind het zelfs knap dat de garagisten die toestellen zo snel mogelijk willen krijgen, willen hebben, willen kopen, want ze weten ook dat ze uiteindelijk maar tijdelijk gebruikt zullen worden omdat de dieselwagens er meer en meer uitgaan, die gaan meer en meer verdwijnen. Maar toch willen ze zo snel mogelijk investeren in zo’n toestel, om hun klanten beter te kunnen helpen.
Het komt vaak voor dat iemand die met zo’n oude wagen rondrijdt, dat uit noodzaak doet. Niet iedereen heeft zomaar het geld om meteen een nieuwe wagen te kopen, of om er nog heel veel geld in te steken. Dat gezondheid belangrijk is, dat besef ik maar al te goed. Dat is vorige week ook nog eens gebleken, toen in de krant stond dat er zelfs al roetdeeltjes in de hersenen van ongeboren baby’s gevonden worden. Dus die noodzaak is er zeker, maar het moet ook wel haalbaar blijven. We zien in Nederland dat de verfijnde roetfilter ook zou ingaan op 1 juli, maar vanwege dezelfde problemen werd het daar uitgesteld naar 1 januari 2023.
De heer Verheyden heeft het woord.
Minister, ik vind dat u er toch wat simpel over gaat, hoor. Je zult als automobilist maar voorhebben dat je daarmee geconfronteerd wordt. Je steekt een nieuwe filter, en je bent er nog niet door. Ik heb die casus aangehaald. Ik heb er geen antwoord op gekregen. Die mensen staan in de kou. Die kunnen hun wagen aan de kant laten staan. Ik denk niet dat dat de bedoeling kan zijn. Ik denk eerder dat we moeten kijken naar het voorbeeld van Nederland, en dat we de instelling van die test moeten uitstellen tot de garagesector zich in regel heeft kunnen stellen, en zij die toestellen kunnen aankopen, zodanig dat ze hun klanten kunnen helpen zoals het moet. U schuift nu de hete brei door naar de garagesector, terwijl de collega ook duidelijk geschetst heeft dat die toestellen niet zomaar verkrijgbaar zijn.
Milieuproblematiek is belangrijk. Gezondheid is belangrijk. We staan daar allemaal zij aan zij, maar, minister, het moet werkbaar blijven. Op deze manier krijg ik toch een beetje de indruk – we hebben dat al herhaaldelijk gezegd – dat mensen die problemen hebben om een nieuwe, propere wagen te kopen, in de kou gezet worden, en verplicht gedreven worden naar het openbaar vervoer. Ik denk niet dat dat de juiste manier van werken is.
Mijn vraag is dus nogmaals: bent u bereid om die test eventueel on hold te zetten, en een aantal maanden door te schuiven, tot de garagesector in regel is, en deze mensen geholpen kunnen worden?
De heer Bex heeft het woord.
Collega’s, ik denk dat het heel goed is dat we strenger controleren op die roetfilters. Fijnstof is een sluipmoordenaar, en het is dus goed dat er effectieve controles zijn op die uitstoot, en dat mensen ook verplicht worden om hun auto aan te passen. In dat opzicht denk ik dat het niet goed zou zijn, indien we de uitrol van die maatregel uitstellen, want dat kost echt levens.
Tegelijkertijd snap ik wel dat mensen heel gefrustreerd geraken als ze een nieuwe roetfilter op hun auto plaatsen, daar geld aan uitgeven, en dat ze dan op een keuring komen, en er toch niet door zijn. Minister, ik ken die materie technisch onvoldoende – u wilt niet dat ik aan uw auto begin te sleutelen. Maar hoe valt dat te verklaren? Wat is daar de reden voor?
Alleszins duiden de cijfers die de minister heeft aangegeven, erop dat de maatregel effect heeft, dat heel veel mensen zich in regel stellen, en dat de meesten daarvan ook effectief door de keuring geraken. Ik denk dus niet dat we het kind met het badwater moeten weggooien. Maar we zouden toch zicht moeten krijgen op hoeveel van die weigeringen bij de keuring onterecht zijn, en als die niet onterecht zijn, waaraan het dan precies ligt dat een nieuwe roetfilter toch niet tot het gewenste resultaat leidt.
Minister Peeters heeft het woord.
Ik zal kort zijn. Het moet zeker allemaal haalbaar, betaalbaar en werkbaar blijven. Om nu te zeggen dat we alles uitstellen met een jaar, dat zou denk ik geen goed signaal zijn. Ik moet opnieuw herhalen dat het in 2020 allemaal niet snel genoeg kon gaan. Ik werd vanuit bijna alle partijen op de vingers getikt dat het sneller moest gaan. Ik zie mijnheer Verheyden zijn vingertje al opsteken: inderdaad niet van hunnentwege. Alleszins: die luchtkwaliteit is van groot belang.
Ten tweede stel ik vast dat van de 142.000 voertuigen die zich aanbieden, er vandaag 8673 worden afgekeurd. Dat is 6 procent, en er zitten daarbij mensen die moedwillig hun roetfilter eruit gehaald hebben. Maar er zitten er ook bij die tegen wil en dank met slijtage zitten, en met een roetfilter zitten die niet meer door die keuring komt.
Voor het verhaal van de garagisten hebben we ook met de sector aan tafel gezeten. Zij hebben in eerste instantie ook aangehaald dat ze geen toestellen konden kopen. Zo’n PN-meettoestel kost enkele duizenden euro’s voor de garagisten, en die zijn ter beschikking. GOCA heeft er recent ook nog bijbesteld. Maar het is natuurlijk gemakkelijker om te zeggen dat ze dat niet kunnen meten.
Ik had zelf in een eerste reactie voorgesteld aan GOCA dat eenieder die afgekeurd was – en die naar de garage was gegaan om een en ander te laten bijstellen, bijsturen of zuiveren – zich kosteloos zou kunnen laten testen aan het PN-meettoestel, of laat dat bij de garagist gebeuren. Daarvan zei GOCA zelf dat er garagisten zijn die dat meettoestel wel degelijk al zelf hebben, en dat – gelet op het feit dat ze wel degelijk zaten met die drukte aan die keuringscentra – ze dat op dat moment niet echt aangewezen vonden.
Ik laat die optie nog altijd open, dat iemand die werken heeft laten uitvoeren, kosteloos kan laten checken aan het meettoestel of alles in orde is. We hebben ook al die termijnverlenging gedaan van veertien dagen naar drie maanden. Ik krijg zelf ook heel veel klachten daarover, en ik weet dat dat heel sneu is. Mensen hebben het allemaal moeilijk, en als je dan straks opnieuw een paar duizend euro op tafel moet leggen voor een nieuwe roetfilter, dan is dat niet om te lachen.
Maar u zegt het zelf: studies bewijzen dat er zoveel roetdeeltjes her en der al in de hersenen van ongeboren kindjes te detecteren zijn. Daar moeten we natuurlijk ook op antwoorden.
We blijven het alleszins allemaal monitoren. Garagisten kunnen die toestellen aankopen. Garagisten moeten ervoor zorgen dat zij hun klanten zo goed mogelijk kunnen helpen. Onze boodschap is: we blijven alles monitoren. We blijven alles bijsturen, en GOCA heeft zich geëngageerd om met de federatie van de garagisten, met TRAXIO, alles opnieuw heel grondig door te nemen, zodat we zoveel mogelijk mensen door die keuringslijn krijgen. Tenzij het fraude is, want daar hebben we natuurlijk geen medelijden mee.
Mevrouw Mertens heeft het woord.
Het enige dat ik kan zeggen, is dat ik me opnieuw zal informeren of die toestellen wel degelijk verkrijgbaar zijn. Voor de rest vind ik gezondheid ook een zeer belangrijk gegeven.
De heer Verheyden heeft het woord.
Minister, ik ben eerlijk gezegd ontgoocheld. Ik ben ontgoocheld in uw antwoord. Wij vragen niet om alles onbeperkt uit te gaan stellen. Wij vragen gewoon dat men de garagesector de kans geeft om zich in orde te stellen, en dat die metingen in afwachting uitgesteld worden, zodanig dat mensen inderdaad geholpen kunnen worden.
Milieu is belangrijk. Gezondheid is belangrijk. Niemand ontkent dat. Maar met een paar maanden uitstel, denk ik niet dat dat zo’n grote ramp zal zijn. Nu zullen heel veel mensen in de kou staan. Geef de garagesector de kans om zich in regel te stellen.
Er zal nog een overleg komen met GOCA. Hoe lang moet dat allemaal nog duren? Maak daar werk van. Zorg dat die mensen geholpen worden. Stel die test een paar maanden uit. We hadden het daarnet over ‘dogma’, wel ik noem dit ook ‘dogmatisch denken’. Het is geen ramp als we dit een paar maanden zouden uitstellen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.