Verslag vergadering Commissie voor Wonen en Onroerend Erfgoed
Verslag
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Voorzitter, collega's, minister, in 2019 schreef u in de beleidsnota Onroerend Erfgoed dat u de mogelijkheid wil onderzoeken om een erfgoedloterij te organiseren. In de laatste beleids- en begrotingstoelichting Onroerend Erfgoed (BBT) viel te lezen dat de gesprekken met de Nationale Loterij gestart zijn. De bedoeling zou zijn om jaarlijks een erfgoedloterij te organiseren, in aanloop naar Openmonumentendag. De opbrengsten van de loterij zouden worden gebruikt om een aantal sites versneld te restaureren.
Ondertussen zijn we opnieuw een half jaar verder. Minister, hoe verlopen de gesprekken met de Nationale Loterij? Zijn er al concrete afspraken gemaakt?
Is de erfgoedloterij iets voor binnenkort of moeten we nog even wachten voor we een lotje of krasbiljet kunnen kopen?
Is er al nieuws over de selectie van de monumenten? Hoe zal die verlopen?
Minister Diependaele heeft het woord.
Mevrouw Van Werde, u stelde een korte vraag en het antwoord zal ook een redelijk kort zijn.
De gesprekken die ikzelf, mijn kabinet, het Agentschap Onroerend Erfgoed en Herita sinds het najaar van 2021 met de Nationale Loterij voerden, zijn nog maar sinds een paar weken afgerond. Ik wou dat ik u kon meedelen dat ze vruchten hebben afgeworpen, maar dat is niet zo, tenzij je frustratie ook als ‘vruchten’ zou omschrijven.
Enkele weken geleden heb ik de heer Jannie Haek van de Nationale Loterij laten weten dat we niet langer instappen in de erfgoedtombola. Let op de formulering: ‘tombola’ is geen loterij. Ik heb mijn ontgoocheling en ongenoegen geuit in een brief die ik gerust ook aan jullie wil bezorgen, als jullie dat wensen. Ik heb die ook naar alle leden van de raad van bestuur gestuurd. Voor alle duidelijkheid: een erfgoedtombola was het enige mogelijke alternatief dat de Nationale Loterij eenzijdig naar voren schoof. Bij het begin van de gesprekken deed men alsof men heel bereidwillig was maar dit werd nadien altijd maar bijgesteld.
Het tombolaconcept leek initieel interessant, maar de Nationale Loterij heeft in de loop van de voorbije maanden geleidelijk verschillende kanttekeningen en randvoorwaarden op tafel gelegd – er kwamen er altijd maar bij –, die het product voor mij als Vlaams minister bevoegd voor het onroerend erfgoed – en ook zoals we het in het regeerakkoord voor ogen hadden – geheel onzinnig maakte.
Vooreerst is het snel duidelijk geworden dat de tombola geen wezenlijke stroom aan privémiddelen zal veroorzaken, wat voor mij toch het uitgangspunt was bij de gesprekken. Dit was ook de intentie van het regeerakkoord: op die manier private middelen van mensen met een hart voor onroerend erfgoed vergaren. Het zou kunnen dat de tombola op termijn wel meer zal opbrengen, maar daarvoor zal het product moeten worden ingebed in een bredere campagne. Daarom is een tombola ook beter geen éénmalig evenement, maar moet dit het voorwerp zijn van een groeiproces op langere termijn.
Ten tweede verwacht de Nationale Loterij dat haar producten een federaal profiel krijgen en dus in alle gewesten kunnen worden gelanceerd. Daarnaast heeft ze wat initieel een ‘erfgoedtombola’ was, geleidelijk opengetrokken naar een algemenere ‘goededoelen’-concept waar meerdere partners gebruik van kunnen maken. Dat strookt niet met onze verwachting om, naar analogie met buitenlandse voorbeelden, onze eigen regio en ons Vlaamse erfgoed te promoten met een sterk eigen merk. We hebben bijvoorbeeld naar Frankrijk verwezen waar het ook gebeurt, maar bij elke stap die we namen, was er minder en minder mogelijk.
Tot slot blijkt de Loterij wel bezig te zijn met de ontwikkeling van een nieuw product, maar is ze daar niet voldoende transparant over om concrete afspraken te maken.
Ik kan dus enkel afsluiten met het herhalen van mijn ontgoocheling in de gang van zaken. We hadden in ons regeerakkoord een sterke ambitie uitgesproken om op zoek te gaan naar alternatieve financieringsbronnen voor ons erfgoed. Een erfgoedloterij, die in andere landen zoals Frankrijk wel perfect kunnen worden georganiseerd, kan bij ons dus niet. Ons initieel voorstel werd telkenmale verder afgezwakt tot er een lege doos overbleef. We zouden de winnende monumenten met enkele tienduizenden euro’s niet verder geholpen hebben. We zouden zelfs niet verder zijn geraakt dan een standaardpremie, bij wijze van spreken.
De Nationale Loterij had hier volgens ons een gouden kans om als partner van de Vlaamse overheid ons erfgoed te ondersteunen, maar heeft deze helaas laten liggen, tot mijn grote treurnis.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Uw grote treurnis, maar ik ben ook ontgoocheld in het resultaat, zeker omdat het er in het begin veelbelovend uitzag.
Het was inderdaad een heel mooie kans om private middelen te genereren voor ons erfgoed. In Engeland en in Frankrijk bestaat dit al jaren. Ik geloof dat de ‘Loto du patrimoine’ al 30 jaar bestaat.
Als ik het goed begrijp zou zo'n tombola een beetje een afgezwakte versie zijn van de erfgoedloterij.
Tja, ik vind het zeer teleurstellend. Ik heb het al eens gehad over de Monumentenstrijd op Canvas, wat een heel mooi initiatief was. Iedereen ging ervoor. Er was een soort erfgoedtrots. Ik dacht dat we met die loterij misschien de Openmonumentendagen nog meer konden aanzwengelen dan nu het geval is, maar helaas.
Net zoals u zegt, vind ik ook dat de Nationale Loterij hier een grote kans laat liggen. Het groot lot winnen we niet, maar misschien win ik het zelf nog ooit en dan kunt u op mij rekenen. Dank u.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Het is inderdaad geen positief nieuws. Het staat nochtans in het regeerakkoord. Ik denk dat we alle mogelijkheden die er zijn om meer middelen naar restauratie en erfgoed te krijgen, moeten benutten. Ik zou willen oproepen om verder te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn en wat we verder nog kunnen doen.
Minister Diependaele heeft het woord.
Mevrouw Schauvliege, het is een zeer terechte vraag, maar we hebben onderzocht of we het alleen kunnen en of we het zelf als Vlaamse overheid zouden kunnen organiseren. Door de bevoegdheidsverdeling in dit land is dat niet mogelijk. Ik heb het nu niet bij maar ik kan u een meer technische uitleg geven. We hebben het dus wel degelijk bekeken want dat was natuurlijk onze voorkeurpiste, maar het blijkt niet mogelijk te zijn.
Bij een erfgoedloterij heb je natuurlijk specifiek mensen met een hart voor erfgoed, die iets willen bijdragen en er mogelijk ook iets zouden kunnen uithalen. Het is niet onmiddellijk gokken, om het zo te zeggen, maar rond loterij en dergelijke zijn er de laatste weken en maanden wel wat meer vragen te stellen. Het lijkt me dan ook een debat waard, niet alleen over de vraag of het op zich opportuun is, maar ook over de manier waarop het in dit land wordt georganiseerd. Er zou een ruimer debat over moeten worden gevoerd want er zijn op zijn minst toch grote vragen bij te stellen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.