Verslag vergadering Commissie voor Algemeen Beleid, Financiën, Begroting en Justitie
Verslag
De heer Coel heeft het woord.
Naar jaarlijkse gewoonte publiceerde de Vlaamse Ombudsdienst enige tijd geleden zijn jaarverslag 2021. In dit jaarverslag geeft de Ombudsdienst aan wat de uitdagingen zijn in bepaalde beleidsdomeinen en doet hij suggesties ter verbetering. Hij deed dat ook voor Financiën en Begroting.
De Ombudsdienst maakt een aantal opmerkingen over enerzijds digitalisering van de diensten van de Vlaamse Belastingdienst (VLABEL) en anderzijds de automatisering van vrijstellingen en verminderingen.
2021 was het jaar dat VLABEL instapte in het digitale Vlaanderen van Mijn Burgerprofiel en eBox, een belangrijke stap, aangezien het een van de grootste spelers bij de Vlaamse overheid is. Zo waren de aanslagbiljetten voor de onroerende voorheffing de eerste die digitaal verstuurd werden. Bijna 27 procent ging in 2021 uitsluitend digitaal de deur uit.
De Ombudsdienst signaleert dat hier nog wel wat omschakelingsproblemen aan te pas zijn gekomen en merkt op dat, als ook andere Vlaamse belastingen dit pad gaan volgen, het aangewezen is om een betere overgang te maken en burgers actief te informeren over de nieuwe werkwijze. Meer algemeen zegt de Vlaamse Ombudsdienst de overgang naar een digitaal Vlaanderen te steunen, maar burgers moeten wel de tijd, ruimte en soepelheid krijgen om ermee te leren omgaan.
Tot slot is er nog ruimte voor verbetering bij de automatisering van de toekenning van belastingvrijstellingen en -verminderingen, aldus de Ombudsdienst. Zo weten bijvoorbeeld veel huurders niet dat ze recht hebben op een vermindering van onroerende voorheffing in bepaalde situaties, bijvoorbeeld bij handicap en gezinsbijslag. Die vermindering moet de huurder daarenboven ook verhalen op de verhuurder, omdat het die laatste is die de onroerende voorheffing betaalt. Indien de verhuurder niet thuis geeft, kan de huurder VLABEL niet aanspreken. Een automatische toekenning zou dit euvel kunnen verhelpen, maar het gebrek aan een goede databank van huurcontracten belet dit volgens de Vlaamse Ombudsdienst.
Daarover heb ik de volgende vragen, minister.
Hebt u kennisgenomen van de opmerkingen van de Vlaamse Ombudsdienst betreffende het beleidsdomein Financiën en Begroting? Wat is daarop uw reactie?
Welke acties wilt u ondernemen ter verdere verbetering van de werking van VLABEL? Plant uw administratie om haar aanbod van digitale dienstverlening nog verder uit te breiden?
Minister Diependaele heeft het woord.
Dank u voor uw vraag, mijnheer Coel. Ik heb zeker en vast kennisgenomen van het jaarverslag. Ik was ook aanwezig in de commissie Wonen bij de voorstelling, ik heb het wel degelijk gevolgd.
Het is het twaalfde jaarverslag ondertussen onder Vlaams ombudsman Bart Weekers. Inhoudelijk wordt er, zoals u stelt, dieper ingegaan op twee grotere thema’s, namelijk het gebruik van eBox en de automatisering van de persoonsgebonden verminderingen onroerende voorheffing. Ik heb een redelijk uitgebreid antwoord op de twee thema’s.
De Vlaamse Belastingdienst heeft er bewust voor gekozen om het versturen via eBox incrementeel te laten verlopen en daarbij te starten met één, in volume grote belasting, en dat is de onroerende voorheffing. Hiermee kon VLABEL al eens testen hoe vlot dit verloopt, hoe goed de burgers hiermee omgaan, of de betalingsratio’s vertragen, enzovoort, maar tegelijk ook kijken of er kinderziekten mee gemoeid zijn en of die dan snel geremedieerd kunnen worden alvorens, in een latere fase, andere grote belastingen ook via de eBox te versturen.
Vorig jaar werden de aanslagbiljetten onroerende voorheffing voor de eerste maal verzonden via eBox, een gratis digitale postbus die door alle federale en Vlaamse overheidsdiensten gebruikt kan worden. Maar het is de belastingplichtige zelf die eerst zijn eBox moet activeren. Pas dan kan VLABEL aanslagbiljetten naar de geactiveerde eBox versturen. Het moet duidelijk zijn dat VLABEL niet zelf een eBox kan activeren. Dat moet de belastingplichtige dus zelf doen.
VLABEL verzond voor het aanslagjaar 2021 ongeveer 30 procent van de aanslagbiljetten onroerende voorheffing via eBox. Dus drie op de tien mensen hadden hun eBox geactiveerd. Maar eenmaal je als burger die eBox activeert, activeer je hem meteen ook voor alle overheidsdiensten die er gebruik van willen maken – ik vind dat ook wel begrijpelijk –, dus zowel federale als Vlaamse als provinciale instellingen, enzovoort. Je kunt dus niet selectief activeren en zelf bepalen wie er gebruik van mag maken.
Bovendien is het zo dat je je eBox kunt koppelen aan je emailadres, zodat je telkens er iets in komt ook een verwittiging krijgt via email. Dat is erg handig, maar dan moet je er zelf wel over waken dat je het juiste emailadres opgeeft en dat je intussen niet van emailadres verandert zonder het in je eBox aan te passen.
Bij een beperkt aantal mensen heeft dat laatste wel voor wat problemen en zelfs verontwaardiging gezorgd. Vele burgers hadden hun eBox geactiveerd in het kader van de vaccinatiecampagne, maar niet iedereen had erbij stilgestaan dat de eBox dan ook door de andere aangesloten overheidsdiensten gebruikt kon worden. Ze waren er zich daarom niet altijd van bewust dat ze hun aanslagbiljet onroerende voorheffing via eBox ontvangen hadden, zelfs ondanks de verwittigingsmail via onder andere Mijn Burgerprofiel. Sommigen waren dan weer vergeten hun emailadres in te vullen of waren intussen van emailadres veranderd, waardoor ze geen verwittigingsmail ontvingen.
Maar, zoals de Ombudsdienst op 8 maart ook opmerkte tijdens de voorstelling van het jaarverslag, toonde VLABEL hierbij zijn billijke kant voor wie niet tijdig betaalde. Bovendien heeft VLABEL er meteen bewust voor gekozen om de betalingsherinneringen niet opnieuw digitaal te versturen, maar wel op papier te verzenden én eventuele nalatigheidsinteresten werden op aanvraag zelfs kwijtgescholden.
Deze benadering had meteen een erg positief resultaat want na het eerste kwartaal van 2022 zien we dat de betalingsratio tussen papier en eBox nog nauwelijks afwijkt. Dat is natuurlijk de belangrijkste graadmeter. We hebben die omschakeling nu gedaan en blijkbaar is het aantal betalenden ongeveer even groot: 97 procent inning voor de papieren aanslagbiljetten tegenover 95,5 procent voor eBox-documenten. Dat is dus amper nog 1,5 procent verschil, wat voor een eerste jaar een onverhoopt succes genoemd mag worden. Intussen zullen heel wat mensen er voor de toekomst ook al veel beter vertrouwd mee zijn. VLABEL doet daar heel wat inspanningen voor die digitalisering en opnieuw zijn we erin geslaagd om dat succesvol te doen.
Vanaf juli zullen ook de aanslagbiljetten inzake de verkeersbelastingen via eBox verzonden worden. VLABEL zal hier dezelfde aanpak als bij de onroerende voorheffing volgen: vooraf goed communiceren, onder andere ook via de sectorfederaties zoals TRAXIO, Touring, de Vlaamse Automobilistenbond (VAB), de Groepering van Erkende Ondernemingen voor Autokeuring en Rijbewijs (GOCA), enzovoort. En loopt het voor sommige mensen ongewild toch verkeerd, naar analogie met de onroerende voorheffing, dan zal VLABEL hier op dezelfde empathische manier mee omgaan, ook bij hun dagelijkse controles op de baan, want controleurs kunnen meteen in hun computersysteem zien of iemand zijn niet-betaald aanslagbiljet via eBox heeft ontvangen. Ik weet niet of jullie dat weten, maar als mensen van de baan gehaald worden voor een verkeersbelasting – VLABEL heeft daar mobiele controles voor – is dat in principe onmiddellijk te betalen. Maar als men ziet dat het via eBox verstuurd is, zal men daar op een empathische manier mee omgaan en kan het uitgesteld worden.
Deze verdere stap in de digitalisering is, zoals de Vlaamse Ombudsdienst in zijn jaarverslag ook al aangaf, uiteraard een goede zaak als er in de overgangsfase – zoals VLABEL in de praktijk ook doet – soepel en begripvol mee wordt omgegaan.
De Vlaamse Belastingdienst onderneemt daarnaast ook andere stappen om zijn aanbod van digitale dienstverlening steeds verder uit te breiden.
Zo kan de onroerende voorheffing sinds vorig jaar betaald worden via de scanning van een QR-code op het aanslagbiljet. We hebben kunnen vaststellen dat vooral jongere belastingplichtigen hiervan gebruikmaakten. Op die manier kun je ook aantonen dat je nog bij de jongeren hoort. Wie via de QR-code betaalt, betaalt blijkbaar ook sneller. Een QR-code zal, ook vanaf juli, voorzien worden voor de verkeersbelastingen.
Het derde luik in de verdere digitalisering bij VLABEL is de mogelijkheid tot een online videogesprek via Teams. Het is voor de burger sinds november 2021 mogelijk om online een videoafspraak te maken voor vragen over zijn belastingen. In de eerste 5 maanden werden al meer dan 750 afspraken geboekt. Ook chatsessies via 1700 zijn mogelijk sinds de tweede helft van 2021. Hiervan werd al meer dan 1000 keer gebruikgemaakt.
Tot slot wil ik wat de digitalisering betreft nog even stilstaan bij het vierde luik, namelijk de ERFonline-applicatie die recent in mijn aanwezigheid werd gelanceerd. ERFonline is een digitale toepassing die de aangifte van het nalatenschap aanpast in functie van het vermogen en de persoonlijke situatie van de overledene, en die de erfgenamen stap voor stap begeleidt bij het invullen van de aangifte.
Het resultaat is een volledig digitale, op maat van de erfgenaam gegenereerde aangifte. Ook daarmee worden goede resultaten geboekt. In de eerste zes weken werden meer dan duizend aangiften online ingediend, ongeveer gelijk verdeeld tussen burgers en notarissen.
Ik denk dan ook te mogen concluderen dat VLABEL een moderne administratie is, die mee de maatschappelijke evolutie van een verdere digitalisering volgt en zo het administratief beheer voor de burgers wenst te vereenvoudigen. Ik beken onomwonden dat ikzelf en de Vlaamse Regering trots zijn op de werking van VLABEL als een zeer goed werkende overheidsdienst.
Dan kom ik nu bij het thema van de persoonsgebonden verminderingen van de onroerende voorheffing voor huurders. Een vermindering voor minstens twee gezinsbijslaggerechtigde kinderen wordt toegekend voor het gezin dat op 1 januari van het aanslagjaar in de betrokken woning gedomicilieerd is. Concreet betekent dit dat als de woning verhuurd wordt, deze vermindering toekomt aan de huurder die het recht op de vermindering doet ontstaan.
Deze vermindering wordt volledig automatisch toegekend als de bewoner ook de eigenaar van de woning is. Als de woning wordt verhuurd, moet de huurder de vermindering eenmalig aanvragen omdat VLABEL niet over de nodige gegevens beschikt om in dat geval de vermindering automatisch toe te kennen. Maar een keer gemeld blijft VLABEL de vermindering automatisch toekennen zolang de gezinssituatie niet wijzigt.
In deze commissie kwam de vraag om de vermindering automatisch aan de huurder toe te kennen al eerder aan bod. Ook vorig jaar werd dit onderwerp al door de Vlaamse Ombudsdienst in zijn jaarverslag aangekaart. Naar aanleiding daarvan heeft VLABEL dit nog eens opnieuw onderzocht, maar de conclusie blijft dezelfde. De toegang tot de databank van huurcontracten kan hier inderdaad geen sluitende oplossing voor bieden. Een eenmalige melding door de huurder blijft voorlopig de best mogelijke oplossing.
Om af te ronden wil ik dan ook meegeven dat ook de Vlaamse Ombudsdienst steevast positief is over de werking en houding van VLABEL. De Vlaamse Belastingdienst ziet een ombudsdossier als een kans om de fiscale wetgeving, de interne instructies en de eigen werking kritisch in vraag te stellen én te verbeteren waar mogelijk. Zo blijft VLABEL verder evolueren naar een klantvriendelijke overheid, die instaat voor een rechtvaardige belastingheffing.
Ik kan echt afronden met te zeggen dat de input van de Vlaamse Ombudsdienst ons scherp houdt met zijn evaluaties. We kunnen onmiddellijk bijsturen door hun eventuele opmerkingen. Ik wil ook VLABEL bedanken. We moeten een beetje loskomen van dat archaïsche beeld dat iemand die bij de administratie werkt een Jomme Dockx is, zeker in Vlaanderen. Er zijn nog problemen, dat zal ik niet ontkennen, maar er zijn ook wel voorbeeldadministraties, en als u het mij vraagt, is VLABEL er daar een van.
De heer Coel heeft het woord.
Minister, bedankt voor uw omstandig antwoord. Ik denk dat u het goed geschetst hebt. Er zijn heel wat stappen gezet. U hebt ook een aantal volgende stappen aangekondigd, waaronder die QR-code om digitaal te betalen. U gaf aan dat het vooral jongeren zijn die daarvan gebruikmaken. Hebt u een cijfer van het aantal mensen dat via die QR-code betaalt?
U zegt dat u de automatisering op basis van het jaarverslag van vorig jaar hebt bekeken. Het blijkt niet te kunnen omdat we niet over voldoende data beschikken. Het zal blijven werken via een eenmalige aanvraag. Is er dan gekeken hoe de eenmalige aanvraag zo eenvoudig mogelijk kan worden gedaan? Plant u daarover, eventueel samen met de Huurdersbond, nog een verdere communicatie naar de huurders, zodat die doelgroep daar zeker gebruik van maakt?
Minister Diependaele heeft het woord.
We kunnen voor dat laatste punt nog eens bekijken hoe men het best die aanvraag kan doen.
Over die QR-code heb ik opgemerkt dat ze vooral door jongeren wordt gebruikt. Ik neem aan dat we die cijfers wel hebben, maar ik kan ze u nu niet geven. Ik heb ze niet zo gedetailleerd bij de hand. Als u dat echt wilt weten, is een schriftelijke vraag het meest aangewezen.
De heer Coel heeft het woord.
Dank u, ik heb geen verdere opmerkingen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.