Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
De heer De Roo heeft het woord.
Minister, de dichtbevolkte woongebieden in het Gentse worden doorkruist door heel wat drukke snelwegen. Het toenemende verkeer, ook vrachtverkeer, op de R4, E17 en E40 leidt tot steeds meer geluidshinder en luchtvervuiling, en bedreigt de gezondheid en het leefmilieu van duizenden omwonenden. ADEMRUIMTE, een organisatie die de krachten bundelt van diverse actiegroepen en burgerbewegingen die werk willen maken van een gezonde leefomgeving met meer rust en gezonde lucht in de regio Gent, richtte op 27 april van dit jaar, de Internationale Dag tegen Lawaai, een open brief aan u, minister Demir en het stadsbestuur van Gent om onmiddellijk actie tegen snelweglawaai te vragen. De Internationale Dag tegen Lawaai heeft tot doel het bewustzijn te vergroten over de impact van geluid op de gezondheid en het welzijn van mens en natuur.
In het kader van de Europese richtlijn Omgevingslawaai moeten de Vlaamse overheid en het Gentse stadbestuur elke vijf jaar werk maken van een actieplan om de blootstelling aan omgevingsgeluid en de schadelijke effecten ervan te voorkomen. Dit jaar moeten de geluidsbelastingkaarten en actieplannen opnieuw worden opgemaakt. ADEMRUIMTE wil in het kader van de op te maken actieplannen bijzondere aandacht vragen voor de geluidshinder afkomstig van de snelwegen in en rondom Gent. In het Gentse bestuursakkoord is ook de ambitie opgenomen om de snelheid op de snelwegen te reduceren. ADEMRUIMTE vraagt aan de bevoegde ministers, dus aan u en aan minister Demir, de onmiddellijke invoering van een gecontroleerde snelheidsbeperking naar 90 kilometer per uur voor personenwagens en naar 70 kilometer per uur voor vrachtverkeer op alle snelwegen in en rond Gent. Snelheidsvermindering is een maatregel die op korte termijn leidt tot minder geluidsoverlast, minder fijn stof en meer verkeersveiligheid.
Minister, er zijn daarover al een aantal vragen geweest. Er was de schriftelijke vraag 1134 van 15 juli 2020 van voormalig Vlaams volksvertegenwoordiger Van Peteghem, waarin die informeerde naar uw bereidheid om in te gaan op de vraag van de gemeentebesturen van Gent, Destelbergen, Merelbeke en Melle om een algemene snelheidsverlaging in te voeren naar 90 kilometer per uur op de autosnelwegen rond Gent. U antwoordde het volgende: “Terwijl de R4 Oost en West een primaire weg is, heeft het stuk tussen de Euro Silo en Merelbeke het statuut van een autosnelweg, waarbij een snelheidsregime van 120 km/u van toepassing is. Dit stuk autosnelweg, uitgerust in 2x2 rijstroken met een brede middenberm maakt een verbinding tussen het havengebied van Gent met de twee belangrijke autosnelwegen E17 en E40. Het snelheidsregime beantwoordt aan de functie van de weg en is logisch bepaald volgens de richtlijnen van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen.”
Op mijn schriftelijke vraag 1539 van 25 augustus 2021 hoe u zou ingaan op de vragen en bezorgdheden van dezelfde lokale besturen waarbij zij gezamenlijk pleiten voor een snelheidsbeperking op respectievelijk de E40, de E17 en de R4 in de regio Gent antwoordde u het volgende: “De E17 en E40 in de regio Gent zijn uitgerust met dynamische rijstrooksignalisatie (...). Dit systeem zorgt er voor dat het snelheidsregime aangepast wordt aan de omstandigheden (druk verkeer, slecht weer,...). Tijdens de (drukke) spitsuren is er dus in feite al een snelheidsvermindering. Op dit moment zijn er geen plannen om dit aan te passen.”
Op mijn schriftelijke vraag 530 van 3 januari van dit jaar of u zich kunt engageren tot het verlagen van de snelheid van 120 kilometer per uur naar 90 kilometer per uur of 100 kilometer per uur op de E17 en de R4 in Destelbergen antwoordde u: “Een algemene verlaging van de snelheid van 120 naar 90 of 100 km/u op de autosnelwegen als doel om de geluidsoverlast in de omgeving te verminderen is niet voorzien.”
Ik stel deze vraag in opvolging van voornoemde schriftelijke vragen. Minister, hoe zult u reageren op de vraag van de actiegroepen? Acht u het alsnog mogelijk om een snelheidsverlaging, of het onderzoek daartoe, door te voeren? Zo ja, op welke termijn? Zo neen, waarom niet? Welke maatregelen zijn nodig om een gecontroleerde snelheidsbeperking naar 90 kilometer per uur voor personenwagens en naar 70 kilometer per uur voor vrachtverkeer door te voeren op alle snelwegen in en rond Gent? Welke bijkomende beleidsmaatregelen wenst u nog te nemen met betrekking tot de problematiek van snelweglawaai in heel Vlaanderen?
Minister Peeters heeft het woord.
Dank voor uw vragen, mijnheer De Roo. We hebben inderdaad de afgelopen periode diverse vragen gekregen over snelheidsverlagingen op het viaduct van Gentbrugge en bij uitbreiding op de snelwegen rond Gent. Ik kreeg deze vragen vanuit diverse actoren. Niet alleen actiecomités, maar ook individuele burgers en lokale besturen vragen erom.
In navolging daarvan hebben we aan de Administratie Wegen en Verkeer de opdracht gegeven om een snelheidsverlaging op de verschillende segmenten te onderzoeken. Het gaat met name over de E17-viaduct Gentbrugge, de E40 – de zone tussen complex Sint-Denijs-Westrem en Merelbeke –, de R4 tussen Oostakker en complex Merelbeke. We hebben gevraagd het effect op het geluid en de impact van een snelheidsverlaging op de mobiliteit als dusdanig te bekijken. We denken onder andere aan de doorstroming en filevorming, voertuigverliesuren en rijstrookwissels. U zult begrijpen dat bij eender welk snelheidsregime er soms meer rijstrookwissel is, er zijn soms ook hogere voertuigverliesuren en ook de doorstroming zou erop kunnen inboeten. Kortom, al deze facetten samen moeten worden onderzocht. Er moet natuurlijk ook vermeden worden dat een doorgevoerde snelheidsverlaging een ander ongewenst effect met zich mee zou brengen. Voorbeelden daarvan zijn bijvoorbeeld meer verkeer op onderliggende wegen, meer rijstrookwissels en daardoor meer onveilige situaties. Daarom hebben we gevraagd om dit onderzoek te doen. De administratie heeft me laten weten dat het onderzoek snel afgerond kan worden. Ik heb het nog niet, maar men zou op korte termijn een antwoord kunnen bieden. Er zal, vanuit het oogpunt van verkeersveiligheid, ook een bijkomend advies worden gevraagd aan de federale politie.
Ik kan vandaag nog geen uitspraak doen over het snelheidsregime dat op welk wegsegment zal gelden. Op het ogenblik dat we over de finale resultaten van de studies en over de verschillende adviezen beschikken, zullen we alleszins eerst een testperiode invoeren voor we overgaan tot een nieuwe regeling.
U vroeg ook welke maatregelen nodig zijn om een snelheidsbeperking van 90 km per uur voor personenwagens en 70 km per uur voor vrachtvervoer te realiseren. We weten allemaal dat als dergelijke snelheidsmaatregelen worden doorgevoerd men enerzijds moet sensibiliseren en anderzijds een streng handhavingsbeleid moet voeren. Dat was bij aanvang ook op de R0 zo. Tijdens de piekuren is het niet moeilijk om die snelheid te handhaven, maar in de daluren of tijdens de nacht, als de wegen er breed en verlaten bij liggen, moet er worden gehandhaafd.
Uw derde vraag gaat over het snelweglawaai in Vlaanderen. Ik kan u meegeven dat om de 5 jaar nieuwe geluidsbelastingkaarten voor de belangrijkste wegen in Vlaanderen worden opgemaakt. De belangrijkste wegen zijn die wegen waar meer dan 3 miljoen voertuigpassages per jaar worden geteld. De studie voor de opmaak van de nieuwe kaarten is begin 2022 van start gegaan. Eind 2022 zullen de nieuwe geluidsbelastingkaarten klaar zijn. Daar worden ook altijd actieplannen aan gekoppeld. Die bestaan uit een aantal concrete maatregelen zoals het plaatsen van geluidsschermen of geluidsbermen en/of het plaatsen van geluidsarm asfalt, afhankelijk van de verwachte impact. Dat zijn een aantal acties die we kunnen doen. Als we kijken naar het vorige geluidsactieplan voor belangrijke wegen van 2019, dan leidde dat concreet tot 28 maatregelen. We koppelen er dus echt wel concrete acties aan.
Tot slot moet ik u nog meegeven dat onze diensten op dit moment bezig zijn met de verplichtingen inzake de Europese richtlijn Omgevingslawaai. Op grond daarvan is men bezig met de opmaak van nieuwe strategische geluidsbelastingkaarten voor de belangrijke wegen, op basis van recente data van het jaar 2021. Deze kaarten zullen in principe klaar zijn begin 2023. We zullen er dan mee aan de slag gaan.
De heer De Roo heeft het woord.
Minister, dank u voor uw antwoord. Ik ben tevreden dat u een onderzoek hebt ingesteld en dat de resultaten op korte termijn ter beschikking zullen zijn. In enkele van uw vorige antwoorden zei u dat er al op heel wat plaatsen in Vlaanderen een afwijking op het snelheidsregime is. U hebt Brussel genoemd, maar ook Antwerpen is in een van die afwijkingen opgenomen. In Antwerpen is nu ook, naar aanleiding van het Toekomstverbond, de afspraak gemaakt om de maximaal toegelaten snelheid op de R1 terug te brengen tot 80 kilometer per uur. Er is dus al Brussel, er is Antwerpen, maar ik denk dat het nu ook aan de tweede grootste stad van Vlaanderen is om daar maatregelen en aanpassingen door te voeren, om samen met de stad Gent, maar ook samen met de omliggende gemeenten, ernaar te kunnen streven om onder de norm van 70 decibel te gaan. Een autoluwe stad, een stiller wagenpark, snelheidsverlagingen passen ook in dat plaatje. De studie zal vermoedelijk ook uitwijzen dat het gaat over enkele minuten die een chauffeur verliest, maar dat dit wel een heel positieve impact heeft op de omgeving.
De druk is ook hoog. Ik vraag dus om daar versneld werk van te maken. Mijn bijkomende vraag is: kunt u iets concreter zijn over de timing? Het is op korte termijn. Mag dat nog voor de zomer worden verwacht? Kunt u daar iets meer over zeggen?
De heer Bex heeft het woord.
Collega, dank u wel voor de interessante vraagstelling. Minister, ook uw antwoord doet mij veel plezier. Ik heb zelf ook recent gepleit voor een snelheidsverlaging op onze autosnelwegen, weliswaar een algemene, namelijk van 120 naar 100 kilometer per uur, en van 100 naar 80 kilometer per uur voor de vrachtwagens. Ik denk dat dat een goede zaak zou zijn, om de redenen die de collega heeft aangehaald. Dat gaat over luchtkwaliteit, dat gaat over geluidsoverlast, over verkeersveiligheid, maar ook over brandstofverbruik. Daar hebben we het vandaag nog niet over gehad, maar in het licht van de Oekraïneoorlog is dat toch ook wel een belangrijk element om mee te nemen.
Minister, u hebt gesproken over een studie. Gebeurt die studie binnen uw administratie, of wordt die uitbesteed? Kunt u daar wat meer over zeggen? Zou het moeilijk zijn om ook te onderzoeken wat de impact is van die snelheidsverlaging op de CO2-uitstoot en op het brandstofverbruik? Het lijkt mij toch ook nuttig om dat mee te onderzoeken. Ik ben er net als de collega van overtuigd dat die studie bijvoorbeeld zal aantonen dat het tijdverlies zeer beperkt zal zijn. Dat valt namelijk eenvoudig te berekenen, met de regel van drie.
Minister, wat ik mij afvraag, is waarom u er eigenlijk aan vasthoudt om deze maatregel alleen maar te nemen rond gebieden waar heel veel mensen wonen die in staat zijn om via heel veel actiegroepen en petities op te komen voor hun rechten, maar niet voor de rest van Vlaanderen, waar er evengoed een impact is op de volksgezondheid, op de uitstoot van CO2 en dergelijke. Waarom kiest u er eigenlijk voor om dit alleen te doen rond de grote stedelijke gebieden, en gunt u het de mensen die in meer landelijke gebieden wonen, niet om minder geluid en propere lucht te hebben?
De heer Verheyden heeft het woord.
Minister, wat het snelweglawaai betreft, ik herinner mij dat het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) op de Antwerpse ring, toch een van de drukste punten, met een project is gestart, namelijk het NGCS-project (Next Generation Concrete Surface). Daarbij brengt men groeven aan in het beton of het asfalt om het geluidsniveau terug te brengen. Dat werd ontwikkeld in de Verenigde Staten en is toch al meermaals met succes toegepast in Duitsland. Vóór de werken is daar een geluidsmeting gebeurd, nadien ook. Afhankelijk van die resultaten zal dan worden bekeken of nog andere stukken van de ring in Antwerpen zullen worden aangepakt met die techniek. Zijn er al resultaten van dat project op de Antwerpse ring, en overweegt u dan eventueel om dergelijke proefprojecten ook toe te passen op de ring in Gent? Zijn daarbij nog andere aspecten naar voren gekomen, bijvoorbeeld wat watergladheid, ijzelvorming tijdens de winter of de duurzaamheid van het asfalt en dergelijke meer betreft?
Minister Peeters heeft het woord.
Bedankt voor de bijkomende vragen.
Omdat u onder meer verwees naar Antwerpen en Brussel, mijnheer De Roo, op de Brusselse R0 is de snelheid inderdaad beperkt tot 100 kilometer per uur. In Antwerpen hebben we dynamische borden die via het dynamisch verkeersmanagementsysteem ook worden uitgerold. Dat is dus niet één uniform verhaal, het is ook gekoppeld aan het verhaal van tal van wegenwerken. Telkens als er op onze autosnelwegen wegenwerken zijn, wordt er een aangepast snelheidsregime doorgevoerd.
Wat betreft uw vraag naar de timing van de studie en door wie die gevoerd wordt, we hebben aan de administratie van het AWV gevraagd om daarop op korte tijd een antwoord te bieden. Ik verwacht dus dat die studie er snel zal zijn en dat we alleszins voor de zomer, zoals ik daarstraks ook al zei, een soort testfase kunnen uitrollen. Ik zeg testfase omdat – opnieuw – we alles in zijn totaliteit moeten bekijken.
Daarmee kom ik ook terug op de vraag van de heer Bex over waarom we niet overal de snelheid enorm verlagen, ook in de perifere gebieden. Het gaat niet alleen over de snelheid en de geluidsoverlast die snelwegen met zich mee kunnen brengen, we moeten ook rekening houden met de verkeersveiligheid, met de doorstroming, met het aantal weefbewegingen dat gemaakt wordt of het aantal rijstrookwissels dat gebeurt bij lagere snelheden. Die doorstroming kan ook beïnvloed worden bij lagere snelheden, met meer filevorming tot gevolg, waardoor men vaak ook meer verkeersonveiligere situaties creëert.
Bij meer filevorming en meer weefbewegingen kiezen ook meer mensen voor het onderliggend wegennet. In Nederland heeft men onder andere aangegeven dat 100 kilometer per uur op de snelwegen een enorme impact heeft op het onderliggend wegennet en daardoor geen verbetering is inzake stikstofuitstoot. Kortom, er zijn heel veel elementen die samen bepalen of we nu het ene dan wel het andere snelheidsregime moeten gaan invoeren.
Verkeersveiligheid en verkeersleefbaarheid zijn alleszins twee aspecten die voor ons van groot belang zijn. Voor gebieden waar er een heel grote woondichtheid is, waar veel mensen in de onmiddellijke nabijheid van heel drukke verkeersassen wonen, willen we zeker overwegen om te kijken welke snelheidslimiet daar het meest aangewezen is. Maar we moeten wel rekening houden met alle facetten en ook voorkomen dat het geen extra druk geeft op het onderliggend wegennet, noch op de doorstroming en de verkeersveiligheid.
Vandaar dat we die studie bestellen. Ik hoop dat we die zo snel mogelijk hebben, zodat we dan ook kunnen terugkoppelen naar de lokale besturen, die dat heel specifiek gevraagd hebben. Ik hoop de testperiode voor de zomer te kunnen invoeren. Dat zal natuurlijk ook gepaard gaan met wat extra maatregelen.
Om u een voorbeeld te geven, we hadden bij de goedkeuring van het Klimaatplan 2019 over de R0 beslist, maar die beslissing is pas ingevoerd in september 2020. Er gaat dus wel de nodige signalisatie en dergelijke mee gepaard. Er was ook de afspraak met het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, dat op dat moment ook nog niet zover gevorderd was.
We gaan alleszins kijken of we voor de zomer een testperiode kunnen doorvoeren op die diverse wegsegmenten. Maar welke snelheidslimiet waar geldt, zal nog even afhangen van de studie van het AWV.
De heer De Roo heeft het woord.
Nogmaals dank voor uw antwoord, minister. Ik kijk natuurlijk uit naar de resultaten van die studie. Ik ben ervan overtuigd dat de eventuele negatieve effecten die gepaard gaan met zo’n snelheidsverlaging en die zo’n studie naar boven kan brengen lang niet zullen opwegen tegen de voordelen die uit de studie zullen komen.
Ik wil u wel nog iets vragen, minister. U hebt daarjuist in de opsomming van de tracés gesproken over het viaduct van Gentbrugge op de E17. Maar de E17 loopt eigenlijk tussen de R4 en de E40. Het zou dus heel vreemd zijn om een deel van de R4 en de E40 naar een verlaagde snelheid van 90 kilometer per uur te brengen, maar de weg die daar nog tussen ligt en niet het viaduct van de E17 is, dan niet aan te passen. Maar ik vermoed dat dat iets is wat heel eenvoudig bekeken kan worden. Dat zou een zeer vreemde situatie zijn. Dus als u dat segment er zeker ook zou willen bijnemen? Het gaat eigenlijk om de E17 tussen, laat ons zeggen, Heusden en Destelbergen en Merelbeke, omdat dat eigenlijk tussen de snelwegen in ligt.
Maar ik kijk dus uit naar de resultaten van de studie op korte termijn en ik hoop ook dat er effectief voor de zomer een testfase uitgerold kan worden. De lokale besturen willen op korte termijn schakelen. In hen zal u dus zeker een medestander vinden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.