Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
De heer Aerts heeft het woord.
Nu gaat het over Nicaragua, waar de regering de afgelopen weken 25 niet-gouvernementele organisaties (ngo's) sloot en ook de universiteiten strenger aanpakt. De regering van Nicaragua is daar niet aan haar proefstuk toe om de tegenpartij monddood te maken. Dat probeerde ze eerder ook al door oppositieleden op te sluiten. Nu probeert ze alle stemmen die maar een beetje kritisch zijn, het zwijgen op te leggen.
President Ortega stelt dat de ngo's wetten hebben overtreden en hun financiële rekeningen niet openbaar hebben gemaakt. Maar de voorzitter van de Permanente Commissie voor de Rechten van de Mens geeft vooral aan dat president Ortega niet wil dat de ngo's zich kunnen documenteren over de mensenrechtenschendingen in Nicaragua.
De ngo's die gesloten zijn, zijn bijna allemaal actief rond mensenrechtenkwesties. Dat is natuurlijk niet toevallig. Dat is ook geen alleenstaand feit, want sinds 2018 werden er al 163 ngo's gesloten.
22 internationale en Nicaraguaanse mensenrechtenorganisaties hebben op 4 maart 2022 de vele mensenrechtenschendingen in kaart gebracht en aangekaart bij de permanente vertegenwoordigers van de VN-Mensenrechtenraad. Ze spreken over meer dan 130 arbitraire arrestaties en vervolgingen van tientallen mensen. Die mensen gaan niet eens een eerlijk proces tegemoet. Dan wordt er ook nog verwezen naar onrechtmatige moordpartijen. Dit zijn allemaal ernstige mensenrechtenschendingen, maar ook schendingen op het vlak van het recht op vrije meningsuiting, persvrijheid en de vrijheid van vereniging.
Ngo's zouden vrij moeten kunnen werken – daar zijn we allemaal van overtuigd – zonder dat de overheid hen in hun werking beperkt. Ze moeten kritisch kunnen zijn en een land kunnen controleren, zeker op het vlak van mensenrechten.
Daarnaast worden ook universiteiten geviseerd. Er wordt beslag gelegd op verschillende private universiteiten om zo de greep op het onderwijs te versterken. Hoe komt dat? Omdat de studenten vandaag een heel kritische groep zijn ten opzichte van het gevoerde beleid, en dus probeert hij op die manier de greep te versterken. Het waren in 2018 immers de studenten die de protesten hebben ingeleid.
Daarom heb ik een reeks vragen.
Wat is het standpunt van de Vlaamse Regering ten aanzien van de situatie in Nicaragua? Hoe is de actuele relatie tussen Vlaanderen en het land? Zijn er contacten over deze kwesties gepland? Op welke manier zouden we de druk kunnen verhogen?
Er zijn een aantal Vlaamse universiteiten die samenwerken met universiteiten uit Nicaragua. Komen die samenwerkingen door de initiatieven van president Ortega onder druk te staan? Moeten we vrezen dat er Vlaamse studenten op die universiteiten geviseerd worden en in gevaar komen?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Aerts, ik zal uw eerste drie vragen samen beantwoorden. In Nicaragua zijn er stelselmatig, op grote schaal en op grove wijze schendingen van de mensenrechten en de rechtsstaat, en dat is natuurlijk onaanvaardbaar.
De Raad van de Europese Unie besloot eerder al het kader voor gerichte sancties tegen Nicaragua te verlengen tot 15 oktober 2022. De sanctieregeling werd in oktober 2019 ingevoerd en wil de verslechterende politieke en sociale situatie in Nicaragua aanpakken. De EU richt zich op personen en entiteiten die verantwoordelijk zijn voor mensenrechtenschendingen of voor de onderdrukking van het maatschappelijk middenveld en de democratische oppositie. Ook personen en entiteiten waarvan acties, beleid of activiteiten de democratie en de rechtsstaat ondermijnen, vallen onder die sancties. In januari werden nog eens zeven personen en drie entiteiten toegevoegd aan de sanctielijst. Het betreft onder meer familieleden van president Daniel Ortega en vicepresident Rosario Murillo, de nationale politie van Nicaragua, de Hoge Kiesraad en het bedrijf dat over telecommunicatie en postdiensten gaat.
Eind vorig jaar benadrukte de hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid Josep Borrell namens de EU dat de verkiezingen van 7 november 2021 in Nicaragua zonder democratische waarborgen hadden plaatsgevonden en dat de resultaten ervan niet legitiem waren. Hij verklaarde dat de regering van Nicaragua de bevolking het burgerrecht en het politieke recht op geloofwaardige, inclusieve, eerlijke en transparante verkiezingen heeft ontnomen, evenals hun recht op vrijheid van meningsuiting en van vreedzame vergadering en vereniging. In zijn toelichting aan het Europees Parlement in december vorig jaar kwalificeerde Josep Borrell Nicaragua terecht en zonder veel omhaal als een dictatuur.
Vlaanderen zet zich volledig op de lijn van de Europese Unie. Wij hebben op dit moment geen rechtstreekse diplomatieke relaties met Nicaragua. Nicaragua riep enkele maanden geleden uit eigen beweging zijn ambassadeur in Brussel terug naar Managua. Sindsdien heeft het enkel nog een zaakgelastigde in België. Ik had dus geen contact met de ambassadeur; dit staat evenmin op mijn planning wegens evidente redenen.
Wat betreft het verhogen van de druk op Nicaragua: zoals gezegd, onderhoudt Vlaanderen geen rechtstreekse diplomatieke banden met Nicaragua. Vooral de Europese Unie kan in dezen de forcing voeren. Vlaanderen steunt alvast de huidige Europese sancties. Zoals u weet, trekken wij op het vlak van de naleving van de mensenrechten resoluut de Europese en internationale kaart. We kaarten mensenrechtenschendingen aan via het Europese en het multilaterale kader. We zullen het actieve optreden van de EU in dezen dan ook blijven ondersteunen.
De universiteiten in Nicaragua zijn evenzeer slachtoffer van de autoritaire beslissingen van het dictatoriale Ortegaregime. Ik neem dus aan dat samenwerken in deze omstandigheden niet evident is. De Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) werkte in het verleden reeds een mensenrechtentoets uit, zodat Vlaamse universiteiten kunnen omgaan met dit soort situaties. Ik ben er dus van overtuigd dat onze universiteiten een manier zullen vinden om deze moeilijke situatie aan te pakken.
We hebben niet onmiddellijk zicht op Vlaamse studenten die aan de geviseerde universiteiten in Nicaragua zouden studeren. Door de afwezigheid van een Belgische ambassade in Nicaragua is dit moeilijk te achterhalen. Door de aanhoudende repressie van de laatste jaren acht ik de kans eerder klein dat er nog Vlaamse studenten in Nicaragua aanwezig zouden zijn. Mogelijk zijn er nog wel studenten met dubbele Belgische en Nicaraguaanse nationaliteit. Het lijkt me alleszins verstandig dat Vlaamse studenten die nog aanwezig zouden zijn, de situatie zeer nauwgezet opvolgen.
Wat we wel weten is het volgende. De Belgisch-Nicaraguaanse geneeskundestudente Amaya Coppens verliet het land. Zij studeerde reeds vijf jaar geneeskunde toen zij in 2018 besloot deel te nemen aan de nationale protesten tegen de regering-Ortega. Ze werd hierop meermaals gearresteerd en onder andere beschuldigd van terrorisme. Tussen september 2018 en juni 2019 en later tussen november en december 2019 zat ze gevangen in Nicaragua. Bij haar vrijlating in december 2019 vertrok ze samen met haar familie definitief uit Nicaragua.
De heer Aerts heeft het woord.
Minister-president, dank u wel voor uw uitgebreid antwoord. Het is natuurlijk pijnlijk als de ambassadeur niet meer hier in het land is, want dat maakt communiceren zeer moeilijk. Dat is vooral ook heel verontrustend. Niettemin hebben we misschien nog de mogelijkheid om via de universiteiten toch nog wat steun te bieden aan Nicaragua. Ik hoop dat we daar onze universiteiten in kunnen ondersteunen.
Er is nog een ander bijkomend gevaar. Sri Lanka is de afgelopen weken in de perfecte storm terechtgekomen van de stijgende energie- en graanprijzen, en Nicaragua dreigt een van de mogelijk volgende slachtoffers te zijn. Ik denk dat het toch een regio is die op ontploffen staat door de verschillende zaken die daar bij elkaar komen. Dat zullen we in het oog moeten houden. Ik hoop dat we daar vanuit de Europese Unie onze bijdrage aan kunnen leveren. Ik heb geen verdere vragen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.