Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
De heer Brouns heeft het woord.
Minister, collega’s, een thema dat hier – helaas – ook al een aantal keren aan bod is gekomen, is dat van de productie van synthetische drugs, drugslabo’s en alle negatieve gevolgen daarvan. Er zijn in het recente verleden ook al twee vragen over gesteld.
We zien het aantal labo’s op het terrein alleen maar toenemen. In 2020 en 2021 werden respectievelijk 28 en 27 drugslabo’s ontdekt, terwijl dat enkele jaren terug over amper de helft ging. We zitten daarmee helaas in een kopgroep in Europa, met alle gevolgen van dien.
De stijgende productie heeft niet enkel impact op menselijk en maatschappelijk vlak, de gevolgen van de drugsproductie en het lozen van het afval hebben ook een enorme impact op ons milieu. Het afval wordt geloosd in beken, rioleringen, bossen en zelfs – stoutmoedig – op de openbare weg. Zo zijn er vorig jaar nog waterzuiveringsinstallaties in de provincie Limburg stilgevallen vanwege de hoge hoeveelheid drugsafval in het water.
Wanneer productiesites opgedoekt worden, draaien lokale besturen vaak op voor het opruimen ervan. In 2019 en 2020 betaalde bijvoorbeeld Limburg alleen al bijna 1 miljoen euro voor het opruimen van opgedoekte labo’s. Daarom pleitte mevrouw Buckens van het Limburgse parket recent nog voor een Schadefonds Drugsdumpingen, waartoe u ook reeds initiatieven nam.
Politiediensten en experts waarschuwden recent in De Standaard nog voor deze problematiek. Waterlopen worden niet voldoende gecontroleerd, de panden waar drugslabo’s opgedoekt worden, worden achteraf niet gesaneerd en bij milieuanalyses wordt er niet consistent gekeken naar sommige mogelijke bijproducten van drugsproductie. Volgens gerechtelijk deskundige Meert gebeurde het al dat milieudiensten stalen namen en geen vervuiling vaststelden en dat het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC) dat vervolgens deed en toch zag dat de bodem gecontamineerd was.
Daar valt bij op te merken dat België noch Vlaanderen momenteel de middelen heeft om onderzoek te voeren ter oprichting van een draaiboek voor decontaminatie, het zuiveren van de gronden. In Australië bijvoorbeeld doet men dat wel al. Mogelijk is het zinnig om een draaiboek op te richten op basis van voorbeelden uit andere gidslanden. U hebt in uw antwoord op vorige vragen al verwezen naar de rondetafel over drugsafval en drugsdumping waar een heel aantal actiepunten zijn opgenomen. Misschien is het draaiboek daar een van. Ik vraag me dan ook af wat uw visie is over zo’n draaiboek voor decontaminatie, om opgedoekte productiesites te saneren.
Wat is daarnaast de stand van zaken rond de oprichting van een Schadefonds Drugsdumpingen, waarover we al eerder in deze commissie spraken, gevuld met boetes van veroordeelde drugsproducenten? En bent u ten slotte bereid de samenwerking tussen de bevoegde Vlaamse en federale diensten, waarvan ook sprake tijdens de rondetafel, te versterken in het kader van de aanpak van opgedoekte productiesites, om de gronden daar te saneren?
Minister Demir heeft het woord.
Op Vlaams niveau bestaan er al zulke draaiboeken. Bij het Departement Omgeving bestaat bijvoorbeeld het Draaiboek Milieu-incidenten. Dit draaiboek beschrijft de respons van het beleidsdomein Omgeving op milieu-incidenten met als doel zo snel mogelijk de nodige personen en diensten te alarmeren, de nodige personele en materiële middelen in te zetten en te coördineren. De scenario’s die hierin worden beschreven, zijn ook van toepassing op lozingen of het achterlaten van drugsafval.
Op de website van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) kan men het document ‘Aanpak bodemverontreiniging drugsgerelateerde producten’ terugvinden. Hierin staat beschreven wat er overeenkomstig het Bodemdecreet moet gebeuren bij het achterlaten van drugsafval of bij het vaststellen van een illegaal drugslabo.
Ook bestaan er draaiboeken voor de detectie van drugsincidenten bij onder andere de politiediensten en het parket van Limburg en Antwerpen. Die zijn voorgesteld op de rondetafel drugsafval en er wordt momenteel bekeken hoe die uniform in heel Vlaanderen toegepast kunnen worden. In dat kader zullen we vanuit het kabinet ook contact opnemen met het expertisenetwerk van het College van procureurs-generaal. De draaiboeken bestaan dus. We gaan ze uniformiseren. Maar nog belangrijker is dat de draaiboeken ook gebruikt worden, natuurlijk.
Zowel de kosten voor het opruimen van de drugsdumping, de daarmee samenhangende veiligheidskosten als de kosten van de sanering achteraf kunnen zeer hoog oplopen. Een fonds zou zeer zinvol zijn om deze kosten te vergoeden. Dit schadefonds zou gefinancierd kunnen worden door drugsovertreders te verplichten er een bijdrage aan te leveren. Hierover was ook consensus op de rondetafelvergaderingen.
Intussen heeft ook de staatssecretaris van Begroting aangegeven voorstander te zijn van de oprichting van een schadefonds drugsafval op het federale niveau. Wij zijn samen met het kabinet en het federale niveau aan het bekijken hoe we dat kunnen organiseren. Uit een juridische analyse blijkt dat theoretisch gezien zowel op federaal als op Vlaams niveau een dergelijk fonds kan worden opgericht. De grote vraag is echter hoe dit Vlaams fonds gefinancierd zou kunnen worden, want de boetes komen op federaal niveau terecht. We gaan dus goed moeten bekijken hoe we dat zullen organiseren.
Wat uw derde vraag betreft, heb ik de aanpak van milieucriminaliteit en het dumpen van afvalstoffen, inclusief drugs, als prioriteit laten opnemen in de Kadernota Integrale Veiligheid. Er zal binnenkort een overleg plaatsvinden tussen het College van procureurs-generaal en de gemeenschappen om de prioriteiten voor de gemeenschappen binnen de kadernota te bespreken en na te gaan hoe dat verder aangepakt kan worden. Uiteraard zal hierover ook met de federale diensten overlegd worden.
De heer Brouns heeft het woord.
Bedankt, minister, voor uw antwoord. Ik noteer dat in het draaiboek rond milieu-incidenten alle mogelijke procedures en manieren van werken rond de decontaminatie zijn opgenomen.
In voorgaande vragen rond deze problematiek is ook gesproken over het ‘single point of contact’. Misschien kunt u daar nog iets over zeggen? Er zou op het niveau van de rondetafel afgesproken zijn dat dit ook naar Vlaanderen komt, dat er dus – misschien in de schoot van de OVAM – een permanentiedienst zou worden uitgebouwd. Collega Rombouts heeft daar in het verleden ook nog naar gevraagd.
Ik noteer ook dat er op het vlak van het boetefonds stappen in de goede richting worden gezet. Ik hoop dat we dat nog deze legislatuur kunnen realiseren, want het is niet meer dan normaal dat zij die de schade veroorzaken, er ook voor moeten opdraaien.
Ik heb nog een laatste vraag naar aanleiding van incidenten bij waterzuiveringsinstallaties van Aquafin. Er is in oktober 2021 een proefproject gestart waarbij sensoren in waterzuiveringsinstallaties geplaatst werden die een signaal moeten geven wanneer de zuurtegraad van het water afwijkt. Kunt u misschien een inkijk geven in de resultaten van dit project, dat nu al enkele maanden loopt?
Minister Demir heeft het woord.
Het ‘single point of contact’ is geïntegreerd in het Departement Omgeving. We hebben er ook al een permanentieteam beschikbaar, dat ook inzake drugs als aanspreekpunt kan fungeren. De resultaten van het Aquafinproject zal ik moeten checken.
De vraag om uitleg is afgehandeld.