Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Verslag
Meneer D’Haese heeft het woord.
Minister, er is een bloedonderzoek aangekondigd na de eerste ronde bij 800 mensen in Zwijndrecht, waaruit bleek dat de resultaten niet zo goed waren. Er is nu aangekondigd dat er een breder bloedonderzoek zou komen waaraan tot 70.000 mensen uit de brede omgeving rond 3M zouden kunnen deelnemen. Het gaat om inwoners van Zwijndrecht, Linkeroever, Beveren en Kruibeke. Mensen kunnen zich daar sinds 19 april aanmelden om hun bloed te laten onderzoeken.
Ik heb daarover vier korte vragen. Het agentschap Zorg en Gezondheid geeft aan dat het enkele jaren kan duren voor het onderzoek is afgerond. Kunt u een concreter beeld geven van de timing? Worden er ook tussentijdse resultaten bekendgemaakt?
Welk labo zal instaan voor de verwerking van de resultaten? Plant u daarvoor een uitbreiding van de labocapaciteit?
Is er nog voldoende labocapaciteit om ook rond de andere vervuilde sites in Vlaanderen aan bloedonderzoek te doen? Er zijn er intussen immers heel wat meer dan enkel in Zwijndrecht. Daar wonen ook ongeruste mensen. Kunnen we die ook onderzoeken?
Kunt u een inschatting maken van de kostprijs van dit onderzoek? Hoe zal dit verhaald worden op de vervuiler, 3M?
Minister Beke heeft het woord.
De concrete timing is nog niet bekend, omdat de overheidsopdracht nog moet worden gegund. Het bestek is begin april gepubliceerd. U weet dat dat een Europese aanbesteding is, gezien de grootte ervan. De limietdatum voor ontvangst van de offertes is 3 juni 2022 om 11 uur stipt. In het bestek van de overheidsopdracht staat beschreven dat de opdrachtnemer op wekelijkse basis op een geautomatiseerde manier data moet aanleveren voor het dashboard van het agentschap Zorg en Gezondheid. Daarnaast zal de opdrachtnemer trimestrieel, startend vanaf de gunning van de opdracht, een voortgangsrapport voorleggen aan de opdrachtgevers, dat ook een breed communiceerbare digitale gegevensupdate toelaat van een hiervoor door het agentschap Zorg en Gezondheid ontwikkeld dashboard in de Zorgatlas. Ook tussentijdse statistische analyses zullen door de opdrachtnemer moeten gebeuren om na te gaan of uitbreiding van het gebied voor bloedafnames nodig of nuttig is.
Het labo of de onderzoeksgroep is nog niet bekend, aangezien de overheidsopdracht nog niet is gegund.
Het doel van de huidige overheidsopdracht is om de bevolking die binnen een straal van vijf kilometer ten opzichte van de vestiging woont – met uitzondering van de rechteroever – een bloedanalyse voor bepaling van PFAS aan te bieden. In de loop van het project zal worden bekeken en onderzocht of het wenselijk is om het aanbod van bloedafnames voor de bepaling van PFAS uit te breiden naar meer burgers, afhankelijk van zowel het temporele als het ruimtelijke blootstellingsaspect. Dit gaat nog steeds om bewoners die in de buurt van het aandachtsgebied Zwijndrecht wonen of woonden. We verwachten dat de labocapaciteit in Europa sterk bezet zal zijn door dit ene project, maar het is afwachten tot de gunning en de gedetailleerde laboplanning gerealiseerd is.
Op andere vervuilde sites is er sprake van historische vervuiling, dit in tegenstelling tot Zwijndrecht, waar het bedrijf 3M nog steeds PFAS produceert en er, naast een historische vervuiling, waarschijnlijk voor sommige PFAS-componenten ook sprake is van een actuele vervuiling. Dat is ook de reden waarom in Zwijndrecht verschillende onderzoeken gebeuren om op basis daarvan te beslissen over eventuele nieuwe no-regretmaatregelen om de blootstelling aan PFAS te verminderen en om beleidsmaatregelen te formuleren. Daarnaast zullen de verzamelde gegevens ook gebruikt worden om de no-regretmaatregelen voor andere risicosites te evalueren.
Het agentschap Zorg en Gezondheid adviseert om op risicosites een grondig milieuonderzoek uit te voeren, waarbij PFAS wordt gemeten in de bodem, het grondwater en het oppervlaktewater. Op die manier krijgt men inzicht in de blootstelling van de omwonenden via de leefomgeving. De meting van PFAS in bloed is een geïntegreerde manier van meten en geeft geen bron van PFAS aan, zoals u weet. Op basis van de resultaten van grondig milieuonderzoek kunnen no-regretmaatregelen verder geadviseerd worden.
Een inschatting van de kostprijs kan ik nog niet maken, aangezien de overheidsopdracht nog gegund en onderhandeld moet worden, en de geïnteresseerden nog niet bekend zijn. 3M zal aangesproken worden om de kosten van dit grootschalig bloedonderzoek te betalen.
De heer D’Haese heeft het woord.
Bedankt voor de antwoorden. 3 juni, 11 uur staat genoteerd, minister.
Ik denk wel dat het belangrijk is om capaciteit te voorzien voor de andere vervuilde sites. Dat zal natuurlijk niet binnen deze opdracht gebeuren, maar erbuiten. U zegt terecht dat een meting van PFAS in bloed geen info geeft over de blootstellingsroute. Het geeft soms wel een vingerafdruk, op basis waarvan je kan zeggen: daar komt het vandaan. Maar we weten uit Zwijndrecht dat zelfs daar waar de bodemvervuiling niet altijd gigantisch hoog is, de bloedwaarden toch zeer hoog blijken te liggen. Het is dus toch belangrijk om te kijken hoe het zit bij de receptor zelf, bij de mensen die op die terreinen wonen, en om daar capaciteit voor vrij te maken, naast het belangrijke onderzoek dat in Zwijndrecht en omgeving gebeurt.
Ik begrijp dat de timing nog niet tot in detail bekend is, als de overheidsopdracht nog gegund moet worden. Maar er moeten toch enkele voorwaarden in vermeld staan? Hoeveel mensen gaan we per trimester kunnen testen? Ik heb vernomen dat er van binnen naar buiten wordt gewerkt, dus van 3M naar de zijkanten. Betekent dat dat mensen die op 4 à 5 kilometer van 3M wonen, pas ten vroegste over twee à drie jaar effectief getest zullen worden en daar resultaten van zullen hebben? Ik neem aan dat dit allemaal is opgenomen in het bestek dat is uitgeschreven? Kunt u daar iets meer informatie over geven?
Ik heb ten slotte nog een zeer concrete vraag over mensen die lang in Zwijndrecht hebben gewoond, maar er vandaag niet meer wonen. Kunnen zij zich ook inschrijven om hun bloed alsnog te laten analyseren, ondanks het feit dat zij niet op een bepaald aantal kilometer van Zwijndrecht meer wonen?
De heer Daniëls heeft het woord.
Minister, ik wil even inhaken op het laatste wat collega D’Haese zei. Daarnet zei u letterlijk dat het ging om de mensen die daar nu “wonen of woonden”. Op de website staat: “Komen voorlopig niet in aanmerking: mensen die binnen de perimeter werken maar niet wonen. En mensen die vroeger binnen de perimeter woonden, maar zijn verhuisd.” Ik ben een beetje in de war. Hoe moet ik het nu eigenlijk begrijpen? Is wat u daarnet zei, correct?
Ik wil me wel aansluiten bij wat collega D’Haese zegt, omdat de mensen die veertig jaar in Zwijndrecht hebben gewoond, maar intussen zijn verhuisd, veel langer zijn blootgesteld aan PFOS en PFAS dan mensen die er vandaag zijn komen wonen. Ik denk dat we moeten kijken naar waar iemand gewoond heeft, en die gegevens kunnen we uit het bevolkingsregister halen. Daar wil ik echt toe oproepen.
Vandaag hebben 2591 van de potentieel 70.000 mensen zich aangemeld. Als het contingent van 70.000 mensen niet wordt gehaald, moeten we dat aanvullen met mensen die lange tijd in Zwijndrecht hebben gewoond, zeker in die jaren dat er algemene uitstoot was.
Ten laatste, minister, wil ik weten hoe de mensen worden geïnformeerd. Ik denk dat heel veel mensen wel weten dat ze zich moeten inschrijven, maar hoe wordt daarover gecommuniceerd? Krijgen ze allemaal een brief? Hoe weten ze dat ze in aanmerking komen om hun bloed effectief te kunnen laten controleren?
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Ik stel deze bijvragen in naam van collega Mieke Schauvliege, die op dit moment in een andere commissie een vraag aan het stellen is. Wij willen ons aansluiten bij de vraag rond die mensen die inderdaad zolang zijn blootgesteld en nadien zijn verhuisd.
We stellen ons ook vragen over de perimeter op Rechteroever. Daar is een stuk dat wel in de kilometerperimeter zit, maar toch werd de grens enigszins arbitrair op de Schelde gelegd. Antwerpenaren kunnen nu blijkbaar wel analyses laten doen. Kunt u wat toelichting geven bij de manier waarop dit effectief geregeld is?
Minister Beke heeft het woord.
Collega D’Haese, het is inderdaad de bedoeling dat er van binnen naar buiten wordt gewerkt: eerst de groep die het sterkst bij de site betrokken is, en dan zo stelselmatig naar buiten. Voor het overige kan ik nog niet zo heel veel zeggen over hoe, wat en wanneer, omdat we de overheidsopdracht moeten afwachten.
Ik heb dat ook al in de plenaire vergadering gezegd bij de parlementaire onderzoekscommissie en ik kan het nu alleen maar herhalen: het is een bijzonder grote opdracht, waarbij de capaciteit van de labo’s ver wordt overstegen. Daarom is het ook een Europese aanbesteding, omdat we er anders, bij wijze van spreken, een hele generatie over zouden doen om iedereen die binnen die perimeter woont, aan te kunnen spreken. We zullen daarop dus moeten wachten. Ik kan vandaag nog niet zeggen hoe het precies zal verlopen. Eenmaal we de Europese aanbesteding hebben gehad, kunnen we er misschien verder in detail over spreken. Maar de bedoeling is om in eerste instantie de mensen die vandaag in de onmiddellijke omgeving rond het bedrijf wonen, aan te spreken.
De inschrijvingen kunnen via de website Zorg en Gezondheid gebeuren. Mensen die kandidaat zijn, kunnen zich daar inschrijven.
De heer D’Haese heeft het woord.
Minister, ik had het niet gehoord, maar het is goed dat de heer Daniëls het heeft opgemerkt: wonen of gewoond hebben, het is blijkbaar dan toch een ‘slip of the tongue’. Het is jammer, want er zijn heel wat mensen die nu denken aan verhuizen enzovoort, maar die niet in aanmerking komen, en dat is bijzonder jammer. Ze hebben er jaren gewoond en eieren van eigen kippen gegeten. Ze vragen zich af wat het nu is. Ze moeten blijkbaar maar zelf naar een huisarts stappen.
Van de 70.000 mensen hebben er zich vandaag effectief nog niet veel ingeschreven. Ik denk dat er nog wel wat marge is. Ik wil ook oproepen om de communicatie nog veel breder op te zetten dan vandaag. Ik heb nog veel mensen gesproken die niet op de hoogte zijn, die niet weten hoe het exact zit en dat er zo’n onderzoek wordt uitgevoerd. Ik denk dat er nog heel wat inspanningen kunnen worden geleverd.
Dat de capaciteit van de labo’s in België wordt overschreden, is redelijk evident. Daarnet zei u zelfs dat de Europese capaciteit sterk bezet zal worden. Ik ben benieuwd naar de uitkomst van dat bestek, maar mij lijkt de kans toch groot dat we verder moeten gaan dan wat de markt op dit moment kan aanbieden. Toen het voor de coronacrisis nodig was om heel veel testen te doen, hebben we vanuit de overheid ook ingrepen om te zorgen voor een grotere capaciteit. Mij lijkt de kans toch heel groot dat het hier ook nodig zal zijn. Er is een groot gezondheidsprobleem, een grote gezondheidscrisis, die verder gaat dan Zwijndrecht en Linkeroever alleen. Ik denk dat we de komende jaren nog heel wat capaciteit nodig zullen hebben om dat op een goede manier te onderzoeken.
De vraag om uitleg is afgehandeld.