Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Vraag om uitleg over het gebruik van plastic wegwerpproducten in de toeristische sector
Verslag
Mevrouw Van den Brande heeft het woord.
Minister, zorg dragen voor onze planeet om verdere uitputting en klimaatverandering tegen te gaan, staat zeer hoog op de wereldagenda, en ook op die van u. Sectoren die aandacht hebben voor circulaire economie dragen alvast hun steentje bij.
In een circulaire economie worden tal van strategieën toegepast om materialen en producten zo hoogwaardig mogelijk te blijven inzetten in de economie. Ze worden hersteld, hebben een hoge tweedehandswaarde, zijn upgradebaar, kunnen makkelijk uit elkaar gehaald worden en omgevormd worden tot nieuwe producten. De gekozen materialen zijn bij de geboorte gerecycleerd of biogebaseerd, en bij het levenseinde recycleerbaar of afbreekbaar. De circulaire economie wil alles wat van waarde is, waardevol houden. Er mag niets verloren gaan.
Luxehotels vernieuwen vrij vaak, binnen x-aantal tijd matrassen, beddengoed, badhanddoeken, gordijnen, meubilair, keukengerei en misschien nog wel tal van andere zaken. Wellicht beantwoorden deze zaken niet meer aan de topkwaliteit waarvoor het hotel staat maar zijn de producten niet versleten. Vaak zijn ze zelfs nog in zeer goede staat.
Hoeveel hotels, vakantieparken en -woningen, campings in Vlaanderen zijn expliciet bezig met circulaire economie? En weet u ook op welke manier?
Bestaan er reeds platformen of systemen waarbij afgedankt materiaal van logiezen verdeeld kan worden naar andere organisaties die over minder financiële middelen beschikken, zoals bijvoorbeeld jeugdverblijven of organisaties die bezig zijn met deeleconomie of kansarmen?
Zal circulaire economie ook een onderdeel zijn van het actieplan duurzaamheid dat u in april zou voorstellen? Ik heb het nog niet op de agenda zien staan; wellicht wordt het mei, of misschien ook later.
Bent u van mening dat circulaire economie ook een stevige plaats moet innemen in een duurzame toeristische sector? Hoe ziet u dit? Zitten er initiatieven in de pipeline die circulaire economie in de toeristische sector zullen stimuleren?
Dan kom ik tot mijn volgende vraag. Minister, in mei gaat de bewustwordingscampagne Mei Plasticvrij weer van start. Deze campagne focust op de impact van onze plastic consumptie op het milieu. Het uitgangspunt is heel eenvoudig: allemaal samen één maand ons gebruik van wegwerpplastic verminderen. Het is algemeen geweten dat plastic enorm veel schade toebrengt aan ons milieu.
Vandaag is ongeveer 90 procent van het plastic in de oceanen afkomstig van bronnen op het land. Dat staat in het rapport van WasteAid 2020. De jaarlijkse schade van plastic aan mariene ecosystemen is ongeveer 12 miljard euro, zo meldde het UNEP-rapport (UN Environment Programme) van 2014 al.
Wij – mens, overheid, ondernemer, bedrijven – zijn er collectief verantwoordelijk voor om onze leefomgeving gezond te houden. Het proactief verminderen van het gebruik van plastic binnen het travel & tourism-ecosysteem is daarin van groot belang. De toeristische sector kan enkel verder bloeien en groeien in een niet-vervuilde, ongeschonden omgeving. Want niemand wenst tijdens zijn of haar vakantie te vertoeven in smerig zeewater of in een vuil bos of strand.
Uw visie Reizen naar Morgen sluit hier naadloos op aan: u wilt versneld inzetten op duurzaamheid, zodat de plek, de bewoner, de bezoeker en de ondernemer mee kunnen floreren.
Bent u van mening dat de toeristische sector in de campagne Mei Plasticvrij een proactieve rol kan opnemen?
Stimuleert Toerisme Vlaanderen logies om deel te nemen aan die bewustwordingscampagne?
Zijn er of worden er door Toerisme Vlaanderen specifieke tools ontwikkeld die logies ondersteunen of stimuleren om hun plasticgebruik te verminderen? Indien wel, om welke gaat het, en kunt u die toelichten?
Beschikt u over data die weergeven hoeveel hotels, B&B’s, campings en toeristische ondernemers vandaag een inspanning doen om minder single-use plastic (SUP) te gebruiken?
Minister Demir heeft het woord.
Collega, ik kan geen exacte cijfers geven, maar er zijn vandaag heel veel logiezen die sterk inzetten op circulaire economie. Als we calls doen vanuit de overheid naar subsidies, maakt dat onderdeel uit van onze vragen.
Dergelijke initiatieven gebeuren sterk ad hoc en vaak ook zeer lokaal: bijvoorbeeld een logies dat samenwerkt met een sociale organisatie in de buurt, of waarvan een van de medewerkers betrokken is in een vereniging. Echte bovenlokale of Vlaanderenbrede systemen of platformen zijn mij echter niet bekend. Wat wel voorkomt zijn bedrijven die het afgedankte hotelmateriaal recycleren, bijvoorbeeld matrassen, om die opnieuw om te vormen tot nieuwe matrassen, en bedrijven die logiezen voorzien van reeds gerecycleerd hotelmateriaal.
Het ontwerp van duurzaamheidsplan wordt eind deze week afgewerkt en aan mij bezorgd. In dit duurzaamheidsplan heeft het aspect ‘gebruik van grondstoffen’ een plek binnen de interne werking en in de werking voor onze bestemming. Dat is van groot belang. Ik verwacht het eerstdaags.
Circulaire economie moet zeker een plaats krijgen in de toeristische sector. Dit naast tal van andere initiatieven op het vlak van duurzaamheid zoals het voorkomen van afval en minder energieverbruik. Een manier zoeken om materialen en producten zo hoogwaardig mogelijk te blijven inzetten, vormt hier dus ook een onderdeel van.
Zoals hierboven aangegeven, zie ik de circulaire economie als onderdeel van een duurzame toeristische sector, die daarnaast aandacht heeft voor andere elementen zoals het voorkomen van afval en het reduceren van energie- en waterverbruik. Zoals aangegeven, wordt er nu volop ingezet op een degelijk duurzaamheidsplan. Ik krijg dit eind deze week. Mogelijk zullen hier nog enkele bijsturingen nodig zijn. Maar zodra dit definitief afgeklopt is en de doelstellingen duidelijk bepaald zijn, zullen op basis hiervan de concrete acties worden omschreven en uitgerold.
Mei Plasticvrij is een zeer waardevolle campagne, die een breed publiek kan bewustmaken. Denk ook aan Maai Mei Niet, een positieve campagne, heel laagdrempelig ook. Heel wat Vlamingen werden erdoor bereikt, hopelijk kan dat dit jaar opnieuw. Ik ben ervan overtuigd dat Mei Plasticvrij het potentieel heeft om een breed publiek bewust te maken van de plasticverpakkingen die in het dagelijks leven verbruikt worden.
Zeker door de pandemie heeft de sector op grote schaal gebruikgemaakt van de ‘single use plastic packaging’ (SUPP’s). Denk maar aan individueel verpakte porties, verpakt bestek enzovoort. Dit had een zeker nut tijdens de pandemie, maar de milieu-impact mag niet onderschat worden. Een verandering in aanpak dringt zich dus op. Ik ben ervan overtuigd dat er een enorm groot potentieel is om binnen de toeristische sector het juiste voorbeeld te geven en te kijken voorbij de ‘business as usual’-praktijken.
Toerisme Vlaanderen werkt niet specifiek rond Mei Plasticvrij. Deze campagne wordt niet actief gedeeld met de uitbaters van de logiezen. Ik zal aan Toerisme Vlaanderen vragen om daar toch naar te kijken en het onder de aandacht te brengen.
Toerisme Vlaanderen neemt deel aan de Global Destination Sustainability Index. Hierbinnen moet een beleid rond SUPP’s uitgewerkt worden, niet enkel voor de logiezen maar voor alle toeristische uitbatingen. Dit beleid moet ervoor zorgen dat uitbatingen in staat zijn om hun berg plasticafval te verminderen. Op dat moment kan een link gelegd worden naar Mei Plasticvrij, als extra bewustwording en mogelijkheid tot samenwerking.
Binnen de Vlaamse overheid is de expertise rond afvalvermindering vooral geconcentreerd bij de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM). Het spreekt voor zich dat Toerisme Vlaanderen nauw zal samenwerken met de OVAM om de expertise te delen.
Momenteel zijn er slecht fragmentarische gegevens beschikbaar, bijvoorbeeld bij de Vlaamse Jeugdherbergen. Ook hier geldt echter: meten is weten. Toerisme Vlaanderen zal daarom eerst en vooral werk maken van een nulmeting: hoeveel afval produceren toeristische logiezen en attracties op dit moment? Hiervoor zal samengewerkt worden met Statistiek Vlaanderen, de OVAM en Statbel. Het gaat daarbij om alle vormen van afvalafgifte: SUPP’s, PMD, GFT, restafval, papier en karton enzovoort.
Door vervolgonderzoek kan vervolgens objectief in beeld gebracht worden in hoeverre de toeristische sector erin slaagt om een effectieve afvalvermindering te realiseren, en kan zo nodig bijgestuurd worden.
Mevrouw Van den Brande heeft het woord.
Ik kijk halsreikend uit naar het duurzaamheidsplan en ook naar de data die u gaat ophalen. Meten is weten. Ik ben erg benieuwd naar die cijfers. We vinden dat de toeristische sector een heel proactieve rol zou kunnen opnemen in het verminderen van single-use plastic en in het promoten van het circulair gebruik in ons land.
Inzake SUP is de sector helaas een van de belangrijkste veroorzakers van het probleem. De sector lijdt er ook zelf onder. Zoals ik in mijn inleiding al aanhaalde, is vakantie in een mooie, zuivere omgeving noodzakelijk voor ieders welzijn. Een welvarende toeristische sector kan enkel duurzaam blijven bestaan dankzij een gezonde omgeving met een grote biodiversiteit, een vitale bodem en proper water, en het liefst zoveel mogelijk in een plasticvrij gegeven, vrij van gevaar voor mens en dier. Denk maar aan de microplastics die wij zelf, en jullie allemaal in de Westhoek, verorberen via een lekkere portie mosselen met friet, bijvoorbeeld.
We weten dat van oudsher SUP’s populair geweest zijn in de reis- en toerismesector en het helaas ook nog altijd zijn. Ze zijn operationeel gemakkelijk om de verwachting op het gebied van gezondheid, veiligheid en hygiëne na te leven. Ze zijn licht in gewicht, goedkoop, gemakkelijk verkrijgbaar en handig voor zowel werknemers als klanten. Maar ze zijn ook zeer nefast voor het milieu en eenieders gezondheid. Zodoende is het toch wel echt dringend dat we toe zijn aan meer dan een herziening. Een rapport van het WWF van 2019 benadrukte dat het plasticafval dat in de Middellandse Zee werd aangetroffen in de zomermaanden tot 30 procent toenam, gecorreleerd met de seizoensgebondenheid van het toerisme. Bij ons bestaat er, mijns inziens, voorlopig ook daar geen studie over. Onze toeristische bedrijvigheid rond de Noordzee is natuurlijk wel een stuk minder dan die rond de Middellandse Zee, maar het zou me toch verbazen als er ook bij ons geen verband zou zijn met de toename tijdens het toeristische seizoen.
Minister, ik doe een warme oproep om in dat duurzaamheidsplan dat we graag tegemoetzien, extra veel aandacht te hebben voor die circulaire economie, voor afval en in het bijzonder ook voor de nog zeer grote aanwezigheid van single-use plastics in het toerisme. Help via het agentschap toeristische ondernemers om als ambassadeurs het bewustzijn van reizigers te vergroten. Consumptiegedrag heeft een cruciale rol bij het verminderen van het plasticgebruik. Ondersteun de sector met de switch naar herbruikbare alternatieven. Weg met wegwerp. Alternatieven zoals procesinnovaties, omgekeerde automaten, terugnameprogramma’s en hervulinitiatieven bieden ondertussen heel veel mogelijkheden.
Beloon de trekkers door hun onderneming in de kijker te zetten via het agentschap. Ondersteun hen extra op het vlak van communicatie bijvoorbeeld. Zij zullen potentiële volgers in de sector prikkelen in hun ambassadeursfunctie en in de bewustmaking van toeristen. Organiseer voldoende overleg met stakeholders, hotels, B&B’s, touroperators, luchtvaartmaatschappijen, cruisemaatschappijen en Meetings, Incentives, Conferences, Exhibitions (MICE). Wat zijn de obstakels die ondernemers ervaren? Wat weerhoudt hen om in te zetten op minder plastics en op het verminderen en elimineren van de meest vervuilende SUP’s? Moedig hen aan om prioriteit te geven aan herbruikbare initiatieven, die lokaal en in bulk aan te kopen om de prijs te drukken, hun personeel op te leiden en te informeren en hun klanten te betrekken bij deze transitie. Last but not least: help de sector, toch ook bovenlokaal, om een platform op te zetten voor grote groepsaankopen zonder verpakking met daarnaast, of eraan gekoppeld, een systeem of platform waar afgedankt goed hotelmateriaal opnieuw een tweede leven krijgt. Er is, meer dan u zou denken, vraag naar.
Dank u wel voor de antwoorden. Ik heb geen verdere vragen of opmerkingen.
Dat was eventjes meer dan twee minuten, maar dank u wel.
Zijn er andere collega’s die willen aansluiten?
Mevrouw Talpe heeft het woord.
We onderschrijven met onze fractie de duurzaamheid in de sector. Er worden al heel wat inspanningen geleverd. Als lokale besturen en als intercommunales staan we klaar om tips te geven om de duurzaamheid te verbeteren en afval op een betere manier te sorteren.
Ik wilde u eigenlijk voor het volgende bedanken. In het antwoord op mijn schriftelijke vraag zag ik dat er door Vlaanderen zal worden ingetekend op de Glasgow Declaration on Climate Action. Ik had dat al eens gevraagd in een vraag om uitleg. Daar wordt vanuit Toerisme Vlaanderen aangegeven dat vooral het aanbod rond toolkits voor ondersteuning en opmaak van duurzaamheidsplannen, uitwisseling van kennis op internationale fora iets is dat jullie enorm aanspreekt. Misschien zitten daar handvaten in om, wat circulaire economie betreft, in te spelen op plasticvermindering. Ik geef dat even mee.
Duurzaamheid is natuurlijk wel een belangrijk item in alle sectoren, ook in de toeristische sector. Als voorzitter wil ik nog meegeven dat als het actieplan er is, we aan de minister zullen vragen om het in onze commissie even te komen toelichten. We kunnen er dan een gedachtewisseling rond houden. Ik geef dit mee als suggestie. We kunnen daar in de regeling der werkzaamheden verder op inspelen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.