Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie
Verslag
Mevrouw Gennez heeft het woord.
Goedemorgen voorzitter, u ziet er nog zeer goed uit na de prijsuitreiking gisteren op Nokere Koerse. Ik verneem dat het prijzengeld voor mannen en vrouwen hetzelfde was, waarvoor hulde.
Hier is echter een iets minder glorieus verhaal aan de orde, namelijk het faillissement van FNG. Op 18 februari is het doek gevallen in de Mechelse rechtbank. Eerder was er nochtans een doorstart gepland, maar die bleek niet meer mogelijk, omdat de beursgang van hun laatste bedrijfsactiviteit, de webwinkel Ellos, minder zou opbrengen dan verwacht.
De Vlaamse Regering investeerde via de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) eerder ook al in FNG. We hebben hier al verschillende debatten gevoerd over de correctheid van deze investeringen. De voorbije jaren zetten verschillende experts al vraagtekens bij de snelle expansie van de holding en de grote berg schulden die dat met zich meebracht. Naar verluidt verliest de Vlaamse Regering bij een faillissement van FNG 24,3 miljoen euro via PMV en de eerdere investeringen van 21,5 miljoen euro in de holding en de achtergestelde lening van 10 miljoen euro. Aan het begin van de coronacrisis gaf Gigarant ook nog een bankgarantie met een lopend bankkrediet van 20 miljoen euro. Vorige zomer vernamen we gelukkig wel al dat de leningen voor deze laatste bankgarantie terugbetaald waren. Gigarant staat dus uit de wind.
Maar er loopt natuurlijk nog een gerechtelijk onderzoek naar de val van FNG. Met respect voor dat onderzoek, uiteraard, hebben we toch een aantal vragen, minister.
In de commissie Economie en Werk kwamen PMV en Audit Vlaanderen eerder al toelichten wat er precies gebeurd is tijdens het beslissingsproces om te investeren in FNG. Uit de audit die hiervoor werd opgesteld, zei men een aantal lessen te zullen trekken. Welke van deze aanbevelingen zijn reeds uitgevoerd?
Hoeveel geld heeft de Vlaamse overheid op dit moment verloren door het faillissement van FNG?
Minister Crevits heeft het woord.
Collega, in het auditrapport van PwC omtrent de investering van PMV in FNG is men tot de conclusie gekomen dat de investeringsbeslissingen in dit dossier zijn genomen door een investeringscomité dat voor de meerderheid bestaat uit onafhankelijke externe experts. De investeringsbeslissingen van het investeringscomité zijn genomen op basis van uitgebreide nota’s, die voorbereid werden door de investeringsmanagers en die tijdens de vergadering van het investeringscomité het voorwerp uitmaakten van bespreking.
De auditor heeft bijgevolg kunnen vaststellen dat de investeringsbeslissingen op een professionele manier en op basis van professionele en kwalitatieve beoordelingen tot stand zijn gekomen. Maar het auditrapport heeft, zoals u opmerkt, ook enkele aanbevelingen geformuleerd. Die zijn zonder uitzonderingen allemaal ter harte genomen.
In de operationele werkzaamheden gebeurden een aantal bijsturingen. Ik overloop ze even.
In de eerste plaats werden enkele verfijningen doorgevoerd in het investeringsbeleid. Zo werd er een specifieke regeling toegevoegd voor investeringen in beursgenoteerde bedrijven. Op die wijze zal men beter rekening houden met de specifieke eigenheid van beursgenoteerde bedrijven. De operationele werking werd ook bijgestuurd, zodat de eigen werkzaamheden in het kader van de fase van intake meer worden gedocumenteerd. Voor alle dossiers worden interne notities digitaal bewaard. Tevens wordt er nu voorzien in een expliciete lijst in de investeringsnota voor het investeringscomité van parameters die het voorwerp hebben uitgemaakt of zullen uitmaken van duediligenceonderzoek en de manier waarop de due diligence wordt uitgevoerd. Dat zijn dus de verfijningen van het investeringsbeleid.
Ten tweede worden, wat de detailanalyse van de investeringsdossiers betreft, in opvolging van de audit ook de bedrijfsbezoeken en interviews systematisch via een Outlookagenda ingepland en geregistreerd om zo de eigen werkzaamheden meer te documenteren. Voor alle dossiers gaan we nu ook interne notities digitaal bewaren.
Dan is er het derde luik: wat de adequate beoordeling van het sleutelpersoneel betreft, is het zo dat PMV de voorbije jaren een beoordeling van het sleutelpersoneel van elk investeringsdossier introduceerde. Die beoordeling vindt al plaats in een zeer vroege fase van de analyse, om te vermijden dat er al te lang onderzoek wordt gevoerd en onderhandelingen worden verdergezet met personen of bedrijven die niet beantwoorden aan de geldende ethische normen. Alle personen die als sleutelpersonen van het bedrijf beschouwd kunnen worden, moeten een integriteitsverklaring ondertekenen.
Dan is er het vierde luik van aanbevelingen, op het vlak van de opvolging van de investeringen. Om die op te volgen is het waarderingsmodel aangepast. In overleg met de bedrijfsrevisor werd een waarderingssysteem opgesteld en ingevoerd voor investeringen in beursgenoteerde bedrijven.
Wat betreft het budget van Vlaanderen moeten we een onderscheid maken tussen de rechtstreekse kapitaalinvesteringen van PMV en de lening via Mezzanine Partners 1. De Gigarantwaarborg werd inmiddels al vrijgegeven.
Als we dan de rekening maken, heeft PMV voor een bedrag van 22,5 miljoen euro geïnvesteerd in het aandelenkapitaal van FNG. De totale lening van Mezzanine Partners 1 aan FNG bedraagt 10 miljoen euro. Rekening houdend met een participatie van 23 procent in Mezzanine Partners 1 en de reeds ontvangen interesten in cash, bedraagt de netto uitstaande financiële blootstelling van PMV via haar participatie in Mezzanine Partners 1, 1,8 miljoen euro. Dat is dus 10 miljoen euro, min 2,3 miljoen euro, maal 23 procent.
De totale blootstelling van het Vlaamse Gewest via PMV, Gigarant en Mezzanine Partners 1, bedraagt op dit moment 22,5 miljoen euro – dat is dat eerste – plus 1,8 miljoen euro, samen 24,3 miljoen euro. Het is nog onduidelijk of er dividenden ontvangen worden uit het faillissement. PMV is ook aan het bekijken of er andere manieren zijn om de schade te verhalen.
Ik wil wel meegeven dat het eigen is aan het systeem van aandelenparticipatie dat je soms wint en soms verliest, dus je moet dat heel zorgzaam proberen te doen. Alles wat FNG betreft heeft er toch ook wel toe geleid dat PMV in totaal 1,11 miljard euro geïnvesteerd vermogen had in 2020, 287 miljoen euro investeringen in het voorbije jaar en 41,6 miljoen euro winst. Dat is dus het geconsolideerde nettoresultaat. Ik vind het gewoon belangrijk om dat mee te geven, omdat het toch relevant is. Want FNG heeft natuurlijk een zeer negatieve impact, maar op het totaal is het geen verlies.
Mevrouw Gennez heeft het woord.
Die laatste informatie is zeker ook relevant. Collega Schiltz geeft aan dat PMV niet failliet is zoals FNG, of ook niet door FNG, maar het is natuurlijk wel een substantieel bedrag dat we hier als belastingbetaler moeten ophoesten.
Het is inderdaad wel zo dat er al eerder signalen kwamen, ook van experts en werknemersorganisaties binnen die holding, waardoor dit niet als een verrassing komt. Er waren signalen op vlak van due diligence, de correctheid of transparantie van de boekhouding en de zeer ingewikkelde bedrijfsstructuur, die niet werd doorgelicht en waar de corporate governance toch te wensen overliet.
In de audit werd ook aangegeven dat men geen schriftelijke documentatie had van alle stappen in het beslissingsproces van PMV. Daardoor is er achteraf ook geen controle mogelijk, om lessen te trekken over wat daar precies is misgegaan. Ik heb heel goed geluisterd dat een aantal van de aanbevelingen uit de audit ter harte zijn genomen en dat nu toch minstens de interne notities digitaal worden bewaard. Dat zal de controle achteraf, post factum, toch beter mogelijk maken.
Ik denk dat we ons als participatiemaatschappij in Vlaanderen toch vooral moeten focussen op start-ups en scale-ups, en dat beursgenoteerde bedrijven misschien niet de beste focus zijn voor een participatiemaatschappij als PMV.
Maar dat is ook al eerder gezegd. We zullen uiteraard wachten op de details of op de uitkomst van het gerechtelijke onderzoek naar dit faillissement, om eventueel opnieuw lessen te trekken over het functioneren van PMV in de toekomst en over het investeringsbeleid.
Maar ik heb nog een bijkomende concrete vraag. Hebt u enig zicht op de afwikkeling van het afstoten van de vorige bedrijfsactiviteiten, zoals Brantano en nu ook Ellos? Wat is de impact op het personeel? Waar zijn zij ondertussen terechtgekomen?
De heer Ronse heeft het woord.
We hebben het voorrecht gehad om hier een tijdje geleden – ik weet zelfs niet meer of het deze of vorige legislatuur was – een gedachtewisseling te houden met PMV. (Opmerkingen)
Het was blijkbaar deze legislatuur. Met die coronaperiode ertussen is het soms heel verwarrend.
Ik heb het toen gezegd en ik herhaal dat hier nu ook – dank u wel, mevrouw Gennez, om het op de agenda te plaatsen – dat ik persoonlijk totaal niet kan begrijpen dat PMV investeert in een beursgenoteerd bedrijf dat op het moment van de investering minstens een zeer succesvolle kapitaalsronde had gedaan, en waarin andere reguliere spelers – niet de overheid – al wilden investeren. Ik herinner mij een interview van een hele tijd geleden met Louis Jonckheere, een van de founders van Showpad. Daarin hadden ze het over hun eerste kapitaalronde. Hij heeft in dat online-interview een screenshot getoond van een mailtje dat hij had gekregen van PMV. Showpad, een van de meest interessante Vlaamse scale-ups ooit, kreeg in zijn eerste kapitaalronde, waarin ze nergens financiering konden vinden, van PMV te horen dat ze voor hen geen prioritair dossier waren en dat PMV hen verder veel succes wenste.
Maar dan kan een FNG, dat beursgenoteerd is en geen problemen ondervindt om kapitaal te ‘sourcen’, wel op PMV-inbreng rekenen. Dat begrijp ik werkelijk niet. Minister, hoe kunnen we ervoor zorgen dat PMV voornamelijk focust op dossiers daar waar de markt faalt: risicokapitaal, beloftevolle start-ups? Als parlementslid kijk ik zelf niet naar de ‘earnings before interest, taxes, depreciation and amortization’ (ebitda) van PMV, maar wel naar de output: in welke mate is PMV erin geslaagd om start-ups van de grond te krijgen die anders nooit van de grond zouden kunnen komen? Dat vind ik veel belangrijker.
De heer Vanryckeghem heeft het woord.
Het dossier FNG is al vaker ter sprake gekomen in deze commissie. Een verlies is uiteraard altijd pijnlijk, maar een beslissing met onzekerheid, zoals meestal het geval is bij investeringen in ondernemingen, kun je niet afrekenen op het resultaat achteraf, je kunt enkel kijken of op het moment van beslissing de risicoafweging correct is verlopen. Er is een audit gebeurd om dat na te gaan en die is reeds uitvoerig besproken.
Minister, ik heb nog een kleine vraag voor u. Volgens de timing die naar voren werd geschoven voor de nieuwe samenwerkingsovereenkomst, zou de evaluatie in januari 2022 afgelopen zijn en zou in juni een nieuwe samenwerkingsovereenkomst worden afgesloten. Wat is daarin de stand van zaken?
Minister Crevits heeft het woord.
Collega’s, eerst en vooral hebben we hier al een heel debat gevoerd over dit dossier, over waarom die participatie is gebeurd. Ik ga het hele debat dan ook niet overdoen.
Het was op mijn initiatief dat er een audit is gebeurd naar de werking van PMV, naar hoe dat is gebeurd en of dat correct was. Dat was niet na een of andere grote commissie. Ik heb zelf gezegd dat we die audit zouden doen. Daaruit zijn een aantal aanbevelingen naar voren gekomen en we voeren die aanbevelingen ook uit, omdat jullie vragen ook absoluut mijn vragen waren.
Wat belastinggeld betreft, collega Gennez, hebt u gelijk, maar ik heb u de cijfers gegeven voor 2020. De belastingbetaler heeft fameus gewonnen in 2020, door de investeringen die gebeuren via PMV. Dat wil ik ook meegeven: de balans van de investeringen is zeer positief.
We moeten de stand van zaken van de afwikkeling en de sanering opvragen. Ik heb geen zicht op het verdere resultaat. Ik vermoed dat dat ook wel op gezette tijdstippen gerapporteerd zal worden. Ik moet me daarover bevragen. En ik zal dat ook doen, zeker in functie van uw vraag.
Er wordt nu een nieuwe samenwerkingsovereenkomst met PMV voorbereid. Die zal binnen enkele maanden afgehandeld worden, collega Vanryckeghem. We zitten nu in de onderhandelingen. We doen dat ook niet met de natte vinger, collega Ronse. We starten die onderhandelingen op op basis van een onafhankelijke evaluatie. Het is mijn bedoeling om voor de zomer een nieuwe overeenkomst te kunnen afsluiten.
Ik heb jullie de context geschetst, collega’s, waarom PMV lang geleden wel beslist heeft om in FNG te investeren. Afhankelijk van hoe je naar dat dossier kijkt, kun je dat slim of niet slim vinden. Achteraf is het natuurlijk altijd gemakkelijk om een analyse te maken. Nu zegt iedereen dat dat geen goed idee was, maar toen had men daar een ander zicht op.
Ik kan grotendeels leven, collega Ronse, met het feit dat u zegt dat de focus op de beloftevolle start- en scale-ups moet worden gelegd. Ik ben het daar op zich mee eens. Voor mij is verankering ook iets belangrijks, belangrijker dan vroeger. Wat kan PMV globaal betekenen voor de verankering van economie bij ons en vermijden dat alles naar het buitenland gaat? Daar moeten we het evenwicht in vinden, want hoe meer je investeert in zaken die op de markt nergens iets vinden, hoe groter de kans dat het ook mislukt. We moeten daar dus een goed evenwicht in vinden, anders zit ik hier elke week om vragen te beantwoorden over zaken die niet zo goed gelukt zijn. Het is dus een kwestie van het vinden van een balans.
Sowieso ben ik ervan overtuigd, voorzitter, dat er hier ook uitgebreid van gedachten zal worden gewisseld over die samenwerkingsovereenkomst, om jullie ook toe te laten om daar een goed oordeel over te vellen.
U neemt mij de woorden uit de mond. Dat is alvast iets voor de regeling van de werkzaamheden.
Mevrouw Gennez heeft het woord.
Het is inderdaad zo dat achteraf analyses maken minder moeilijk is dan vooraf inschattingen maken, maar het is wel eigen aan zo'n investeringsfonds dat dat ook vooraf moet gebeuren. Ik denk dat we in de modesector eigenlijk niet per se iets te zoeken hadden. Maar die gedachtewisseling is inderdaad gebeurd.
Focussen op start-ups en scale-ups, dat is zeker ook waar Vooruit voor staat. Ik ben ook blij dat collega Ronse namens de N-VA dezelfde focus legt. Verankering is uiteraard ook belangrijk, maar ik denk wel dat we moeten focussen op een aantal sectoren en een aantal speerpuntenclusters voor de Vlaamse economie, zodat het niet breed uitgesmeerd wordt naar sectoren, om voldoende ‘leverage’ te hebben voor economische groei, versterking van productiviteit en verankering hier in Vlaanderen.
Ik denk dat het zinvol kan zijn om in de aanloop naar de nieuwe samenwerkingsovereenkomst hier ook al eens de prioriteiten mee te geven vanuit de commissie. Ik denk dat we belang hebben bij maximale transparantie om de investeringen die we doen, ook maximaal te laten renderen. Als we zoveel mogelijk focus en een heel gericht frame mee kunnen definiëren vanuit het parlement, kan dat het draagvlak van toekomstige investeringen alleen versterken. Het kan zinvol zijn om die transparantie al vooraf in te bouwen, en niet alleen informatie uit te wisselen post factum. Ik ga dus graag in op de uitgestoken hand en het voorstel van de voorzitter om in de regeling van de werkzaamheden dat punt aan de orde te brengen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.