Verslag vergadering Commissie voor Onderwijs
Verslag
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Minister, begin vorig jaar gaf u het startschot voor het Robinpasproject. Er werd 100.000 euro voorzien om 20.000 kwetsbare gezinnen te helpen die de schoolboeken voor hun kinderen niet of amper kunnen betalen.
Uit een van mijn schriftelijke vragen blijkt dat er nog een lange weg te gaan is vooraleer de beoogde doelstelling van 20.000 uitgedeelde passen zal worden behaald. Vandaag blijken slechts 9589 passen te zijn verdeeld in 76 Vlaamse en Brusselse scholen. Het aantal scholen en uitgedeelde passen verschilt ook sterk van provincie tot provincie. En bovendien horen we dat het aantal verzilverde passen amper 12 procent van het aantal uitgedeelde passen is.
Er schort wellicht iets aan de bekendheid van het project, maar anderzijds lijkt er ook te weinig ondersteuning voor de scholen te zijn, zo blijkt uit verschillende praktijkvoorbeelden. Scholen gaan te rade bij armoedeorganisaties omdat ze zelf niet willen en kunnen beslissen over wie nu recht heeft op een pas en wie niet. Een school van 350 leerlingen krijgt plots 260 passen om uit te delen, maar twijfelt of er wel zoveel leerlingen zijn die hier recht op hebben.
Ouders die een schooltoelage voor hun kind ontvangen, hebben in principe ook recht op een Robinpas die door de scholen wordt verdeeld, maar in de praktijk blijkt het vaak te moeilijk te zijn om die match vlot te maken. Er is dus nood aan meer begeleiding om de passen vlot tot bij de juiste doelgroep te krijgen, maar ook om de pas niet te zien als een los item, maar op schoolniveau te werken aan een echt armoedebeleid op alle vlakken.
In de commissie Onderwijs van 30 september 2021 kwam de Robinpas ook al even ter sprake. Daar werd ook expliciet gevraagd om, naast het uitdelen van voordeelpassen, verder werk te maken van een visie of een structureel kader om scholen die een kostenbeleid willen opzetten nog meer te ondersteunen en anderzijds ook te werken aan een kwaliteitsalliantie met alle betrokken spelers waar ook een garantie op leermiddelen voor elk kind dient in te zitten.
Minister, zult u na dit schooljaar verder de stichting Robin subsidiëren voor de uitrol?
Als de vooropgestelde aantallen niet worden behaald, volgen er dan remediërende of andere acties? Zo ja, hoe?
Welke acties zult u ondernemen om het Robinpasproject bij te sturen zodat scholen op de juiste manier worden begeleid en de juiste doelgroep wordt bereikt?
Zult u bij de evaluatie van het project ook de armoedeorganisaties betrekken? Zo ja, welke en welke rol krijgen zij toebedeeld?
Welke structurele maatregelen zult u verder nog nemen om schoolfacturen betaalbaar te houden?
Hoe wilt u het toekennen van de passen aan de leerlingen verbeteren? Welke pistes ziet u mogelijk? Wanneer mogen wij de aangekondigde kwaliteitsalliantie verwachten en wat zijn de verdere plannen met dit document?
Minister Weyts heeft het woord.
De armoedeproblematiek is een oud zeer. Er zijn verschillende initiatieven waarvoor we al jarenlang financiële middelen ter beschikking stellen, zoals het project ‘samen tegen onbetaalde schoolfacturen’ (STOS) van vzw Krijt. We hebben echter nog geen wonderoplossing gevonden, ook niet met de aloude, vooral caritatieve aanpak.
Daarom vind ik dat we het aan onszelf verplicht zijn om nieuwe benaderingen ten minste een faire kans te geven. De Robinpas is zo’n nieuwe benadering: niet louter caritatief, maar via een brede aanpak, een samenwerking met het bedrijfsleven, om langs die weg ook private middelen te mobiliseren. Niet alleen van overheidswege dus, maar ook via een positieve benadering vanuit het bedrijfsleven. Het zou doodzonde zijn als we innovatieve initiatieven geen faire kans willen geven. Een nieuwe aanpak kan eerder een verrijking zijn dan een bedreiging.
Het is onmiskenbaar zo dat niet alle doelstellingen van de eerste subsidieperiode werden gehaald. Covid zal ongetwijfeld ter zake een rol hebben gespeeld, maar er waren ook problemen met het IT-luik van het project: het onlineportaal van de Stichting Robin, genaamd Robin’s Hood, liep vertraging op door problemen met de IT-leverancier. Ook konden niet alle educatieve distributeurs op tijd die Robinpas integreren in hun bestelplatformen. Dat maakt dat de geplande communicatie rond de Robinpassen niet ten volle kon worden uitgerold en dat de Robinpassen pas laat konden worden verdeeld.
De doelstelling van 20.000 Robinpassen wordt in de lopende subsidieperiode opnieuw vooropgesteld, maar het is absoluut de bedoeling dat dit minimum wordt gehaald. Het is cruciaal dat de stichting meer en duidelijk communiceert rond het gebruik en de mogelijkheden en dat die distributiepassen dan ook tijdig worden gedistribueerd aan de scholen. De coronacrisis kan op dat vlak hopelijk niet langer gelden als een verschoningsgrond. Ik herhaal dat dat niet meteen een aanleiding moet zijn om het kind met het badwater weg te gooien.
Net zoals alle subsidies zal ik ook deze subsidie grondig bekijken en evalueren, zowel financieel als inhoudelijk.
Naast de Robinpassen zetten we verder in op het project STOS van de vzw Krijt, die scholen assisteert bij het uitwerken van een kostenbeheersend beleid. Dat blijft zinvol. Het is een andere invalshoek, maar ook een belangrijke.
Bovendien wordt er op mijn vraag binnen dit project ook ingezet op train-the-trainertrajecten. Dat wil zeggen dat ook bijvoorbeeld lokale besturen, brugfiguren, pedagogisch begeleiders, beleidsmedewerkers worden opgeleid om aan de slag te gaan met die methodieken, dat ze die kennis zelf kunnen doorgeven en meer leerlingen in armoede kunnen bereiken.
Wat de kwaliteitsalliantie betreft, spreekt het uiteraard voor zich dat de bekommernis om de leerlingen en hun leermiddelen van bij de start centraal stond in de opdracht. Luc De Man is nog in overleg met alle partners en er is nog geen rapport opgeleverd. Op de bevindingen uit dat rapport kan ik niet vooruitlopen.
We zullen het Robinproject blijven opvolgen, kritisch en ondersteunend waar dat terecht is, maar wel vanuit de ratio dat we een nieuwe aanpak een faire kans willen geven.
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Alle initiatieven om armoede te lijf te gaan, verdienen wat mij betreft een kans. We moeten met een open vizier kijken en goed evalueren wat goed en wat minder goed loopt.
U had het over het onlineplatform. Daarover heb ik al een eerste vraag. Klopt het dat de middelen die niet werden geïnvesteerd allemaal naar dat platform toestromen? Of hoe moeten we dat zien? Ik heb het over de middelen die niet werden gebruikt om die 20.000 passen te verzilveren. Wat wordt daarmee gedaan? Ik hoor dat dat dan naar het platform gaat, klopt dat?
Ik weet niet of u al hebt gehoord van de whitepaper die geschreven is door vzw Alternatief. Zij schuiven een alomvattend model naar voren waarin er samenwerking wordt aangegaan tussen MyTrustO en Robinpas en dat die ook worden gepromoot bij scholen, net om dat kostenbeleid vorm te geven. Het lijkt mij goed om daar ook even naar te kijken.
Dan kom ik tot slot tot de kwaliteitsalliantie. Wat mij betreft, was het vooral een ethische code. Kwaliteit start natuurlijk met het hebben van boeken. Het recht op boeken is wat mij betreft een even groot recht als het recht op elektriciteit of gas. Misschien moeten we toch op zoek gaan naar zo'n manier om naar die problematiek te kijken, waardoor scholen effectief werk blijven maken van het kostenbeleid en ervoor zorgen dat de kosten voor gezinnen beperkt blijven. Wat mij betreft, moeten we er alles aan doen opdat elk kind ook boeken heeft.
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Minister, ik weet niet goed waar te beginnen met mijn kritiek. Er loopt zoveel fout met die Robinpas. Zelfs als ze allemaal zouden zijn uitgedeeld, vinden wij dat nog geen goed beleid.
Ik vind het sowieso ongehoord dat scholen in de praktijk zelf moeten beslissen welke kinderen al dan niet een pas krijgen. Dat betekent dat scholen zelf moeten weten welke kinderen er in armoede leven. Er is ook gewoon het fenomeen van verdoken armoede. Je hebt snel het risico op stigmatisering, denk ik toch. Bovendien hoor ik dat er vanuit de vzw een brief wordt aangeboden die scholen kunnen rondsturen naar ouders waaruit duidelijk blijkt dat de vzw veel te weinig voeling heeft met mensen in armoede en beter contact had gelegd met organisaties die werken met mensen in armoede om de juiste toon te vinden. Eigenlijk staat er gewoon in: “Bent u arm? Meld u dan aan.” Die stap zetten mensen natuurlijk niet.
Zelfs met die 20.000 bereiken we maar een fractie van de gezinnen die vandaag helaas in armoede moeten leven, zoals ook blijkt uit de cijfers van mevrouw Vandromme. Zelfs als de pas wordt uitgedeeld, is er maar een fractie die er echt gebruik van maakt. Er zijn dus een heel aantal praktische problemen.
Bovendien hebben we ook principieel een groot probleem met de hele Robinpas. U zegt wel dat armoedebestrijding geen caritas mag worden, maar daar komt het voor ons in dezen wel op neer. De vzw heeft 350.000 euro gekregen – dat is veel geld – voor de eigen werking. Daar moeten ze hun personeel mee betalen. Op dit moment hoor ik dat dit ook maar gaat over één persoon die daar de boel draaiende moet houden. Het is misschien daarom ook dat er vertragingen zijn. De budgettering voor de verdere werking moet dan komen uit fondsenwerving, private donateurs. Sorry, maar dat vind ik geen armoedebeleid. Dat is welwillendheid van mensen die iets willen doen voor arme kinderen. We hebben daar echt een groot probleem mee. Wat we nodig hebben, is een structureel armoedebeleid.
Betaalbaar onderwijs, collega's, is een recht. Ik kan me daar echt kwaad over maken. Ik vind dat we ons allemaal moeten verontwaardigen over het feit dat dat steeds minder het geval is. We hebben niet het zoveelste project nodig, maar echte oplossingen, zoals de maximumfactuur. Ik zal het hier blijven herhalen.
Ik heb nog een laatste punt waar ik het concreet over wil hebben. Een van de dingen die de vzw wel heeft gerealiseerd, is een akkoord met Iddink over het feit dat kinderen die een Robinpas hebben, wel een afbetalingsplan kunnen krijgen voor hun boeken, en in ieder geval geen incassobureau op hun dak gestuurd kunnen krijgen. Dat is op zich goed, maar waarom alleen voor kinderen die een Robinpas krijgen? Als het kan voor die kinderen, dan moet dat kunnen voor alle kinderen. Ik doe bij deze een dwingende oproep om in het kader van uw kwaliteitsgarantie ervoor te zorgen dat dezelfde afspraken worden gemaakt met alle uitgeverijen en dat er altijd een afbetalingsplan moet worden aangeboden voor het aankopen van boeken en dat er in ieder geval geen incassobureau gestuurd mag worden naar ouders die de boeken niet onmiddellijk kunnen betalen. Dat lijkt mij, los van de maximumfactuur waarmee we nooit vooruitgang zullen boeken in deze legislatuur, het absolute minimum.
De heer De Witte heeft het woord.
Mevrouw Vandromme, dank u voor uw vraag. U zegt dat elke maatregel om armoede te verminderen goed is. Ja, op voorwaarde dat die maatregel effect heeft. Het effect hier is toch wel heel erg beperkt. Ik vind dat het vooral communicatie is. We doen iets en in de feiten is dat iets toch wel bijna niets. Ik sluit me volledig aan bij wat mevrouw Goeman heeft gezegd.
Ik wil nog twee punten toevoegen. Uit de cijfers die mevrouw Vandromme heeft opgevraagd – zeer interessant –, blijkt dat in de scholen in de provincies waar de nood het hoogst is, het minst gebruik wordt gemaakt van de pas. Dat is heel duidelijk een mattheuseffect. Dat is heel duidelijk. Het is absurd dat we altijd moeten terugkomen op dit soort debatten, maar het is toch evident dat dit het effect zou zijn. Dat wisten we. Dat was voorspelbaar.
U verwijst naar de vzw Krijt, maar die vzw is superkritisch over die pas. Zij zeggen dat zomaar middelen uitdelen zonder visie of structureel kader echt niet meer verdedigbaar is. Het is totaal absurd, zoals mevrouw Goeman zei, dat scholen zelf die selectie moeten maken. Dat werkt niet en gaat in tegen alle principes van armoedebeleid.
Ook mijn fractie pleit voor structurele maatregelen. Ik hoor mezelf in echo: effectief de invoering van de maximumfactuur. Eén op de vijf kinderen in Vlaanderen anno 2022 komt uit een gezin in armoede. Natuurlijk heeft dat effect op ons onderwijs, op vroegtijdige schooluitval. Ik vind het ook heel erg schrijnend. Dit soort maatregelen zijn communicatie, maar geen echt armoedebeleid.
Mevrouw Tavernier heeft het woord.
Vooreerst is het belangrijk dat we de Robinpas in de juiste context plaatsen. Deze ochtend, tijdens de gedachtewisseling met het Kinderrechtencommissariaat, en ook nu hoor ik van enkele collega's dat de Robinpas er is om de onbetaalde schoolfacturen op te lossen. Dat is niet zo. We moeten de Robinpas zien als een waardevol onderdeel en als aanvulling op tal van structurele maatregelen die vandaag reeds in voege zijn, met als doel de schoolfactuur betaalbaar te houden. Ik denk dan aan de schoolbonus die vanuit het groeipakket elk jaar in augustus wordt uitbetaald aan ouders om een duwtje in de rug te geven bij de start van het schooljaar. Ik denk aan de schooltoeslag die dankzij de automatische toekenning veel meer leerlingen bereikt. Ik denk dan aan de decretale verplichting om ouders en leerlingen de optie te geven om facturen gespreid te betalen. Scholen worden ook actief aangezet om een transparant, kostenbeheersend beleid te voeren. Ze worden hier onder meer ondersteund door vzw Krijt. Tot slot is er de kwaliteitsalliantie, waar mevrouw Vandromme ook naar verwees. Daarin wordt het drukken van de kostprijs voor scholen en gezinnen meegenomen. Ook onze fractie is benieuwd naar wat die gesprekken zullen opleveren en welk verder gevolg hieraan zal worden gegeven.
Wat betreft de uitrol van de Robinpasprojecten wil ik meegeven dat er aan het begin van het schooljaar 1009 Robinpassen werden aangevraagd. Dat wijst er toch op dat het initiatief goed onthaald werd door ouders en scholen. Ik ben het met u eens, minister, dat we alle kansen moeten geven aan innovatieve projecten, zoals de Robinpas, maar de stichting – ik treed de collega's hierin bij – moet dringend een tandje bij steken. Het kan en moet veel beter. Het is bijzonder jammer dat een aantal scholen als gevolg van IT-problemen niet tijdig over de Robinpas konden beschikken. Ook is de kaap van 20.000 passen nog niet bereikt. Er dient nog een lange weg afgelegd te worden. Een belangrijk element is de uitbouw van het onlineportaal voor de verwerking van Robinpassen, zodat er meer passen verdeeld kunnen worden en er meer bedrijven en partners aan boord gehaald kunnen worden. Ik hoop dat dit portaal zo snel mogelijk operationeel zal zijn.
Daarnaast – nog een puntje van kritiek – is het aangewezen dat de bekendheid van het project verder wordt verhoogd. Ook daar heeft de stichting nog heel wat werk.
Ik heb in het verleden ook al opgeroepen om de lokale politiek daar wat meer bij te betrekken, om de lokale besturen mee in het bad te trekken. Zij zijn belangrijke partners in dit verhaal. Zo kunnen lokale mandatarissen optreden als ambassadeurs van het project in hun gemeente om er meer ruchtbaarheid aan te geven. Ik denk dat er op dat vlak nog heel wat winst te boeken valt.
Minister, hebt u er zicht op wanneer het onlineportaal volledig operationeel zal zijn? Hoe staat u tegenover de betrokkenheid van lokale besturen in dit verhaal?
De heer Danen heeft het woord.
Ook vanuit onze fractie willen we toch oproepen om werk te maken van een echt structureel armoedebeleid. Zo’n Robinpas kan interessant zijn, maar bovenop, als alles goed loopt. Vandaag zijn we nog lang zo ver niet. Je kunt het als extraatje doen als je al een perfect of heel goed uitgerold armoedebeleid hebt uitgewerkt.
U zegt dat u samenwerkt met vzw Krijt, maar samenwerken is nog iets anders dan hun eens vragen wat ze ervan vinden en als ze het dan geen goed idee vinden, toch beweren dat u met ze samenwerkt. Bij projecten rond armoede is het belangrijk om te praten met mensen in armoede en met organisaties die hun belangen verdedigen in plaats van over hen te praten en projecten over hun hoofden heen te organiseren.
Ik vind het schrijnend dat een project dat met zoveel bombarie werd aangekondigd, maar dergelijk palmares kan voorleggen. 1200 verzilverde passen is belachelijk. Dat is toch een heel laag aantal als we zien dat 10.000'en scholieren in armoede zitten.
Zoals deze morgen door de kinderrechtencommissaris werd voorgesteld, vraag ik om na te denken over een maximumfactuur in het secundair onderwijs. Wilt u daarover nadenken? Ik zal nog niet vragen of u daar werk van wilt maken, maar of u daarover wilt nadenken en u althans kunt inzien dat armoede voor veel mensen echt wel een groot probleem is, ook in het secundair onderwijs.
Mevrouw Krekels heeft het woord.
Ik vind het heel vervelend dat elke keer opnieuw die maximumfactuur in het secundair onderwijs wordt aangehaald. Jullie geven aan dat dit een oplossing is of een belangrijke tool in de strijd tegen armoede op scholen, maar dat is niet zo. (Opmerkingen)
Jullie zeggen altijd dat een keuze van een kind niet bepaald mag worden door de rekening van de school. Elke richting heeft zijn specificiteit. Dat wil zeggen dat elke richting een andere maximumfactuur zal opstellen. Als een ouder gaat kijken naar al die maximumfacturen – een maximumfactuur van 500 euro, een maximumfactuur van 300 euro, een maximumfactuur van 200 euro en een maximumfactuur van 800 euro –, wat zal die ouder dan kiezen? De maximumfactuur van 200 euro. De toekomst van dat kind wordt dan bepaald door de maximumfactuur die de ouders misschien zullen kunnen betalen. Dat is waanzin. Denk daar nu toch eens wat verder over na. Dank u!
Minister Weyts heeft het woord.
In aanvulling: dan krijg je inderdaad dure opleidingen en goedkope opleidingen. (Opmerkingen. Rumoer)
Rustig. We zullen er eens een hoorzitting over houden. (Opmerkingen. Gelach)
Er was een vraag over de resterende middelen. De middelen die de stichting heeft uitgetrokken, zijn daadwerkelijk gebruikt voor dat onlineplatform. Ze zijn nu gelukkig ook in zee gegaan met een andere professionele IT-partner. In mei al zou de eerste versie opgeleverd moeten worden. Dat zou de eerste stap in de automatisatie moeten zijn.
Mevrouw Goeman goochelt met 350.000 euro. Het ging over twee schooljaren en per schooljaar was er 100.000 euro toegekend. Ik weet niet over welke andere bedragen het dan gaat.
Dan kom ik tot de kwaliteitsalliantie. Het is inderdaad wel de bedoeling om problemen in de mate van het mogelijke, als het gaat over de beschikbaarheid van leermiddelen, ook daarin een rol te laten spelen en initiatieven te nemen, maar het blijft natuurlijk altijd wel een contract dat tussen partijen wordt gesloten en gehonoreerd dient te worden, tussen scholen en uitgevers en intermediaire personen. De hele kwestie van de vorige keer ging over een intermediaire persoon, nog een derde partij.
Ik dacht aanvankelijk te zeggen: geef dit in de beoordeling een faire kans, maar ik stel vast dat verschillende partijen hier niet bereid zijn om dat project een faire kans te geven, omdat ze bij voorbaat zeggen dat het niet werkt, dat nooit zal werken en nooit kan werken, want bedrijven betrekken in de aanpak van armoede is een doodgeboren kind en weggegooid geld. Als je van zulke vooringenomenheid vertrekt en de enige oplossing de maximumfactuur is, tja. Ik weet niet of in het basisonderwijs de armoedeproblematiek volledig is verdwenen. Nochtans bestaat er een maximumfactuur, maar ik denk dat er toch ook nog een armoedeproblematiek speelt. Alleenzaligmakende oplossingen zijn in dezen nogal moeilijk.
Als er nieuwe paden bewandeld worden, moeten die een faire kans krijgen. Je moet die kritisch benaderen, zeker, maar als alle subsidies zo kritisch worden benaderd vanuit diezelfde hoek, dan zullen we nog wel wat werk hebben. Maar goed, ‘j’assume’. Er is absoluut werk aan de winkel en we zullen dit kritisch evalueren, maar dit is een alternatieve weg boven op, niet in de plaats van, de bestaande inspanningen en initiatieven. Het ene gaat niet ten koste van het andere. Er is hier geen concurrentiestrijd tussen vzw's, mag ik hopen.
Ik hoop en ik reken erop dat alles op schema komt. Als je alternatieve kanalen kunt aanboren, dat moet je die ook een kans geven. Niettegenstaande de passage van verschillende socialistische ministers op het departement Onderwijs is er toch nog altijd een armoedeproblematiek. (Opmerkingen)
Ook daar waar er een maximumfactuur is ingevoerd.
Waarom mogen de scholen niet bepalen wie er in aanmerking komt voor een Robinpas? Vandaag doen zij ook inspanningen voor kinderen die kampen met een armoedeproblematiek, in alle discretie, omdat zij het beste geplaatst zijn. Zij kennen hun doelpubliek. Zij weten dat en gaan daar heel discreet mee om. Geef hun toch ook dat vertrouwen en die mogelijkheid. Wie moet het anders doen? De fiscus? Ik zou het niet weten. Opnieuw, geef dit ten minste een kans en we zullen het sowieso kritisch tegen het licht houden.
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Als je als parlementslid cijfers opvraagt via schriftelijke vragen, alles eens goed bekijkt en daarover in debat kunt gaan, dan is dat goed. Ik waardeer ook wel dat het signaal komt dat u dit kritisch zult bekijken. Dat stemt mij positief. Het stemt mij ook positief dat niet alleen corona hier als schuldige wordt aangeduid.
De aanbeveling is om de kennis en de expertise van armoede-experten te gebruiken, van mensen die daar dag in, dag uit mee bezig zijn. Mevrouw Goeman had het over de brief die verstuurd werd. Het zijn maar kleine dingen, maar het is belangrijk dat we de experten ook het woord geven.
Het beroert de gemoederen. Ja, er zijn al heel wat initiatieven genomen. De automatische toekenning maakt echt wel het verschil en zorgt ervoor dat de middelen toekomen bij de mensen die er effectief nood aan hebben.
Wat betreft de kwaliteitsalliantie moeten we nog nadenken over hoe we de boekenleveranciers mee aan zet kunnen krijgen, want zij zitten nu niet mee aan tafel. Ik hoop dat daar ook aan wordt tegemoetgekomen.
Ik hoop dat scholen echt ondersteund worden in het voeren van een kostenbeperkend beleid. Op dat vlak kunnen echt nog wel stappen worden gezet. Ik heb het geluk gehad om les te mogen geven bij een directeur die daar ongelooflijk veel aandacht voor had, soms zelfs dat ik als leerkracht dacht, waarom moet ik dat allemaal onderzoeken of bekijken? Als je dan ziet welk effect dat heeft voor de leerling zelf, dan moet elke school zich daarmee bezighouden.
Maar goed, ik ben blij dat u ook kritisch kijkt naar alles wat hier rond die Robinpas op tafel ligt, en we kijken uit naar verdere structurele maatregelen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.