Verslag vergadering Commissie voor Binnenlands Bestuur, Gelijke Kansen en Inburgering
Verslag
– Deze vraag om uitleg werd via videoconferentie behandeld.
Collega’s, er zijn hier bezoekers in de zaal. Dus ik ga even duiden: wij vergaderen hier nu digitaal, maar de vraag gaat erover dat ook gemeenteraden en provincieraden digitaal zullen kunnen vergaderen, niet alleen nu, maar ook in de verdere toekomst.
De jongeren kunnen hier even meeluisteren.
De heer De Loor heeft het woord.
Voorzitter, u hebt dat perfect verwoord. Ik kan in feite gewoon overgaan tot mijn concrete vragen. Ik ga het toch een beetje kaderen voor de collega’s, maar vooral ook voor de jongeren.
Collega’s, in het kader van de coronacrisis was het gedurende verschillende fases van de pandemie niet meer mogelijk om gemeenteraden fysiek te laten plaatsvinden, net zoals in dit parlement. Gemeentebesturen moesten noodgedwongen overschakelen naar digitaal vergaderen. In het decreet van 16 juli 2021 wat betreft de versterking van de lokale democratie werd de mogelijkheid om hybride of digitaal te vergaderen ook decretaal verankerd. Op die manier werd de mogelijkheid geboden voor elk bestuursorgaan om digitaal of hybride te vergaderen.
In de meeste lokale besturen verliep en verloopt dit zonder problemen, en konden geïnteresseerde burgers de gemeenteraad volgen via de livestream. Het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB) verschaft ook duidelijke tips en handleidingen voor lokale besturen om een livestream op te zetten.
Toch stellen we vast dat in een aantal gemeenten drempels ingebouwd werden die het volgen van een digitale gemeenteraad bemoeilijken. Zo wordt in sommige gemeenten gevraagd om op voorhand in te schrijven en/of moeten de deelnemers een persoonlijke uitnodiging ontvangen alvorens ze de online vergadering kunnen bekijken en horen. Het uitvoeringsbesluit van 10 september 2021 bepaalt nochtans duidelijk dat bij een digitale vergadering het publiek via de webtoepassing van de gemeente de dag en het tijdstip van de vergadering en de link naar de livestream moet vinden.
Ook nu we stilaan kunnen terugkeren naar fysieke vergaderingen en lokale besturen volledig zelf kunnen beslissen op welke wijze ze vergaderen, is het belangrijk dat de democratische principes en openbaarheid van de vergaderingen van de gemeenteraad bewaard blijven, ook wanneer ze voor een digitale of hybride vergadering opteren.
Minister, bent u op de hoogte van lokale besturen die geen livestream van de digitale gemeenteraad voorzien voor hun burgers, of een bepaalde registratie of voorinschrijving vragen en dus drempels instellen? Hebt u of uw administratie daar klachten over ontvangen? Over hoeveel gevallen gaat het?
Hoe gaat u om met gemeenten die niet voorzien in een livestream van een digitale gemeenteraad? Vormt dit een inbreuk op het decreet Lokaal Bestuur en/of het uitvoeringsbesluit van september 2021? Worden inbreuken desgevallend opgevolgd en indien nodig gesanctioneerd?
Bij een hybride vergadering moet momenteel in principe niet voorzien worden in een livestream, op voorwaarde dat het publiek de mogelijkheid heeft om de hybride vergadering op fysieke wijze bij te wonen. Vindt u het opportuun om de verplichting om in een livestream te voorzien uit te breiden naar hybride vergaderingen, aangezien er dan sowieso al een opname gebeurt? Waarom wel of niet?
Minister Somers heeft het woord.
Mijnheer De Loor, het is inderdaad twee jaar geleden dat de federale fase werd afgekondigd. We moesten toen snel schakelen om onze lokale democratie te laten functioneren. Ik vermoed dat u het met mij eens bent dat het overgrote deel van de lokale besturen en schepencolleges dat heel goed heeft gedaan. Dat is toch belangrijk.
Ondertussen hebben we in het decreet Lokaal Bestuur de mogelijkheid ingeschreven om digitaal of hybride te vergaderen. De voorwaarden om digitaal of hybride te vergaderen werden opgenomen in het besluit van de Vlaamse Regering (BVR) van 10 september 2021. Zoals u zelf al aangaf, staan er ook richtlijnen op de website van ABB waarbij een aantal praktische tips werden opgenomen om digitaal vergaderen te faciliteren.
Het decreet en het uitvoeringsbesluit zijn duidelijk. Als de gemeenteraad digitaal doorgaat, moet er worden voorzien in een audiovisuele livestream. De link naar de livestream moet op de webtoepassing worden gepubliceerd. Er kan bijgevolg niet gewerkt worden met een bepaalde registratie of voorinschrijving. Dergelijke werkwijze gaat in tegen het decreet Lokaal Bestuur en het BVR over de voorwaarden voor digitaal en hybride vergaderen.
Tijdens de eerste fase van de coronacrisis zijn er een aantal klachten ingediend wegens het ontbreken van een livestream. Dit was voornamelijk een gevolg van de onmogelijkheid om te voorzien in een livestream omdat besturen daar nog niet op voorbereid waren. De toezichthoudende overheid ontving ook een aantal klachten over technische storingen met de livestream. Een recent voorval hiervan, dat ik via de pers vernam maar waarrond ik vooralsnog geen klacht ontving, gaat over de gemeenteraad van februari in Wellen waarbij een probleem was met de livestream. Ik kan daarbij meegeven dat als er een technische storing is van de livestream, de vergadering voor de periode van de storing moet worden geschorst. Voorzitter, ik hoop dat u dat gehoord hebt.
Daarnaast heeft mijn administratie over het specifieke probleem van voorinschrijvingen waar u naar verwijst, nog geen enkele formele klacht ontvangen.
De openbaarheid van de vergaderingen van de gemeenteraad is een verplichting die zowel in de Grondwet als in het decreet Lokaal Bestuur opgenomen is. Dat geldt ongeacht de wijze van vergaderen. Zowel voor fysieke, hybride als digitale vergaderingen moet die openbaarheid dus worden gegarandeerd. Het BVR van 10 september 2021 verduidelijkt die openbaarheid nogmaals. Als een digitale gemeenteraad niet voorzien is van een werkende livestream dan gaat de gemeenteraad op niet-openbare wijze door. In dit geval worden zowel de Grondwet als het decreet Lokaal Bestuur geschonden.
Bij een klacht zal het de toezichthoudende overheid toekomen zich hierover uit te spreken. De toezichthoudende overheid zal elk dossier geval per geval beoordelen en rekening houden met de context. Een gebrek aan openbaarheid kan de geldigheid van de genomen beslissingen aantasten.
Als er bij een fysieke of hybride vergadering publiek is toegelaten om de zitting op fysieke wijze bij te wonen, is een audiovisuele livestream niet verplicht. Aangezien er tijdens de hybride vergadering een deel van de raadsleden fysiek vergadert, is er in principe altijd de mogelijkheid voor het publiek om de vergadering fysiek bij te wonen.
Dit betekent niet dat het lokaal bestuur geen livestream zou kunnen organiseren, misschien is het zelfs wenselijk. Op dat moment speelt de gemeentelijke autonomie. Dat heb ik eerder al bevestigd in het antwoord op schriftelijke vraag nummer 359 van uw collega Chris Janssens. Als een gemeenteraad volledig fysiek doorgaat, kan een digitale livestream zinvol zijn. Sommige gemeenteraden doen dat ook om zo de mogelijkheid voor de burger om de lokale democratie te volgen, te vergroten. Nogmaals, dat behoort tot de lokale autonomie. Daarmee zijn de spelregels duidelijk voor iedereen.
De heer De Loor heeft het woord.
Voorzitter, minister, dank u voor uw duidelijk antwoord.
De lokale besturen zijn bij de ingang van de lockdown zeer inventief te werk gegaan, en hebben een grote flexibiliteit aan de dag gelegd. Blijkbaar zijn er nog geen formele klachten binnengekomen bij u of bij uw administratie. Ik vind het goed dat er geen drempels kunnen worden ingebouwd. Ik ben voor maximale transparantie en openbaarheid, elke drempel die wordt ingebouwd, is geen stap in de goede richting.
U was ook heel duidelijk over de gevolgen van een niet-openbare vergadering. Of een vergadering nu digitaal of hybride of fysiek doorgaat, ik vind het wenselijk dat ze via livestream kan worden gevolgd. Ik spreek uit eigen ervaring: als ik in Zottegem rondloop en aangesproken word, stel ik vast dat de coronaperiode ertoe geleid heeft dat meer mensen de gemeenteraad gingen volgen. Het zou goed zijn om dat vast te houden, zodat we de openbaarheid en transparantie en de burger dichter bij het beleid brengen, ook kunnen behouden, en dat de gemeenteraad meer en meer wordt bijgewoond, hetzij fysiek, hetzij digitaal.
Minister Somers heeft het woord.
Mijnheer De Loor, dank u voor de bijkomende opmerkingen. Ik ben blij te horen dat in coronatijden de aandacht voor de gemeenteraad in Zottegem is gegroeid. Dat kan ook te maken hebt met het feit dat u bijzonder in vorm was in die periode. Ik denk dat het van casus tot casus verschilt. De digitale opvolging van de gemeenteraad in mijn stad – je kunt dat zien – is nooit spectaculair. Als we echter fysiek vergaderen in de raadzaal, zitten er altijd, ik zal niet zeggen honderden, maar toch vele tientallen mensen om de gemeenteraad te volgen.
Maar u hebt gelijk, het is een bijkomende mogelijkheid voor de mensen om de gemeenteraad te volgen. Niet iedereen heeft zin om naar het gemeente- of stadhuis te gaan. Sommigen willen dat van thuis uit doen en comfort hebben. Ik vind het zeker interessant om de gemeenten aan te moedigen om die digitale mogelijkheid te behouden. We moeten vooral waken over een minimumgarantie op transparantie en openbaarheid. Daar heb ik mijn standpunt over duidelijk gemaakt. Daarover verschillen we niet van mening.
De heer De Loor heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik heb inderdaad een totaal andere ervaring: onze fysieke gemeenteraden worden nauwelijks bijgewoond, zelfs heel weinig door de pers. Maar ik stelde de voorbije twee jaar wel vast dat dit steeds meer gebeurde door middel van livestreaming. Dit zal inderdaad wel verschillen van gemeente tot gemeente maar ik vind het belangrijk dat we dat kunnen vasthouden om ervoor te zorgen dat we ons beleid veel dichter bij de mensen kunnen brengen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.