Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer De Roo heeft het woord.

Minister, Mooimakers is het Vlaamse initiatief tegen zwerfvuil en sluikstorten van de Openbare Vlaamse afvalstoffenmaatschappij (OVAM), Fost Plus en de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG). Het ondersteunt iedereen die zich wil engageren in de strijd tegen zwerfvuil en zet zelf ook acties op, zoals de jaarlijkse Lenteschoonmaak, die over enkele weken, begin maart, plaatsvindt.

De organisatie kampt echter met leveringsproblemen. Door de coronacrisis is de levering van sommige opruimmaterialen verstoord. Dat melden zij ook op hun website, www.mooimakers.be. Dit zorgt voor teleurgestelde reacties bij vrijwilligers en steden en gemeenten die goede voornemens hadden om hun buurt zwerfvuilvrij te maken. In Gent bestaat bijvoorbeeld het initiatief van de Propere Pierkes, waarbij de afvalintercommunale IVAGO in samenwerking met Mooimakers honderden initiatieven van vrijwilligers ondersteunt door voor grijpers, zakken, handschoenen en een verzekering te zorgen. Er zijn tal van vergelijkbare initiatieven in andere gemeenten. Wie specifiek in Gent enkele weken geleden een onlineformulier invulde om een Proper Pierke te kunnen worden, stootte op een vertraging door materiaaltekort van een leverancier bij Mooimakers. Vandaag werkt Mooimakers met quota voor het opruimmateriaal. Voor sommige steden en gemeenten is dat quotum ondertussen opgebruikt of overschreden. IVAGO geeft bijvoorbeeld aan dat pas vanaf 2024 opnieuw materiaal kan worden aangevraagd bij Mooimakers. Zij gaan in afwachting daarvan zelf via andere kanalen een driehonderdtal grijpers bestellen om de logistieke achterstand te kunnen wegwerken.

Om het tekort aan materiaal tegen te gaan, zou Mooimakers een campagne aan het voorbereiden zijn om het hergebruik van grijpers en ander opruimmateriaal aan te moedigen. Het aantal aanmeldingen van zwerfvuilopruiminitiatieven tijdens de coronacrisis was natuurlijk groot, een trend die zich vermoedelijk in heel Vlaanderen heeft doorgezet. Mensen begonnen te wandelen en ook massaal zwerfvuil op te ruimen.

Minister, wat is de precieze oorzaak van de leveringsproblemen bij Mooimakers? Wat was het effect van de coronacrisis op het aanbod van opruimmateriaal? Hoe werkt het quotumsysteem? Zijn daar bijvoorbeeld bijsturingen mogelijk? Zijn er mogelijkheden om het quotum van steden en gemeenten dat niet is opgebruikt, te verdelen over resterende aanvragen? Of kan er extra budget komen om aan de vele aanvragen te kunnen voldoen? Welke extra inspanningen zal Mooimakers doen ten aanzien van steden en gemeenten die kampen met een groter wordende zwerfvuilproblematiek?

Minister Demir heeft het woord.

De opruimmaterialen van Mooimakers worden voornamelijk besteld in het buitenland, onder andere in het Verenigd Koninkrijk, maar de wereldwijde covidpandemie, in combinatie met de Brexit, heeft gezorgd voor wat vertragingen in de productie en de levering van de bestelde materialen. Daardoor is er een achterstand ontstaan in het uitleveren van de bestellingen die bij Mooimakers zijn binnengekomen. Op dit moment is de situatie zo goed als volledig opgelost en is er weer voldoende materiaal beschikbaar om minstens aan de quota te kunnen voldoen.

Tijdens de coronacrisis zijn meer mensen gaan wandelen en ook gaan opruimen, maar doordat meer mensen gingen wandelen, werd er ook meer op straat gegooid. Ik vind het goed dat heel veel mensen in Vlaanderen als vrijwilliger gaan opruimen. De betrokkenheid van de burger is heel groot, maar eigenlijk moeten we het vuil niet gaan oprapen van diegene die dat op de grond heeft gegooid. Dat is eigenlijk de omgekeerde wereld. Als iedereen zijn afval nu eens gewoon zou bijhouden, dan zouden we eigenlijk geen probleem hebben. Maar goed, de betrokkenheid van de mensen is belangrijk en ook heel groot, en ik ben hen daar dankbaar voor.

Uiteraard is het van belang om de handschoenen en zakken van Mooimakers aan te leveren. Hoe werkt het quotumsysteem? Er wordt een quotum opgesteld per inwonersaantal. Dat is vooral een systeem om toe te laten het opruimmateriaal optimaal te kunnen verdelen over alle gemeenten en intercommunales. Ik wil ook benadrukken dat die quota niet bindend zijn en dat ook nooit zijn geweest. Ze zijn gewoon richtinggevend. Lokale besturen kunnen bij Mooimakers ook altijd terecht voor extra materiaal als hun quotum is opgebruikt. Wanneer er een stock beschikbaar is, wordt er ook onmiddellijk extra materiaal bezorgd. Dat doen we eigenlijk ook continu.

Ik vind het natuurlijk wel jammer dat nu in uitzonderlijke gevallen vrijwilligers niet meteen een grijper konden ontvangen via Mooimakers. Ik heb dan ook gevraagd het probleem grondig in kaart te brengen en naar oplossingen te zoeken. Voor 2022 hebben we alvast meer middelen gereserveerd. Het budget wordt verhoogd.

Daarnaast wil ik ook nog toevoegen dat er de laatste jaren in heel Vlaanderen al meer dan 300.000 grijpers zijn verdeeld. Dat is echt wel immens.

Zoals ik reeds heb aangehaald, wordt er sowieso boven op die quota extra stock voorzien om aan bijkomende vragen te voldoen. Er is ook extra budget. Tijdens corona was opruimmateriaal even een probleem, maar dat is nu onder controle, zegt men mij.

Mooimakers blijft de lokale besturen ondersteunen met hun zwerfvuil- en sluikstortproblematiek. Dit gebeurt via heel wat verschillende kanalen: subsidies en financieringen, kennisdeling, digitaal en fysiek communicatiemateriaal, het beloningssysteem 'Operatie Proper', de app ‘Mijn mooie straat’ en een uitgebreide ondersteuning op het vlak van handhaving. Zoals u weet, hebben we dertig extra handhavers op zwerfvuil. Ik hoor van burgemeesters en lokale besturen die er een beroep op doen, dat ze heel positief zijn en dat ze ook positieve commentaren van hun inwoners krijgen.

De heer De Roo heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord.

Ik wil me aansluiten bij wat u zegt, namelijk dat de vuiligheid van iemand niet door iemand anders moet worden opgeruimd. Mensen moeten en mogen niet sluikstorten. Ik begrijp ook niet waarom mensen dat doen. Maar goed, er zijn een aantal redenen die aan de basis liggen en jammer genoeg is het een stijgend fenomeen. Dat moeten we wel vaststellen.

De extra controleurs zijn welkom, maar het is heel moeilijk om iemand op heterdaad te betrappen, ook al weet de buurt soms welke mensen er soms een zakje achterlaten of er hun afval gooien. Het blijft heel moeilijk om mensen op heterdaad te betrappen.

Ik denk dat we de initiatieven die mensen nemen om zelf de handen uit de mouwen te steken en zelf hun buurt proper te houden, zeker moeten toejuichen en voldoende moeten ondersteunen.

Ik ben ook tevreden dat u zegt dat de bevoorradingsproblemen zijn opgelost. Externe omstandigheden, leveringen uit het buitenland: ik kan me voorstellen dat Mooimakers zeker niet alles in de hand heeft. Het is alleszins goed dat iedereen die zich nu vrijwillig wil engageren om zijn buurt proper te houden, dat ook kan doen en kan rekenen op het nodige materiaal.

Ik had nog twee bijkomende vragen op basis van uw antwoord. Minister, als ik het goed heb verstaan, zegt u dat het quotum dat per gemeente of per stad is opgelegd, richtinggevend is en dat er dus van kan worden afgeweken, als er voldoende voorraad is. Begrijp ik het goed dat de steden en gemeenten die aan hun quotum zitten, opnieuw met Mooimakers in contact kunnen treden en een vraag kunnen stellen naar extra materiaal? Mag ik dat zo begrijpen?

Kunt u mij ook zeggen in hoeveel extra budget er dit jaar is voorzien? U hebt gezegd dat er extra middelen zijn dit jaar, maar kunt u precies zeggen hoeveel middelen? Alvast bedankt voor uw antwoord.

Minister Demir heeft het woord.

Collega De Roo, betrapping op heterdaad blijkt in de praktijk bij onze handhavers wel te lukken. Dat is alvast een positieve vaststelling. De meeste lokale besturen weten ook waar er vooral zwerfvuil aanwezig is. Het is op zich goed dat we op heterdaad betrappen. Goed, in de zin dat we heel duidelijk aangeven dat we dat niet aanvaarden en dat we beboeten.

Steden en gemeenten kunnen inderdaad contact opnemen met Mooimakers voor bijkomend materiaal boven op het quotum. Als ik me niet vergis, is er ongeveer in 200.000 euro extra voorzien. Vroeger was het budget 900.000 euro en dat is dus opgetrokken naar 1,2 miljoen euro.

De heer De Roo heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord.