Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Jans heeft het woord.
Minister-president, vanochtend hebt u al positieve cijfers mogen communiceren over de bijkomende investeerders. Ik wil u graag een vraag stellen over onze exportcijfers.
In 2020 kenden de Vlaamse handelscijfers een zware negatieve impact als gevolg van de uitbraak van de pandemie. Analisten gingen ervan uit dat de economie zich in 2021 zou hernemen, wat ook positieve gevolgen op de Vlaamse handelscijfers zou hebben. In januari en februari 2021 daalden de exportcijfers nog ten opzichte van dezelfde maanden in het jaar daarvoor, dus voor het uitbreken van de pandemie. In maart 2021 volgde een kentering, met de eerste exportstijging van 20 procent in 2021, waardoor het eerste kwartaalcijfer nog licht positief kleurde ten opzichte van het eerste kwartaal van 2020. Die stijging zette zich sindsdien maandelijks krachtdadig door en vertaalde zich in een niet eerder geziene stijging, waardoor het tweede kwartaal uitkwam op een grote groei tegenover het jaar voordien.
Uit de meest recente cijfers blijkt ook dat het derde kwartaal een fikse groei kende en ook dat er een groei is ten opzichte van september 2019. Dat vind ik toch belangrijk. Op het eerste gezicht is dat een heel krachtig herstel te noemen, als je niet alleen het herstel bekijkt tegenover het jaar voordien, maar ook tegenover het jaar waarin er nog geen sprake was van corona.
Ik had een aantal absolute cijfers in mijn vraag opgenomen, maar ik weet dat ik in deze commissie het belang van de export en de exportcijfers niet hoef te benadrukken.
Minister-president, ik wil u een aantal vragen stellen.
Kunt u op basis van de eerste voorlopige cijfers bevestigen dat die positieve trend zich doorzet in het vierde kwartaal van 2021? Of merkt u een terugval als gevolg van de vierde golf die Europa heeft getroffen?
Naast de voertuigen zijn de farmaproducten een van de belangrijkste exportproducten. Worden die gunstige cijfers mee gekleurd door de vaccins die Vlaanderen intens uitvoert? Wat is daarvan de invloed?
Merkt u een soortgelijke positieve groei bij alle exportlanden en exportproducten? Of zitten er daar vreemde zaken in?
In tegenstelling tot de globale trend kent de export naar het Verenigd Koninkrijk een daling. Ik vind dat vreemd, aangezien het nog een overgangsjaar betreft en het hele gedoe met de douaneformaliteiten pas start vanaf 2022. Kunt u me daar een verklaring voor geven?
Flanders Investment & Trade heeft meegedeeld dat de exportcijfers voor de eerste drie kwartalen van 2021 ook ten opzichte van de kwartaalcijfers van 2019 een stijging kennen. Dat is heel positief. Hebt u een verklaring voor die toch wel opmerkelijke stijging?
Hoe schat u de Vlaamse export voor de komende maanden in 2022 in? De context is immers grillig. De inflatie is hoog. De pandemie is nog niet voorbij. Verder zijn er de spanningen tussen het Westen en Rusland en de stijgende energie- en grondstofprijzen die daaraan verbonden zijn.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Momenteel zijn er nog geen cijfers beschikbaar voor het vierde kwartaal van 2021. Ook voorlopige cijfers zijn er nog niet. In- en uitvoercijfers worden steeds tien weken na het einde van het betrokken kwartaal vrijgegeven.
Algemeen wordt echter aangenomen dat de positieve trend nog even zal aanhouden. De Nationale Bank van België verwacht bijvoorbeeld dat de Belgische uitvoer in oktober 2021 opnieuw met 26,6 procent gestegen is in vergelijking met oktober 2020. Ook de invoer zou opnieuw sterk toegenomen zijn met 38,9 procent.
Volgens het recentste rapport van de United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) bereikte de wereldgoederenhandel in het derde kwartaal een absolute recordhoogte. Ook het vierde kwartaal zou positief blijven. Vlaanderen volgt met zijn open economie uiteraard diezelfde koers. Dat is speculatief. We hebben daarover nog geen cijfers. Die zullen we pas eind februari, begin maart hebben.
Wat de invloed van de covidvaccins betreft, bleven drie kwartalen ver in 2021 vaccins, maar vooral covidvaccins, inderdaad een dominante rol eisen in de Vlaamse exporttabellen. Tot september 2021 was de totale wereldwijde Vlaamse vaccinuitvoer al opgelopen tot bijna 19 miljard euro. Dat cijfer omvat zowel covid- als niet-covidvaccins. Het is maar liefst 5,72 keer meer dan in de eerste negen maanden van 2020. Dat is dus een substantieel onderdeel.
Vlaanderen staat inmiddels met 97 procent in voor zowat de volledige Belgische uitvoer van coronavaccins. Intussen gaat echter ook de export van andere vaccins door. Ook niet-coronavaccins blijven met 2,9 miljard euro aan export namelijk een belangrijke Vlaamse exportpost.
Omdat de vaccinexport vorig jaar zo fel toenam, haalt de hele farmaceuticasector na drie kwartalen in 2021 een ongeziene uitvoerwaarde van 39,7 miljard euro. Met 14,53 procent gaat het meteen ook om het hoogste aandeel ooit in de Vlaamse totaaluitvoer. Farma kroonde zich daardoor meteen ook tot de belangrijkste Vlaamse exportbranche, een koppositie die ze al sinds januari 2021 ononderbroken te pakken heeft.
De uitvoer van covidvaccins draagt met andere woorden in belangrijke mate bij tot de goede exportcijfers die Vlaanderen kan voorleggen, maar de stijging is zeker niet daartoe beperkt. Ook zonder vaccins zou de Vlaamse export in de eerste negen maanden van 2021 nog altijd 17,5 procent hoger uitkomen dan in dezelfde periode het jaar voordien. Inclusief vaccins gaat het om 24,4 procent.
Als we echter de exportwaarde van vaccins helemaal weglaten uit de Vlaamse exportcijfers, dan zou de Vlaamse uitvoer tot september 2021 nog altijd met 17,5 procent toegenomen zijn tegenover diezelfde periode in 2020.
Wat betreft de vraag of dezelfde trend te zien is bij alle exportlanden en exportproducten, exporteerde Vlaanderen naar 221 landen. De Vlaamse export kende in 173 landen een positieve groei. Dat komt overeen met 78 procent. Bijgevolg tellen we 48 landen met een exportdaling. Dat is uitzonderlijk weinig.
Bij die dalers springen vooral het Verenigd Koninkrijk en China in het oog. China valt te verklaren door het feit dat het in 2020 een grote stijging kende. De andere dalers zijn iets minder belangrijke partners en vooral veel verafgelegen eilanden of ministaten. Over het Verenigd Koninkrijk hoef ik geen uitleg te geven.
Een evolutie voor elk van de vele duizenden exportproducten schetsen, is hier uiteraard niet mogelijk. Bekijken we dat per (sub)sector, dan zijn er 98 (sub)sectoren te onderscheiden. Maar liefst 81 sectoren kennen momenteel een positieve groei. Zeventien sectoren scoren negatief. Die laatste categorie bestaat uit allemaal relatief kleine subsectoren. Alleen de ‘organische chemie’ vormt daarop een uitzondering.
De Britse economie had het de voorbije periode niet gemakkelijk. De Vlaamse resultaten op de Britse markt zijn vergelijkbaar met de resultaten van de meeste andere landen. Op effectieve in- en uitvoercijfers voor heel 2021 is het aan Vlaamse zijde nog wachten tot midden maart 2022.
Aan Britse kant zijn er wel al voorlopige in- en uitvoercijfers beschikbaar. Uit gegevens tot oktober 2021 blijkt dat Vlaanderen wellicht niet slechter presteerde als Britse leverancier dan de meeste concurrenten. De gemiddelde export uit de Europese Unie naar het Verenigd Konikrijk liep licht terug, namelijk 0,16 procent. Bijgevolg zagen belangrijke economieën hun uitvoer krimpen, zoals Duitsland, met 3,08 procent, Nederland, met 14,54 procent en Frankrijk, met 2,44 procent. Maar bijvoorbeeld ook de uitvoer uit de Verenigde Staten naar Groot-Brittannië krimpt.
Ongetwijfeld wordt 2022 een sleuteljaar voor onze handel met het Verenigd Koninkrijk. Ik volg de Vlaamse export met argusogen. Al vanaf deze maand zullen aan Britse zijde een hele resem uitgestelde douaneformaliteiten op het bord van onze exporteurs worden gegooid. Zakendoen met de Britten zal daardoor helaas allerminst vergemakkelijken. Het gaat bijvoorbeeld over gewijzigde invoermodellen, voorafgaande kennisgeving voor dierlijke en plantaardige producten, uitgestelde douaneaangiftes die niet meer mogelijk zijn, een almaar meer stringente exportcertificatieplicht, fysieke controlemechanismen op een breed gamma aan voedingsproducten enzovoort.
De uitvoerstijging ten opzichte van 2019 lijkt inderdaad vreemd. Dat fenomeen is overigens niet enkel Vlaams, maar valt op in veel landen. In 2021 kende de wereldeconomie een uitzonderlijk krachtig herstel. Ook de Vlaamse uitvoer kon ongeziene stijgingspercentages voorleggen. De Vlaamse uitvoer ligt in 2021 hoger dan in alle voorgaande jaren, dus ook in vergelijking met 2019, een pre-covidjaar.
Vlaanderen heeft dus ook succesvol ingespeeld op dit wereldwijde herstel. Tegelijkertijd wordt de vergelijking met 2019 ook beïnvloed door het feit dat 2019 een moeilijker jaar was voor de wereldhandel, ten gevolge van onder andere de oplaaiende handelsconflicten tussen de Verenigde Staten en China.
Wat uw vraag over de inschatting van de cijfers voor 2022 betreft, durft niemand voorlopig echte prognoses te maken voor 2022. Zowel de UNCTAD als de Wereldhandelsorganisatie houden het bij ‘onzekere vooruitzichten’.
Ook wij hebben natuurlijk geen glazen bol. Er zijn heel wat onbekende parameters waar we geen vat op hebben. Zo is er de vertraging van het economisch herstel. Er is covid. Er zijn prijsstijgingen, tekorten, stokkende aanvoerketens, stijgende energieprijzen en geopolitieke spanningen. Veel elementen zijn ook gerelateerd.
Het zal voor de Vlaamse bedrijven een uitdaging zijn om de stijgende exporttrend in die erg onzekere context te handhaven, maar mijn diensten houden de situatie nauwgezet in de gaten en staan blijvend klaar om Vlaamse bedrijven te ondersteunen in hun internationale activiteiten. Export en het aantrekken van buitenlandse investeringen zijn en blijven dé levensader voor de Vlaamse economie.
Mevrouw Jans heeft het woord.
Ik dank u voor het bijzonder uitvoerige en interessante antwoord, minister-president. U geeft aan dat we tien weken na het einde van het kwartaal over de cijfers kunnen beschikken en daar heel accuraat op willen inspelen. Bijzonder veel beleidsdomeinen kunnen daaraan een voorbeeld nemen. We zitten een stuk in de wereldtrend, maar voor een exportregio als Vlaanderen is dat uitermate belangrijk. Het is positief om een aantal bijkomende gegevens te krijgen, maar zeker ook vast te stellen dat niet alleen de covidvaccins of de nieuw ontwikkelde vaccins zorgen voor die stijging, maar dat er ook zonder een stijging zou zijn.
Het antwoord dat u geeft en de klemtonen die u legt, kan ik volkomen ondersteunen. Het is voor een stuk een motivatie om te blijven geloven en te investeren in alles wat met onderzoek en innovatie te maken heeft. Als we kijken naar wat we allemaal exporteren en naar hoeveel landen, zeker nu, zijn we daar soms nog te weinig trots op. De pandemie is alleen maar ellende, maar als je ziet dat die vaccins vanuit Vlaanderen wereldwijd worden verstuurd, dan is dat iets om trots op te zijn.
Export is cruciaal voor onze regio. U hebt vanochtend heel terecht de investeringen vanuit het buitenland genoemd. Ik vind het goed dat we daar alle mogelijke aandacht en middelen op blijven inzetten om de sterke kracht van onze regio te behouden.
Ik heb geen bijkomende vragen.
De heer Muyters heeft het woord.
Ik ben heel blij met de vraag van collega Jans. Het is heel duidelijk dat onze bedrijven opnieuw hun veerkracht hebben laten zien. Een stijging van 17,5 procent ten opzichte van vorig jaar zonder de farmasector, vind ik ongezien. We kunnen niet alleen blij zijn met onderzoek en ontwikkeling, maar ook met het ondernemerschap en de veerkracht die de ondernemers hebben getoond.
Ook het parlement en de politici hebben daarin een taak. Voor Vlaanderen is de vrijhandel zo cruciaal dat we daar continu rekening mee moeten houden en alle stappen naar protectionisme moeten proberen te weren, niet alleen nu, maar ook in de toekomst.
Ik volg ook mevrouw Jans wat betreft de positieve cijfers die de minister-president vanmorgen op de radio en in verschillende publicaties heeft toegelicht over het aantrekken van investeringen.
Je zag daar wel een tendens: Groot-Brittannië is daar zeer belangrijk geworden. Langs de ene kant zien we dat onze export wel wat vermindert, maar het aantrekken van investeringen vanuit Groot-Brittannië is dan weer veel groter geworden, of het zit toch bij de stijgers wat betreft het aantrekken van investeringen.
Minister-president, u hebt in het verleden ooit gezegd dat het misschien wel zinvol was om als Vlaanderen naar een Vlaams-Brits akkoord te gaan rond import en export. Is dat iets dat daar nog zou kunnen helpen? U zei zelf dat 2022 in uw ogen een essentieel jaar wordt ten aanzien van Groot-Brittannië. Is dat iets dat daarbij zou kunnen helpen?
Voor de rest denk ik dat we inderdaad moeten blijven inzetten op onderzoek en ontwikkeling. Mevrouw Jans sprak daarover, maar ik ben het daar al heel lang mee eens. Je zag dat ook in de aantrekkingscijfers voor investeringen. Een kwart van alle nieuwe investeringen heeft te maken met onderzoek en ontwikkeling. Daar kunnen wij als Vlaanderen inderdaad nog wel een verschil maken.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Dank u wel, collega’s, voor de bijkomende commentaren, die natuurlijk allemaal correct zijn.
Mijnheer Muyters, Vlaanderen-VK zit inderdaad nog altijd op de radar. Wij hadden normaal gezien begin maart een prinselijke missie naar het Verenigd Koninkrijk, met de nodige contacten, om daar een boost aan te geven. Die is door corona uitgesteld naar, als ik mij niet vergis, de maand april. Dat is dus zeker een moment om hier de nodige stappen in te zetten.
Ik begrijp natuurlijk dat de collega’s in hun commentaar zeggen dat we abstractie moeten maken van de vaccins. Dat is correct, maar de vaccins maken natuurlijk een wezenlijk onderdeel uit van ons ecosysteem. Dat we jarenlang zoveel ingezet hebben op onderzoek en ontwikkeling en al die dingen, maakt natuurlijk dat we vandaag aan de wereldtop staan, ook in vaccins. Collega Muyters zal dat zeker onderschrijven. Dus ik begrijp dat men zegt dat we dat er even uit moeten halen, om te vergelijken wat het zonder de vaccins zou zijn. Maar als het gaat over het beleid van vroeger – en u weet dat het beleid van vroeger altijd is om de toekomst voor te bereiden – is dit wel het effect van dat beleid. Ik denk dus dat we met heel veel trots die cijfers gewoon samen mogen nemen. Voor alle duidelijkheid: ik begrijp dat u die vergelijking ook wilt maken zonder die opportuniteit die nu door covid geschapen wordt. Maar het is wel degelijk de vrucht van vroeger beleid.
De vraag om uitleg is afgehandeld.