Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Minister, ik heb een vraag om uitleg over energiebedrijven in moeilijkheden, en zo zijn er ondertussen wel een aantal bekend. Daarover hebben we al gesproken in deze commissie. Toen ik deze vraag indiende, was leverancier Watz in het nieuws met problemen. Dat is niet vergelijkbaar met de Vlaamse Energieleverancier, want daar is een andere oplossing voor gevonden.
Hoe dan ook verkeren energiebedrijven in bijzonder zwaar weer. Gisteren nog was Mega in het nieuws met het opnieuw optrekken van voorschotfacturen. Leveranciers doen dat niet voor hun plezier, ze ondervinden grote problemen om zich te bevoorraden en dat te financieren. Zo heeft dat ook een impact op de klanten.
Minister, we hebben hierover al een aantal keren gesproken in deze commissie en van gedachten gewisseld. U hebt ook al een aantal maatregelen genomen. Daarom vraag ik nu naar een stand van zaken van het beleid.
Hoe staat u tegenover de leveranciers die in de problemen komen op de energiemarkt? Hoeveel gezinnen en bedrijven zijn er in Vlaanderen ondertussen getroffen door leveranciers die in de problemen zitten? Gisteren was er nog een communicatie van Fluvius dat er 27.000 klanten van de Vlaamse Energieleverancier nog niet zijn overgeschakeld naar een nieuwe commerciële leverancier. Dat vergt ongetwijfeld bijkomende communicatie om ervoor te zorgen dat ze zo snel mogelijk naar een ander contract kunnen overschakelen. Is er voldoende capaciteit bij Fluvius om al deze klanten te kunnen opvangen? U hebt regelmatig overleg met Fluvius. Wat is de uitkomst van dit overleg?
Ik heb ook een aantal vragen over mensen met het sociaal tarief. Kunnen ze dat sociaal tarief behouden bij de overgang naar een nieuwe leverancier? Zijn daar problemen mee? Hoe kunnen ze daar eventueel worden geholpen?
We hebben voor de hervorming van de factuur het voorstel gelanceerd om komaf te maken met de verplichte voorschotten. Ik heb begrepen dat u dat ondertussen hebt opgenomen en omzet in regelgeving, waarvoor dank.
Er waren ook pistes om compensaties uit te werken samen met de sector via het solidariteitsfonds, om ervoor te zorgen dat mensen die te veel voorschot hadden betaald, achteraf zouden kunnen worden vergoed. U zou dat onderzoeken. Wat is daarvan de uitkomst?
De Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) heeft in deze commissie al aangekondigd dat hij bijkomende stappen wil zetten om de stressbestendigheid van de leveranciers te verzekeren. Hebt u in het overleg met de VREG bijkomende stappen gezet of afgesproken?
Minister Demir heeft het woord.
Collega Bothuyne, wij volgen dit samen met verschillende partners op het terrein, zoals Fluvius op, maar ook de VREG volgt sinds september alles heel nauwgezet op wat de energieleveranciers betreft. Dat een energieleverancier in de problemen komt, is in de eerste plaats bijzonder slecht nieuws voor de klanten.
We zetten prioritair in op leveringszekerheid. Het Energiedecreet voorziet dat Fluvius meteen optreedt, om niemand in de kou te laten. Dat dit problematisch is en gepaard gaat met geopolitiek, dat moet ik u niet vertellen.
Volgens Fluvius had Watz in Vlaanderen ruim 22.000 klanten van elektriciteit en 12.000 van aardgas, waarvan respectievelijk 64 procent en 80 procent residentiele aansluitingen.
Wat zijn de gevolgen? Zoals ik eerder gezegd heb, is het prioritair dat niemand meteen zonder elektriciteit of aardgas valt. Daar treedt Fluvius ook onmiddellijk op als noodleverancier. Getroffen afnemers moeten dus vervolgens ook een nieuw contract afsluiten met een andere leverancier. Getroffen afnemers consulteren daarom ook het best de V-test. De V-test is gisteren ook vernieuwd en vergelijkt objectief alle huidige aangeboden contracten voor elektriciteit en aardgas van alle energieleveranciers op de markt. Op basis van het jaarlijks verbruik kan men dan snel en eenvoudig nagaan hoeveel het komende jaar moet worden betaald als je een energiecontract afsluit.
Een afnemer kan het best aan de nieuwe energieleverancier laten weten dat hij klant was van Watz en snel wil overstappen. Indien hij vóór 21 januari 2022 een nieuw contract afsluit, kan hij aan zijn nieuwe leverancier vragen om al vanaf 21 december 2021 klant bij hem te worden. Gaat de nieuwe leverancier daarmee akkoord, dan kan dat met terugwerkende kracht in de achterliggende systemen worden aangepast. De afnemer ontvangt dan geen factuur van Fluvius, maar een factuur van de nieuwe leverancier, die natuurlijk een veel voordeliger tarief hanteert dan de noodleverancier.
Verschillende collega’s gaven ook aan dat er goed op gelet moet worden dat telefoons goed opgenomen worden en dat er ook een snelle doorschakeling naar een energieleverancier is. De rol van noodleverancier door Fluvius valt buiten zijn reguliere werking. We hebben wel al van in het begin, nog voor de eerste energieleverancier failliet ging, met Fluvius en met de VREG samengezeten en gezegd dat het belangrijk is dat er een vlotte dienstverlening is. Voor de gevallen waar Fluvius vandaag de rol van noodleverancier opneemt, zijn de nodige stappen ondernomen om systeemtechnisch de klanten op te vangen. Er zijn geen hinderpalen voor klanten die een keuze maken voor een nieuwe commerciële energieleverancier. Er kan wel een vertraging zijn in de administratieve afhandeling en de facturatie van deze klantengroep. Ik heb begrepen dat – het zijn wel de cijfers van vorige week – bij de Vlaamse energieleveranciers nu ongeveer 80 procent overgeschakeld is naar een andere energieleverancier en dus niet meer bij Fluvius zit. Bij Watz zou dat gaan over 50 procent.
Over het sociaal tarief maak ik me inderdaad grote zorgen. Dat zijn de meest kwetsbaren. Het principe dat zij hun sociaal tarief altijd behouden, moet buiten kijf staan en worden gegarandeerd. Volgens cijfers van Fluvius zouden meer dan vijfduizend klanten van de Vlaamse Energieleverancier en Watz in aanmerking komen voor het sociaal tarief.
De federale overheid maakt elk kwartaal een lijst van afnemers die recht hebben op het sociaal tarief. Reeds op 7 december 2021 hebben we met het federaal kabinet samengezeten om naar de problematiek rond het sociaal tarief te kijken. We hebben ook gezegd dat het het beste is dat zij dat sociaal tarief behouden. Ik weet dat collega Van der Straeten daar ook mee bezig is. Ik hoop dus dat dat lukt.
Een maandelijkse factuur in plaats van een maandelijks voorschot is een keuze van de vrije markt. In het verleden was er een jaarlijkse factuur op basis van een jaarlijkse meteropname van het energieverbruik. Om de betalingen te spreiden, waren er dan elf voorschotten en één eindfactuur. Door de komst van de digitale meter en dus ook de exacte maandelijkse meterstanden kan de leverancier nu ook per maand exact factureren. Dat vermijdt mogelijke problemen van te veel of te weinig voorschotten. Ik denk dat dat het best zo precies mogelijk is, in plaats van gigantische voorschotten. Misschien is dat dan op het einde te veel of te weinig, maar dan zijn we weer een jaar verder. Daarom ben ik er voorstander van om dat zo precies mogelijk in te schatten.
Die maandelijkse facturatie mogelijk maken was al wel voorzien in het technisch reglement, maar daar was nog een probleempje mee. Op mijn initiatief heeft de Vlaamse Regering op 17 december beslist om het Energiebesluit aan te passen en daar het nodige voor te voorzien.
Voorzie ik, samen met de sector, een eventuele compensatie van de getroffen klanten? Het is niet geregeld dat de Vlaamse overheid tussenkomt in de financiële afhandeling en gevolgen van een faillissement. Het is mijn prioriteit dat men zo snel mogelijk een andere energieleverancier heeft, dat men niet wordt afgesloten. Mijn grootste prioriteit en ook die van de Vlaamse Regering is te onderzoeken hoe we de energiefactuur structureel verder kunnen doen dalen.
Naar aanleiding van het debat in het Vlaams Parlement over het faillissement van de Vlaamse Energieleverancier – ik heb toen heel goed geluisterd naar iedereen zoals ik altijd doe, en als er goede suggesties zijn van de meerderheid of van de oppositie, dan bezorg ik die altijd aan de administratie – was er een grote consensus om de VREG te belasten met een striktere controle op en opvolging van de financiële gezondheid van actieve energieleveranciers. De Vlaamse Regering heeft daarom beslist het Energiedecreet te wijzigen om te voorzien in een jaarlijkse rapportageverplichting voor de VREG aangaande de financiële gezondheid van de leveranciers.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Minister, ik ben blij dat er toch een aantal stappen zijn gezet en dat de controle op de financiële gezondheid van leveranciers wordt opgedreven via werkzaamheden van de VREG. De stappen die zijn gezet om komaf te maken met de verplichte voorschotfacturen, zijn ook belangrijk.
Dat neemt niet weg dat er op het terrein nog bijzonder veel uitdagingen zijn. Ik heb het dan over de mensen die nog niet zijn overgeschakeld naar een nieuwe leverancier na het faillissement van de Vlaamse Energieleverancier en de problemen bij Watz. Dat is natuurlijk een belangrijke groep om in de gaten te houden. 20 procent van de klanten van de Vlaamse Energieleverancier en de helft van de klanten van Watz komen terecht bij Fluvius.
Wat de Vlaamse Energieleverancier betreft, zijn we ondertussen meer dan een maand na het faillissement. Dat betekent dat klanten die willen overschakelen, niet meer automatisch richting de einddatum van een factuur voor een levering van de Vlaamse Energieleverancier kunnen omschakelen.
Minister, er is een bijkomend initiatief nodig om opnieuw een communicatie op te zetten naar die groep die is achtergebleven. Anders zullen ze worden geconfronteerd met een nog hogere factuur dan strikt genomen nodig. Minister, wilt u samen met Fluvius die klanten opnieuw benaderen en richting de vernieuwde V-test leiden? Die test is inderdaad beter, gebruiksvriendelijker en transparanter geworden. Dat zou een goede stap zijn om hen verder te helpen.
Ook voor de klanten met een sociaal tarief is er een belangrijke opdracht, in samenwerking met federaal minister Van der Straeten, om te zorgen dat iedereen die daar recht op heeft, dat recht te allen tijde kan behouden. Ook daar zie ik u graag een bijkomend initiatief nemen.
De heer Tobback heeft het woord.
Minister, ik sluit me aan bij de bedenkingen van collega Bothuyne dat het een goede zaak is – we hebben daar ook op aangedrongen – dat het financieel toezicht op de gezondheid van de leveranciers toch wat performanter wordt ingevuld dan dat in het verleden blijkbaar is gebeurd.
Ik maak me wel wat zorgen over de promo rond het systeem van maandelijks kunnen betalen. Ik heb er op zich geen bezwaar tegen, maar ik wil er toch voor waarschuwen dat dit voor heel wat mensen in de praktijk zal neerkomen op een tariefstructuur zoals we die het voorbije jaar hebben gezien. Dat is namelijk een zeer laag bedrag in de zomer, en dan plotseling drie keer meer in december, januari en februari. Zeker mensen die in de zomer een nieuw contract aangaan en een betaling krijgen, riskeren te worden verrast en misschien ook misleid door een aantal leveranciers die contracten aanbieden, met als uitvloeisel een waslijst aan wanbetalingen en financiële problemen voor gezinnen in de winter wanneer er plots een zure verrassing op hun bord komt.
Ten eerste ben ik er niet voor te vinden dat we dat geweldig gaan promoten. Ik denk dat de mensen die daar voordeel bij hebben, over het algemeen slim genoeg zullen zijn om het zelf te vinden. Maar ik wil er wel op aandringen dat er wordt toegekeken op voldoende garanties en voldoende duidelijke communicatie daarrond wanneer tariefformules worden aangeboden aan nieuwe klanten. Alleen maar een tarief per kubieke meter gas daar duidelijk maken, is niet genoeg. Ik denk immers dat nogal wat mensen niet gaan inschatten wat dat betekent in de wintermaanden. Ik wil toch aandringen dat men daar de consumenten beschermt tegen een aantal valse voordelen, want het zal een zeer goedkoop contract zijn in de zomer en een zeer pijnlijke verrassing in de winter. Ik denk dat niemand daarbij gebaat is. Voor nogal wat gezinnen is het spreiden van de kosten over het hele jaar via voorschotten, op voorwaarde dat die correct berekend worden of berekend kunnen worden, eigenlijk een betere zaak dan maandelijks verschillende tarieven voor gas en elektriciteit te zien. Nog eens, voor wie dat niet zo is, die zal over het algemeen ook wel clever genoeg zijn om dat zelf in te schatten. Het is de veel bredere groep die je een beetje moet beschermen. Ik wil daar toch aandacht voor blijven vragen.
De heer Aerts heeft het woord.
Bedankt voor de interessante vraag, collega Bothuyne. Er zijn ook al heel wat interessante antwoorden en tussenkomsten geweest.
Allereerst wil ik mij aansluiten bij de bezorgdheden van collega Tobback rond het maandelijks betalen. Ik denk dat we er ook over moeten waken dat dit geen goedkoper tarief wordt en dat de mensen die het huidige systeem met jaarbedragen hebben, niet het slachtoffer worden en hogere tarieven gaan moeten betalen. Ook daar zouden we echt wel over moeten waken. Het gaan ook de financieel sterksten zijn die het ook nog eens gemakkelijker aankunnen om in de winter meer te betalen. Dat is een bijkomende bezorgdheid boven op wat collega Tobback al gezegd heeft. Dat zou dan toch nog eens een stimulans zijn om toch maar naar dat variabel tarief te gaan, maar dan eender wanneer, in eender welke maand, en dan zijn we nog verder van huis.
In verband met de klanten van de Vlaamse Energieleverancier die bij Fluvius zitten maar nog niet zijn overgeschakeld, gaf u aan dat vorige week 20 procent nog steeds bij Fluvius zit als noodleverancier. Ik vroeg mij af of we er een zicht op hebben in welke mate dit klanten zijn met een sociaal tarief. Hebben we er vandaag zicht op of zij de noodtarieven van Fluvius in hun brievenbus krijgen of dat zij al verwittigd werden over het voortzetten van het sociaal tarief? Voor zover ik begrepen heb, hebben jullie – u en minister Van der Straeten – daarover overlegd en zou het ook in orde zijn dat mensen met het sociaal tarief, ex-klanten van Watz en de Vlaamse Energieleverancier, verder gebruik kunnen blijven maken van dat sociaal tarief. Dat is wel een andere insteek: als je nog steeds bij Fluvius als noodleverancier zit, krijg je dan de hoge tarieven aangerekend of het sociaal tarief? Is daar al een onderscheid in bekend?
Minister Demir heeft het woord.
Ik ga eerst in op collega Aerts, wat het sociaal tarief betreft. Als ze bij Fluvius zitten, is het in orde. Daar kunnen ze dat behouden. Maar als ze dan overschakelen naar de energieleveranciers, moeten ze dat eigenlijk ook gegarandeerd hebben om dat te kunnen behouden. Daar zijn we nog in gesprek met de federale collega. We hebben daar in december al over samengezeten. We zullen de vraag op tafel blijven brengen.
Collega Bothuyne, wat de communicatie betreft, ga ik akkoord. Ik ga dat nog eens extra aanbrengen bij Fluvius, dat ze dat maximaal doen naar de mensen die nog bij hen zijn, dat ze ook de VREG-test doen. Ik zit sowieso maandelijks samen met Fluvius over verschillende dossiers. Ik zal dat dus ook maandelijks mee op de agenda zetten.
Wat collega Tobback zegt, is natuurlijk ook juist. Daarom denk ik dat we vooral vanuit de overheid, eenmaal de mogelijkheid er is, de juiste informatie moeten geven aan de consumenten, zodat men een keuze maakt en men goed weet: als ik met voorschotten werk, zit het systeem zo en zo in elkaar, als ik met die maandelijkse facturen werk, dan zijn dat de gevolgen.
Ik denk dus dat het belangrijk is dat we vanuit de overheid de juiste informatie geven. We mogen het idee niet doen rijzen dat er geen schommelingen gaan zijn tussen winter en zomer. We moeten echt duidelijk op de voor- en nadelen wijzen van eender welk systeem. Mensen moeten op de juiste manier met alle informatie een goede keuze kunnen maken. Dat is werk voor ons en de administratie. Ik zal dat meegeven.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Ik sluit me aan bij die laatste bedenking. Het is goed dat de voorschotfacturen niet meer verplicht zijn, al zitten er ook nadelen aan, natuurlijk. We moeten daar transparant over communiceren. Het is goed, minister, dat u dat op zich wilt nemen, en ook de communicatie met de klanten van Fluvius die zijn achtergebleven.
Dank voor dat bijkomende initiatief. Hopelijk kunnen zoveel mogelijk mensen zo snel mogelijk naar een goedkoper contract overschakelen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.