Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Het hof van beroep in Brussel heeft de Vlaamse overheid opnieuw veroordeeld in een zaak over luchtkwaliteit. Het luchtbeleidsplan in zijn huidige vorm voldoet niet, oordeelt de rechter. Greenpeace was in 2017 naar de rechter gestapt omdat de Europese norm voor stikstofdioxide op te veel plaatsen werd overschreden. In het luchtbeleidsplan ontbreekt een bindend tijdskader, waardoor het onmogelijk in te schatten valt of Vlaanderen de nodige inspanningen doet om zijn doelstellingen te bereiken. De Vlaamse overheid moet volgens Greenpeace haar Luchtbeleidsplan 2030 in lijn brengen met de Europese regels. Dat plan moet een duidelijk tijdskader aangeven met ambitieuze maatregelen zoals ultralage-emissiezones, een slimme kilometerheffing en grotere investeringen in fiets, openbaar vervoer en deelmobiliteit. Dat zegt Greenpeace.
Het hof van beroep in Brussel heeft Greenpeace gelijk gegeven en de Vlaamse overheid opnieuw veroordeeld. Omdat de rechtbank van eerste aanleg de overheid al in 2018 een dwangsom oplegde van 1000 euro per dag na een eerste veroordeling, is het totaal aan dwangsommen intussen opgelopen tot meer dan 750.000 euro. In plaats van de doelstellingen in 2018 aan te scherpen, koos de Vlaamse Regering ervoor om te procederen. Hierdoor is de factuur zo hoog geworden. Dat is dan nog zonder naar de gerechtskosten te kijken.
Eerder had ook de Europese Commissie België opnieuw in gebreke gesteld, omdat België de door de EU vastgestelde doelstellingen rond luchtvervuiling niet haalt.
Mijn vraag aan de minister is dan ook heel eenvoudig: welke initiatieven plant u om de gevraagde aanpassingen aan het plan door te voeren? Bij een eerdere vraag, op 12 oktober 2021, kondigde u een evaluatie van het luchtbeleidsplan … (onverstaanbaar)… gebaseerd op de kwaliteitsrichtlijnen met de nieuwe WHO-normen (World Health Organization). Zult u de evaluatie en de aanpassing vroeger doorvoeren, of behoudt u de door u vooropgestelde timing?
Minister Demir heeft het woord.
Dank u wel, collega’s. Het hof van beroep heeft geoordeeld dat het Vlaamse luchtbeleidsplan niet voldoet aan de vereisten uit de richtlijn Luchtkwaliteit vanwege het ontbreken van een duidelijk tijdskader bij verschillende maatregelen. Voor die maatregelen zal de Vlaamse Regering op korte termijn een duidelijk schema over de voorziene invoering van de maatregelen uitwerken. Dat is dus eigenlijk wat het hof van beroep zegt in zijn arrest.
In tegenstelling tot wat Greenpeace beweert, heeft de rechter evenwel niet geoordeeld dat de maatregelen in het plan niet volstaan. De rechter heeft geoordeeld dat het luchtplan zeer uitvoerig is, met oog voor langetermijndoelstellingen, gebaseerd op uitvoerig wetenschappelijk onderzoek en uitgaande van de nood aan een globale beleidsvisie, en dat het aldus verder is willen gaan dan strikt vereist om aan de dwangsomverplichting te voldoen.
Ik maak u er graag ook attent op dat de rechter over de hoogte van de dwangsommen nog een uitspraak zal moeten doen in mei. De rechter heeft het meer bepaald over het feit dat we een duidelijk schema moeten voorzien voor al de maatregelen die in het beleidsplan staan. We moeten aanduiden wat wanneer wordt uitgevoerd. Dat is wat de rechter zegt, en dat gaan we ook doen. Ik denk dat dit niet meer dan normaal is.
De timing van de actualisatie van het luchtbeleidsplan is sowieso voorzien in het plan zelf. We werken met een voortgangsrapport om de twee jaar en om de vier jaar een grondige evaluatie. Het voortgangsrapport werd op 16 juli 2021 als mededeling op de ministerraad van de Vlaamse Regering gebracht. De eerste vierjaarlijkse evaluatie wordt volop voorbereid in de loop van 2022. Dat staat natuurlijk los van de rechtszaak. Ik denk dat het belangrijk is dat we de maatregelen die daarin staan volgen, en dat we ook bekijken of dat effecten heeft. Dat is toch de bedoeling van zo’n plan met maatregelen.
Net zoals voor het luchtbeleidsplan uit 2019, moet ook het geactualiseerde luchtbeleidsplan een alomvattend plan zijn dat gestoeld is op een solide wetenschappelijke basis. Het uitwerken van die basis kost tijd, zowel voor het maken van de berekeningen als voor de analyse van de resultaten en het overleg over eventuele bijkomende stappen. Daarom is het niet mogelijk om deze evaluatie te doen op een kortere termijn dan wat ik reeds vermeldde. Het blijft dus de bedoeling om de evaluatie af te ronden tegen het einde van 2022 met het oog op een nieuw of geactualiseerd luchtbeleidsplan tegen het voorjaar van 2023.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Bedankt voor uw antwoord, minister. Bij mijn vraag op 12 oktober gaf u aan dat u na uw eerste evaluatie van het luchtbeleidsplan aan elke minister hebt gevraagd welke acties zij zullen nemen om het plan concreet te gaan versnellen. Kunt u mij vertellen wat daaruit is voortgekomen? Het plan moet wel bewijzen hoe die overschrijdingen binnen de kortst mogelijke periode zullen worden weggewerkt, en uit het voortgangsrapport blijkt dat men daar op dit moment nog geen datum heeft opgeplakt. De rechter heeft nochtans wel heel duidelijk gezegd dat de periode zo kort mogelijk moet zijn, en hij heeft ook gedefinieerd dat het zeker korter moet zijn dan vijf jaar.
Mijn vraag is heel concreet: wat hebt u, naar aanleiding van de evaluatie, al uit de brand kunnen slepen, en wanneer kunnen we daar aangepaste acties verwachten? Hoe zullen het tijdskader en het tijdspad, dat gevraagd wordt door de rechtbank, worden aangepakt?
Minister, ik zou nog kort willen vragen naar de dwangsommen. Wat denkt u daarvan, als minister, en wat denkt u van de uitspraken van Greenpeace dat ze daarmee zelf eventuele projecten zouden gaan financieren? Ik wou eens informeren wat uw reactie daarop is, en hoe de juristen de uitspraken over de dwangsommen precies lezen.
Minister Demir heeft het woord.
Collega De Vroe, wat de dwangsommen betreft is er nog geen uitspraak gedaan. Dat zal waarschijnlijk ongeveer in de loop van mei of juni zijn, denk ik. Onze raadslieden volgen dat op.
Wat betreft bijkomende maatregelen: voor alle duidelijkheid, de rechtbank heeft niet gevraagd om bijkomende maatregelen. In het arrest staat ook dat de rechter heeft geoordeeld dat het plan uitvoerig is en gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, enzovoort. Het enige wat ze vragen is dat er een duidelijk schema moet komen over de voorziene invoering van de maatregelen. Dat is ergens wel te begrijpen. We moeten zeggen wat we wanneer gaan uitvoeren. Onze administratie is op dit moment bezig met het opmaken van een tijdschema. Men zegt mij dat dit nog een aantal maanden zal duren, en dan zal dat ongeveer rond zijn.
Wat het aangepaste luchtbeleidsplan betreft, of de eerste evaluatie en de mededeling die we naar de regering hebben gebracht: ik zal moeten opvragen wat daar nog uit de bus is gekomen, collega Schauvliege. Als we verschillende dossiers samenleggen, zoals het klimaatdossier, het stikstofdossier, het mestactieplan, dan zullen we in de volgende update – dat is de vierjaarlijkse evaluatie die we in de loop van 2022 maken voor 2023 – sowieso de maatregelen die we daar nemen ook wel opnemen in dit dossier.
Wat de dwangsommen betreft: daar kunnen wij niet in tussenkomen, voor alle duidelijkheid. Dat is de bevoegdheid van de rechter. Wij volgen het natuurlijk wel op.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, ik denk dat we allemaal wakker liggen van de luchtkwaliteit. Het draagvlak om daarrond acties te ondernemen is zeer groot. De aanscherpingen door de nieuwe adviesraad van de Wereldgezondheidsorganisatie komen op ons af. We zullen daar dus meer ambitie moeten tonen. Dat het draagvlak groot is, wordt ook aangetoond door een grootschalig onderzoek van het Onafhankelijk Ziekenfonds. Dat zegt dat op dagen met hoge luchtverontreiniging het aantal mensen dat op het werk uitvalt met mentale aandoeningen, enorm stijgt. Het is volgens hen de druppel die de emmer doet overlopen. Ook het Onafhankelijk Ziekenfonds pleit voor doorgedreven inspanningen voor schonere lucht en voor het klimaat, minister. Er is een heel brede coalitie aan bondgenoten die werk willen maken van het milieu, zowel vanuit de milieusector als vanuit de gezondheidssector.
Ik wil u oproepen om daar echt mee aan de slag te gaan en de ambitie op te schroeven, en een tijdspad uit te tekenen dat ervoor zorgt dat we echt werken aan een betere luchtkwaliteit.
De vraag om uitleg is afgehandeld.