Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Voorzitter, collega's, minister-president, Opera Ballet Vlaanderen heeft een bewogen periode achter de rug. Er zijn belangrijke personeelswissels geweest en uiteraard heeft ook corona zijn impact gehad op het gezelschap.
Artistiek gezien was het een belangrijke periode: Sidi Larbi Cherkaoui leidde het balletgezelschap en de zalen liepen vol. Niet iedereen was gelukkig met de repertoirekeuze van Larbi, die eerder inzette op hedendaagse dans dan op klassieke of neoklassieke.
In de aanloop naar de gesprekken en onderhandelingen over een nieuwe beheersovereenkomst had ik u daarom graag de volgende vragen gesteld.
Minister, zult u erover waken dat de nieuwe beheersovereenkomst ook de erfenis van Jeanne Brabants respecteert? Het is uiteindelijk aan haar te danken dat we een balletgezelschap hebben. In 1951 richtte ze in de Koninklijke Vlaamse Opera een balletopleiding op, die uiteindelijk zou uitgroeien tot de gerenommeerde Koninklijke Balletschool Antwerpen en waar later, in 1969, het Ballet van Vlaanderen uit voortkwam. Wordt in de nieuwe beheersovereenkomst uitdrukkelijk vastgelegd dat er ook klassieke of neoklassieke balletopvoeringen, op pointes, moeten worden geprogrammeerd? Aan welke verhouding tussen klassieke en hedendaagse dansopvoeringen denkt u?
Zal erover gewaakt worden dat de dansers wel degelijk klassiek getraind zullen worden? Dat was in het verleden niet altijd het geval. Het werd wel eens verwaarloosd. En dan is er natuurlijk geen sprake meer van klassieke dans.
In de huidige beheersovereenkomst wordt aangegeven dat het balletgezelschap uit minimum 40 dansers moet bestaan, terwijl er momenteel nog maar 35 zijn. Wordt 40 dansers opnieuw de norm in de nieuwe beheersovereenkomst?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mevrouw Van Werde, de subsidieaanvragen voor werkingssubsidies voor de volgende beleidsperiode 2023-2027 in het kader van het Kunstendecreet zijn begin december ingediend. Dat geldt ook voor Opera Ballet Vlaanderen als kunstinstelling.
Over de volgende maanden loopt een intens beoordelingsproces waarin de plannen van de organisaties worden bekeken, besproken en gewaardeerd. Op basis van de uitgebrachte adviezen over deze beleidsplannen zal de Vlaamse Regering eind juni 2022 een beslissing nemen over de ondersteuning voor de komende beleidsperiode. Daarna zal met de kunstinstellingen, onder andere dus Opera Ballet Vlaanderen, worden onderhandeld over hun beheersovereenkomst.
Het is met andere woorden nu niet het moment om al sterke uitspraken te doen op wat in de nieuwe beheersovereenkomst 2023-2027 moet worden opgenomen. Ik wil immers de beoordelings- en beslissingsprocedure op een correcte en onafhankelijke manier laten verlopen. Maar ik geef wel al mee dat ik de doelstellingen van de vzw zal volgen, waar – zoals de naam van Opera Ballet Vlaanderen ook aangeeft – aandacht moet zijn voor opera en ballet. Het is nu nog te vroeg in het proces om langs mijn kant zware uitspraken te doen.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Minister-president, ik had ook niet verwacht dat u al straffe uitspraken zou doen, eerlijk gezegd. Ik weet dat het nog erg vroeg is, maar ik wou toch heel even dit al aanbrengen. We moeten verdorie trots zijn op onze erfenis en dat moet blijken uit die opvoeringen van Opera Ballet Vlaanderen. Het is toch een Vlaamse kunstinstelling, die bij uitstek vaandeldrager zou moeten zijn van onze Vlaamse danskunst. In die zin vind ik het maar normaal dat we dat opvolgen en dat we er goed over waken dat er ook nog klassiek wordt gedanst. Ik denk dat er een heel groot publiek bestaat voor klassieke dans in Antwerpen. Als het ergens thuishoort, dan is het wel bij Opera Ballet Vlaanderen.
Mevrouw D’Hose heeft het woord.
Collega Van Werde, ik ben wat getriggerd door uw vraag. Ik heb zelf twintig jaar klassiek ballet gedaan. Mijn voeten hebben nog elke dag af te zien van de pointes waar ik uren in de week op stond. Ik weet dus wat het is – maar dit ten persoonlijken titel.
Ik ben ook politiek getriggerd door uw vraag. Ik vind artistieke autonomie superbelangrijk en ik vind uw vraag in die zin wel wat op het randje. Het zijn toch wel zaken die in een raad van bestuur moeten worden besproken. Men moet vertrouwen geven aan het bestuur en de artistiek leider van Opera Ballet Vlaanderen.
Wat het ‘corps de ballet’ betreft, heb ik me even bevraagd. Zoals ik al heb gezegd, is het echt iets waar ik meer dan bijzondere aandacht voor heb. Men is inderdaad overgestapt naar een kleiner ‘corps’, een vaste kern, aangevuld met een grotere kern voor specifieke producties. Ik vind dat net goed. Als men met een grotere groep zou werken, betekent dat ook een groter budget, wat betekent dat andere zaken dan weer in afweging moeten worden genomen. Ik vind het goed dat men inzet op een kleiner corps.
Ik heb ook gevraagd naar de klassieke training. Elke dag wordt er nog verplicht klassiek getraind. U zegt in uw vraag dat het in het verleden verwaarloosd is. Dat is absoluut niet zo. Een opera ballet waar geen klassieke verplichte training meer is, zou problematisch zijn, maar dat is dus niet zo.
En tot slot: Larbi. Ik denk dat het een van de meest besproken artistieke figuren van Vlaanderen is en zelfs internationaal. Ik vind die persoon een zegen voor onze instelling. Die man is visionair, is top. Er wordt altijd gezegd dat Larbi enkel experimenteel danst, en dat is absoluut niet waar. Ik heb de programma’s zitten turven. Het is altijd in evenwicht geweest: klassiek, neoklassiek en hedendaags. Perfect in balans. Je kunt het mathematisch turven. De directie heeft er altijd keihard op toegezien dat dit gebeurde.
Zoals ik al zei, is Larbi een zegen. Larbi is aangesteld in 2014, ik weet het nog heel goed. In 2013 waren er rond de 160 abonnementen voor Opera Ballet Vlaanderen. In 2014 is Larbi dan begonnen. De abonnementen stegen naar 1400 abonnementen. Ik ben het blijven opvolgen tot 2018 en toen waren er meer dan 7000 abonnementen. Men is dus van ongeveer 100 abonnementen naar meer dan 7000 abonnementen gegaan, en dat is door één iemand, door Larbi.
Ja, mijnheer Brusselmans. De artistiek directeur bepaalt wat er wordt geprogrammeerd en hoe het loopt.
Ik vind dat we in onze handjes mogen wrijven met zo'n visionair iemand in onze instelling te hebben. Ik vind dat we heel veel vertrouwen moeten hebben in de directie en de raad van bestuur. Ik vind het een gevaarlijke pad om ons in deze commissie uit te spreken over welke producties er moeten worden geprogrammeerd. Zoals we in het verleden hebben gezien, is er altijd een perfect evenwicht nagestreefd tussen het klassieke ballet op de pointes en het hedendaagse nieuwe ballet.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Ik wil me graag aansluiten bij collega D’Hose. Ook ik heb met ongeloof zitten luisteren naar uw vraag.
Ik heb zelf een ongelooflijk groot hart voor Opera Ballet Vlaanderen. Ik heb vijftien jaar lang in de raad van bestuur gezeten voor ik verkozen was. In die vijftien jaar is het soms moeilijk geweest door besparingen. Toen in 2014 Larbi werd aangesteld als nieuwe directeur voor het ballet, was ik ongelooflijk gelukkig. Ik zie ook de impact van wat Larbi heeft gedaan voor het ballet. Fijn, collega D’Hose, dat u cijfers hebt opgezocht, want ze tonen toch wel aan dat hij inderdaad een zegen is.
Op basis van de beheersovereenkomst en volgens de missie en de statuten moet Opera Ballet Vlaanderen ballet brengen als een levende actuele kunst. Het staat er letterlijk in. Opera Ballet Vlaanderen gaat dat blijven doen.
Zoals collega D’Hose ook al zei, is er binnen Opera Ballet Vlaanderen elke ochtend verplichte klassieke training voor alle dansers. Die training wordt gegeven door topdocenten, en dat is nooit verwaarloosd.
Dank, collega D’Hose, dat u ook dat hebt opgezocht, want Larbi programmeert zowel klassiek ballet als hedendaags. Dat is net fantastisch – ik ben ook een grote fan van klassiek ballet – dat hij dat ook brengt en helemaal in de lijn van Jeanne Brabants.
Ik vind het heel eigenaardig dat u uitspraken doet die artistieke keuzes aanvallen. Die keuze is niet aan ons, aan het parlement, en zelfs niet aan de raad van bestuur maar aan de directie en de artistiek directeur. Ik vind het bijzonder opmerkelijk dat u nu al over een beheersovereenkomst begint terwijl de dossiers net zijn ingediend en ze worden beoordeeld door de beoordelingscommissie. Dat zijn de experten die zich zullen buigen over de dossiers. De volgorde is: eerst de dossiers beoordelen en dan een nieuwe beheersovereenkomst. De volgorde moet toch wel worden gerespecteerd.
Ik heb geen vraag aan u, minister, maar ik vond dat ik moest tussenkomen.
Ik sluit me graag aan. Ik ben het eens met de vorige sprekers. Ik vind ook dat de vraag zich op dun ijs begeeft omdat het een beetje lijkt op inmenging bij artistieke keuzes. In die zin vind ik de vraag twijfelachtig.
Ik vraag me ook af vanwaar de kritiek komt. Ik heb nergens gehoord, zeker ook niet van de dansers, dat er onvoldoende klassieke training zou zijn of dat er kritiek op de repertoirekeuze zou zijn. Integendeel, de zalen liepen vol en er zijn toch heel wat lovende kritieken geweest. Ook in die zin begrijp ik niet goed waar de vraag vandaan komt.
Het is misschien meer een persoonlijke appreciatie, maar ik denk ook wel dat ballet kan evolueren. U verwijst specifiek naar dansen op pointes, wat zeker ook zijn nadelen en gevolgen heeft. Het verwijst een beetje naar het vrouwbeeld van het heel kwetsbaar frêle meisje op tippen. Het zijn bovendien enkel vrouwen die het doen. Misschien kan het ook geen kwaad om met een nieuwere en modernere bril te kijken naar ballet en mee te evolueren zonder dat je tradities meeneemt. Ik twijfel er niet aan dat niet iedereen alles of dit laatste zal delen.
Ik heb in ieder geval vragen bij deze vraag en vooral bij de inmenging in artistieke keuzes, waar we ons ver van moeten houden.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Ik heb ook geen bijkomende vraag, maar ik vind het toch belangrijk om te zeggen dat ook onze fractie de bezorgdheden van de vorige sprekers deelt.
Collega Van Werde, ik begrijp ook niet wat de drijfveer voor deze vraag is. Artistieke vrijheid is echt fundamenteel. Het is absoluut niet aan ons om vanuit deze commissie op te leggen welke richting er moet worden uitgegaan.
Ik ben heel blij dat collega D’Hose ook cijfers heeft aangehaald. Ze bevestigen dat er zowel aandacht naar klassieke als naar moderne dans gaat. Ik vraag me af waar u deze beweringen haalt. Ik zou er zelf een interpretatie aan kunnen geven, maar ik ga het niet doen. Ik wil enkel benadrukken dat voor onze artistieke vrijheid fundamenteel is en dat het niet aan deze commissie is om daarop in te grijpen.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik heb geen verdere aanvulling.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Ik wil heel even iets duidelijk maken, want uit jullie commentaren blijkt dat het niet duidelijk is.
Ik betwist niét de artistieke kwaliteiten van Sidi Larbi Cherkaoui. Ik heb gezien dat de zaal volliep. Ik heb gezegd dat die man absoluut zijn verdienste had en heeft. Ik pleit niet tegen hedendaagse dans, absoluut niet. Ik pleit wel voor ook klassieke dans. Het is heel vreemd dat u zegt dat u niet weet waar die bezorgdheden vandaan komen. U hebt dan toch niet de informatie gekregen die ik wel heb gekregen. Het is toch heel vreemd dat de dansers zelf mij de vorige legislatuur documenten bezorgden waarin ze hun bezorgdheden hebben neergepend. Ze zeiden dat ze geen klassieke dans meer kregen, dat ze niet meer op die manier werden getraind, dat het sporadisch was dat er nog eens een klassieke danstraining was. Het zijn dingen die ik kan aantonen, omdat ze mij zijn bevestigd. Ik luister naar die mensen, want zij zijn de werkvloer.
Artistieke inmenging? Neen. Ik wil er nog eens op wijzen dat er op dat vlak toch wel een verschil is tussen de organisaties die we vijfjaarlijkse werkingssubsidies geven en de Vlaamse kunstinstellingen. De Vlaamse kunstinstellingen – en Opera Ballet Vlaanderen hoort daartoe – zijn bedoeld als vlaggenschepen van de Vlaamse kunst en cultuur. Het is dan ook logisch dat ze uitdragen wat Vlaanderen heeft gepresteerd en zal presteren op cultureel vlak. Het is niet eens willen inbreken op het programma, het is wijzen op de zaken die zijn afgesproken in de beheersovereenkomst die de instelling zelf heeft onderhandeld met Vlaanderen. Het staat in de beheersovereenkomst: “Bij grote werken uit de opera, ballet en dansgeschiedenis, horen werken op pointes. Idem bij een gezonde mix.” Dat wou ik eventjes heel duidelijk zeggen.
Ik pleit dus niét tegen hedendaagse dans bij Opera Ballet Vlaanderen. Maar er zijn in Antwerpen genoeg dansgezelschappen te bekijken die wel hedendaagse dans brengen, dus het is niet dat het een gemis is als het daar wegvalt. Maar ik pleit wel voor óók klassieke dans en óók klassieke training zodat klassieke dans mogelijk blijft.
Ik blijf bij mijn punt dat ik werd geïnformeerd door de dansers zelf, het gezelschap zelf.
De vraag om uitleg is afgehandeld.