Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Nachtergaele heeft het woord.
Na de machtsovername van de taliban in de zomer van 2021 heeft het leven in Afghanistan een dramatische wending genomen. Een torenhoge werkloosheid en een gebrek aan levensnoodzakelijke middelen zoals voedsel brengen veel Afghanen aan de rand van de afgrond. De humanitaire gevolgen zijn schrijnend. UNICEF waarschuwde dat 1 miljoen kinderen onder de 5 jaar aan hongersnood dreigen te sterven als er internationaal niet wordt ingegrepen.
Sinds oktober zijn er gesprekken aan de gang tussen de taliban en de Europese Unie. De taliban vroeg tijdens deze gesprekken hulp aan de EU om de luchthavens open te houden zodat humanitaire hulp kan worden aangevoerd en ook buitenlanders en Afghanen die het land willen verlaten, een veilige corridor kunnen krijgen. De EU liet alvast uitschijnen dat er Europese noodhulp zal worden voorzien voor de Afghanen, maar drong er bij de taliban op aan om in ruil vrouwenrechten en democratische waarden te respecteren. De vertegenwoordiging van de taliban reageerde hierop met de zin: “We zullen de mensenrechten respecteren, in overeenstemming met de islamitische beginselen.” Een weinig geruststellend statement.
In de resolutie die dit jaar nog werd aangenomen door het Vlaams Parlement over Afghanistan, werd de Vlaamse Regering verzocht om haar steun aan het Afghaanse volk te bevestigen en na te gaan welke noodzakelijke humanitaire ondersteuning in overleg met de VN-agentschappen en de ngo’s kan worden geboden. Daarnaast verzocht het Vlaams Parlement de Europese Unie om er streng op toe te zien dat de Europese humanitaire hulp en middelen voor Afghanistan directe toegang krijgen tot de Afghaanse bevolking en niet in handen vallen van de taliban.
Minister-president, kunt u meer toelichting geven over de huidige toestand in Afghanistan? Hoe dramatisch is de humanitaire crisis op dit ogenblik?
Hoe staat u tegenover de hulpvraag van de taliban? Hoe staat u tegenover het Europese standpunt tijdens de gesprekken met de taliban? Hoe verlopen de gesprekken verder tussen beide partijen?
Zijn er plannen voor Vlaamse hulp aan de Afghaanse bevolking? Indien we overgaan tot een toekenning van hulp aan de Afghaanse bevolking op Vlaams of Europees niveau, hoe zal erop worden toegezien dat dit onder geen beding steun of erkenning wordt voor het regime van de taliban?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Nachtergaele, de situatie in Afghanistan is natuurlijk buitengewoon dramatisch. Veertig jaar oorlog, terugkerende natuurrampen, chronische armoede, droogte, de COVID-19-pandemie en de recente escalatie van het conflict hebben ertoe geleid dat om en bij de 20 miljoen Afghanen dringend voedsel nodig hebben. Miljoenen kinderen zijn ondervoed en volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zullen tegen het einde van dit jaar naar verwachting 3,2 miljoen kinderen in Afghanistan aan acute ondervoeding lijden. 97 procent van de 38 miljoen inwoners dreigt in armoede weg te zakken.
Hoe staan we dan tegenover de hulpvraag van de taliban? Het is een goede zaak dat de EU respect voor mensenrechten en democratische waarden vraagt in ruil voor ontwikkelingshulp. Die hulp mag in geen geval een instrument zijn die de positie van dictatoriale regimes versterkt. Ontwikkelingshulp verlenen via het talibanregime blijft daarom absoluut uitgesloten.
Maar de Afghaanse bevolking mag niet het slachtoffer worden van de politieke bezwaren tegen het talibanbewind. Daarom is het eveneens een goede zaak dat de EU humanitaire hulp biedt aan de Afghaanse bevolking. Wij kunnen ons dus volledig vinden in de opstelling van de EU. Wat de Vlaamse plannen betreft, heb ik 200.000 euro vrijgemaakt op de lijn humanitaire hulp om de Afghaanse bevolking hulp te bieden. Ik heb mijn administratie de opdracht gegeven om te onderzoeken op welke manier we deze middelen rechtstreeks ten goede kunnen laten komen aan de bevolking zonder via het talibanregime te passeren. Voor alle duidelijkheid: het zal via filialen van de Verenigde Naties zijn dat wij hulp gaan bieden en nooit van regering tot regering.
De heer Nachtergaele heeft het woord.
De humanitaire toestand in Afghanistan is inderdaad dramatisch. Ik ben blij te horen dat Vlaanderen rechtstreeks hulp zal pogen te sturen ten belope van 200.000 euro. Het is een zoektocht naar een evenwicht tussen niet toegeven aan de taliban maar toch ook de Afghanen zelf niet aan hun lot overlaten. Tijdens hun vorige bewind van 1996 tot 2004 verboden de taliban vrouwen hun huis te verlaten zonder een mannelijk familielid en zonder volledige gezichts- en hoofdbedekking. De meisjes mochten niet meer naar school. Ook al beloven de leiders nu herhaaldelijk een andere aanpak, is er in de praktijk weinig van die verandering te merken. Vrouwen kunnen in de meeste gevallen niet meer werken en de meeste middelbare scholen voor meisjes zijn gesloten. Er is heel veel windowdressing. Ik ben blij met uw gebalanceerde aanpak.
Ik heb nog een bijkomende vraag. Is er al reactie van de taliban op de voorwaarden van de EU voor hulp? Zijn er acties bekend van andere, grote spelers zoals Rusland, de VS, China maar ook uit het Midden-Oosten? Zijn er nog gesprekken geweest tussen de taliban en de Verenigde Staten?
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Ik dank collega Nachtergaele omdat hij de situatie in Afghanistan belicht. Dat toont het belang aan van de resolutie van het Vlaams Parlement die unaniem is goedgekeurd. De toestand blijft er schrijnend. Denk maar aan de verhalen van ouders die hun kinderen verkopen om te overleven. Je zou er slapeloos van worden. De voedselcrisis is er nu blijkbaar al erger dan in Syrië of Jemen. De helft van de kinderen lopen er nu al het risico op ondervoeding.
Ik wil even ingaan op wat de speciaal vertegenwoordiger van de secretaris-generaal en ook hoofd van de UNAMA-missie heeft gezegd op de VN-Veiligheidsraad. Zij wijst erop dat de machtsovername door de taliban ook voor de mensen ter plaatse het gevoel geeft dat zij in de steek gelaten worden. Ook daarvoor moeten wij bijzondere aandacht hebben. De jongeren zouden er een afkeer van het Westen kunnen krijgen als wij hen niet helpen. Daarom bedank ik u, minister-president, om effectief humanitaire hulp ter beschikking te stellen, die rechtstreeks bij de Afghanen die het nodig hebben geraakt.
Mijn aandacht wordt ook getrokken door een ander element dat is aangehaald door de vertegenwoordiger. De economie ligt daar nu volledig stil, ook door de financiële sancties. Daardoor dreigt, volgens haar, het risico op extremisme net te vergroten. We zien ook dat de verlamming van de banksector leidt tot allerlei informele geldwisselingen, die dan weer terrorisme, drugssmokkel en mensenhandel in de hand kunnen werken. Hoe staat u, minister-president, ten opzichte van de boodschap en de analyse van de speciaal vertegenwoordiger?
Ook op federaal niveau is er een resolutie aangenomen. Coördineert u acties met deze van uw federale collega van Buitenlandse Zaken?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik geef wat meer details over onze hulp. Die zal verlopen via het Wereldvoedselprogramma. Het zal vooral voedselhulp zijn aan zwangere vrouwen en aan kinderen jonger dan 5 jaar. Over de gesprekken tussen de Verenigde Staten en de taliban heb ik geen informatie. Voorts is het altijd moeilijk om een regime zoals dat van de taliban te boycotten zonder het extremisme aan te wakkeren. Het komt erop aan zoveel mogelijk gerichte hulp te brengen tot bij de bevolking. Maar dat kan nooit een vrijgeleide zijn om ook maar op enige manier de indruk te geven dat er met de taliban akkoordjes worden afgesloten.
De heer Nachtergaele heeft het woord.
Het antwoord was duidelijk. Dank u wel.
De vraag om uitleg is afgehandeld.