Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Vraag om uitleg over het bezoek van de minister-president aan Schotland
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Nachtergaele heeft het woord.
Minister-president, eind november 2021 bracht u een bezoek aan Schotland in het kader van een roadshow die u samen met de Vlaamse havens maakte langsheen de grote havensteden in het Verenigd Koninkrijk om Vlaanderen ook post-Brexit in de kijker te plaatsen.
In Edinburgh bracht u een bezoek aan de Schotse eerste minister Nicola Sturgeon. In uw communicatie liet u weten dat het gesprek zich vooral toespitste op meer economische samenwerking maar ook op het nieuwe onafhankelijkheidsreferendum dat Schotland wil organiseren in 2023. U concludeerde na afloop dat de Vlaamse havens zich optimaal moeten voorbereiden op een Schotse onafhankelijkheid in 2023, zodat we vanuit Vlaanderen de belangrijkste handelspartner van de Schotten kunnen worden op het Europese vasteland.
Minister-president, kunt u meer toelichting geven bij de belangrijkste ontmoetingen die u had in Schotland, onder meer met de Schotse eerste minister Nicola Sturgeon? Welke onderwerpen kwamen in de verschillende gesprekken aan bod?
Wat kon de Schotse eerste minister u vertellen over de voorbereidingen van het onafhankelijkheidsreferendum? Hoe verlopen die?
Welke concrete afspraken werden er gemaakt met het oog op meer economische samenwerking tussen Vlaanderen en Schotland?
Hoe wilt u de Vlaamse havens bijstaan in hun voorbereidingen op een Schotse onafhankelijkheid? Hoe kunnen we concreet onze Vlaamse economie in haar geheel hierop voorbereiden?
De heer Slagmulder heeft het woord.
Collega Nachtergaele heeft de aanleiding voor de vraagstelling al geschetst. Minister-president, op 22 november bent u inderdaad afgereisd naar Schotland en had u er enkele belangrijke ontmoetingen. Zo sprak u met de Schotse First Minister Nicola Sturgeon over onder meer economische samenwerking met de Vlaamse havens en de plannen van de Schotse regering voor een nieuw onafhankelijkheidsreferendum, dat mogelijk in 2023 zou plaatsvinden.
U stelde naar aanleiding van uw bezoek dat de Vlaamse havens nu al moeten inspelen op een mogelijke onafhankelijkheid van Schotland. Want u zei: “Als Schotland binnen enkele jaren onafhankelijk wordt, wil het zo snel mogelijk toetreden tot de Europese Unie. Vanaf dan zullen ze hun export naar Europa niet langer via Engeland willen laten verlopen, maar rechtstreeks naar het vasteland verschepen. Dat is een enorme opportuniteit waar Antwerpen en Zeebrugge nu al op moeten inspelen. Onze havens moeten klaar staan om op dat moment de voornaamste partner van de Schotten te worden.” Daarom heb ik de volgende vragen, minister-president.
Kunt u een beknopt overzicht schetsen van uw bezoek aan Schotland? Met wie had u een ontmoeting en waarover werd er gesproken?
Wat wou de Schotse eerste minister kwijt over de plannen voor een nieuw onafhankelijkheidsreferendum? Hoe hoog schat zij de kans op slagen? Werden er ook nog andere zaken besproken met mevrouw Sturgeon?
Zijn er akkoorden gesloten in het kader van het werkbezoek aan Schotland? Zo ja, welke?
Kunt u ook zeggen wie er nog aanwezig was in de Vlaamse delegatie?
Wat was de reactie van de havensector op het bezoek aan Schotland? Zult u deze legislatuur nog verdere stappen ondernemen om de havensector voor te bereiden op een intensievere handel met Schotland? Zo ja, welke?
Zijn er nog andere regio’s of landen waar u een intensievere samenwerking voor onze havens mee voorziet in de komende jaren?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Eerst en vooral wat het programma betreft. Tijdens mijn werkbezoek aan Schotland ontmoette ik Nicola Sturgeon, de Schotse First Minister; Angus Robertson, Cabinet Secretary for the Constitution, External Affairs and Culture; Jenny Gilruth, de Schotse minister van Cultuur, Europa en Internationale Ontwikkeling; de vicekanselier van de Universiteit van Edinburgh; leidende figuren uit de Schotse podiumkunstensector en vertegenwoordigers van het Life Sciences Innovation Centre in BioQuarter Edinburgh.
Daarnaast nam ik ook deel aan een gedeelte van het programma van de economische missie van de havens van Antwerpen en Zeebrugge doorheen het Verenigd Koninkrijk. Zo sprak ik het welkomstwoord uit op het lunchevent in Edinburgh ‘Ports of Antwerp & Zeebruges, your ideal gateway to Europe and the world’.
Met First Minister Nicola Sturgeon sprak ik onder meer over de algemene politieke situatie en de uitdagingen van de Schotse regering, het versterken van de economische betrekkingen tussen Schotland en Vlaanderen, het vergroten van de handel met Vlaamse havens en de post-Brexitrelaties. Met minister Gilruth sprak ik over mogelijkheden tot meer wederzijdse culturele samenwerking. Ook had ik, zoals reeds gezegd, een contact met de vicekanselier van de universiteit van Edinburgh over de mogelijkheden om opnieuw studentenuitwisselingen tussen Schotse en Vlaamse universiteiten vlot mogelijk te maken, in het bijzonder met de KU Leuven waar de universiteit van Edinburgh nu al innig mee samenwerkt. De vicekanselier was ook bijzonder geïnteresseerd in het Vlaamse systeem van associaties tussen universiteiten en hogescholen, en dit ter voorbereiding van de contacten met en van de zending naar Schotland die collega Ben Weyts in 2022 nog zal ondernemen.
Ik kom dan tot het onafhankelijkheidsreferendum. First Minister Sturgeon bevestigde ons dat ze nog steeds een onafhankelijkheidsreferendum plant vóór het einde van 2023, allicht in de tweede helft van dat jaar. Het is nog afwachten hoe de regering Johnson hierop zal reageren. First Minister Sturgeon haalde aan dat volgens een recent rapport de steun voor de onafhankelijkheid rond de 50 procent schommelt, maar dat de steun bij jongeren ongeveer 70 procent bedraagt.
Er werden geen formele afspraken gemaakt rond economische samenwerking. Er werden daar ter plaatse ook geen akkoorden afgesloten.
Flanders Investment & Trade (FIT) steunt de Vlaamse havens en hun internationalisering in het algemeen, maar in het bijzonder ook door de ondersteuning die ze hun biedt bij het organiseren van havenmissies in het buitenland.
Momenteel wordt ook bekeken hoe onze FIT-aanwezigheid in Schotland tijdelijk versterkt kan worden. Ik denk immers dat daar een opportuniteit ligt. Of Schotland die onafhankelijkheid gaat binnenhalen of niet, daar hebben wij van hieruit weinig op te zeggen, maar als dat zo is en als zij dan vanuit Schotland richting vasteland over de rest van het Verenigd Koninkrijk moeten gaan, moeten ze daar al die formaliteiten gaan doen als ze lid worden van de EU. Dan gaan ze natuurlijk veel gemakkelijker rond Engeland varen. Het is dan zaak om te zorgen dat de Vlaamse havens de toevoerhaven kunnen zijn voor het Europese vasteland. Er is absoluut nog geen zekerheid dat dit zich zal voordoen. Maar ik denk dat er toch voldoende aanwijzingen zijn om zich daar al op voor te bereiden.
Wie er met mij meereisde? Ik werd vergezeld door mijn kabinetschef, door mijn diplomatiek raadgever, door een raadgever Cultuur en door de zendingscoördinator van het Departement Kanselarij en Buitenlandse Zaken. Ter plekke werd ik ook begeleid door de Diplomatiek Vertegenwoordiger van Vlaanderen in het Verenigd Koninkrijk en ook de Vlaamse Economische Vertegenwoordiger in het Verenigd Koninkrijk.
Wat de reactie was van de havensector? De havens en de deelnemers aan de missie drukten hun tevredenheid uit over de missie zelf, de gelegde contacten en de juiste timing. Er stond ook een commentaar van Wim Dillen, international development manager van de Haven van Antwerpen, in het logistieke vakblad Flows. Die quote vat het eigenlijk mooi samen. Ik citeer: “Ten eerste brachten we veel mensen en organisaties op de been, ten tweede konden we voor de Britten onze havens profileren als de ideale poort naar het Europese vasteland en ten derde bevestigden we de gezamenlijke toekomstvisie van Antwerpen en Zeebrugge.”
Of we nog verdere stappen zullen ondernemen om de havensector voor te bereiden op een intensievere handel met Schotland? FIT ontwikkelt een uitgebreid pakket aan ondersteuning voor de bedrijven en sectoren binnen het jaarlijks actieprogramma voor het Verenigd Koninkrijk. In het kader van de Brexit werd deze ondersteuning aangevuld met een Brexitloket waar Vlaamse bedrijven terechtkunnen met hun acute vragen in verband met zaken doen met het Verenigd Koninkrijk en een specifiek actieprogramma in het kader van de Brexit Adjustment Reserve (BAR) dat moet helpen de negatieve effecten van de Brexit te counteren.
Meer concreet werden de economische opportuniteiten en de financiële mogelijkheden van een nieuwe ferrylijn, zowel voor vracht als voor passagiers, tussen Schotland en Zeebrugge onder de loep genomen. De gesprekken zullen worden vervolgd en leiden hopelijk tot een concreet resultaat.
Er werd gevraagd of er nog andere regio’s of landen zijn waarmee we een intensievere samenwerking voor onze havens voorzien. Het is natuurlijk in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van onze havenbedrijven om de opportuniteiten van samenwerking met andere havens en havenbedrijven te benutten. De opportuniteiten zijn talrijk en worden reeds volop benut door onze havens. Ik denk bijvoorbeeld aan de samenwerking tussen North Sea Port, Port of Antwerp en Havenbedrijf Rotterdam aangaande Carbon Capture and Storage (CCS). De Vlaamse Regering ondersteunt hen hierin en faciliteert waar nodig. De Vlaamse havenstrategie geeft een breder kader en heeft onder meer veel aandacht voor de rol van onze havens in de energietransitie, een onderwerp bij uitstek waar het bundelen van krachten kansen biedt. Tijdens de Vlaams-Nederlandse top van vorig jaar trokken we dan ook de conclusie dat de Vlaamse havenstrategie en de Nederlandse havennota beleidsdocumenten zijn die synergie vertonen en kansen bieden op nadere Vlaams-Nederlandse havensamenwerking. Dezelfde conclusie geldt voor Noordrijn-Westfalen. Ook hier zien we kansen tot versterkte samenwerking tussen onze Vlaamse havens en de haven van Duisburg.
Ook tijdens zendingen van leden van de Vlaamse Regering nemen we concrete dossiers van onze havens – natuurlijk in samenspraak met de havens – graag mee in onze contacten. Ik denk bijvoorbeeld aan het dossier Zeebrugge-Rosyth, dat ik tijdens mijn zending naar Schotland met mijn Schotse gesprekspartners besproken heb. Maar ook tijdens de recente zending naar Baskenland kwam de samenwerking met de haven van Bilbao tot bespreking.
De heer Nachtergaele heeft het woord.
Dank u wel, minister-president, voor uw antwoord. De Brexit heeft inderdaad een stevige impact gehad op onze economische banden met het Verenigd Koninkrijk. Ik kan dan ook namens onze fractie tevreden reageren op het initiatief om onze bedrijven bij havens in het Verenigd Koninkrijk te blijven promoten. Ook na de Brexit blijft het Verenigd Koninkrijk uiteraard een belangrijke diplomatieke en economische partner voor Vlaanderen.
Ook anticiperen op opportuniteiten die een mogelijke Schotse onafhankelijkheid met zich mee kan brengen, lijkt mij belangrijk. Vlaanderen en Schotland hebben heel goede relaties. Wanneer de Schotten mogelijk zouden kiezen voor onafhankelijkheid, moeten wij daar klaar voor staan. Als het gaat om het zelfbeschikkingsrecht van de volkeren, is het een mensenrecht waaraan in grote delen van de EU geen aandacht wordt geschonken. Men vreest precedenten.
Ik heb nog een opmerking in de discussie over een versnelde toetredingsprocedure voor voormalige lidstaten. Het spreekt voor zich dat Schotland voor het verwerven van het acquis communautaire geen grote uitdagingen meer moet aangaan zoals de westelijke Balkan. Dat staat ook met zoveel woorden in het regeerakkoord. Vlaanderen ijvert ervoor dat deelstaten die in de EU op een democratisch legitieme manier onafhankelijk worden, met een verkorte procedure lid kunnen zijn wanneer zij dat verkiezen. Het VK is dan wel geel lid meer, maar die ratio lijkt mij hierin wel dezelfde. Als u, minister-president, nog plannen hebt om deze zin uit het regeerakkoord kracht bij te zetten, dan hoor ik die graag.
De heer Slagmulder heeft het woord.
Het lijkt mij een goede zaak dat Vlaanderen zich voorbereidt op een mogelijke onafhankelijkheid van Schotland. Wij moeten daar zeker rekening mee houden. Nu is er nog geen onafhankelijkheid. Ik las in de krant dat vanaf 1 januari door de Brexit alle goederen aangegeven moeten worden op het moment dat zij in het Verenigd Koninkrijk binnenkomen en dat de controle op voedingswaren is uitgesteld tot september volgend jaar. De Belgische douane verwacht wel wat problemen. Is dat probleem tijdens uw bezoek ook besproken geweest? Zijn daar eventueel afspraken over gemaakt?
Het is voorts belangrijk dat er naast Schotland ook goede relaties blijven bestaan met Engeland en het Verenigd Koninkrijk. Hebben de goede relaties tussen Vlaanderen en Schotland al ergernis opgewekt in Londen? Kunt u ook zeggen of de Vlaamse diplomatieke vertegenwoordiger in Londen volgend jaar nog naar Schotland zal reizen en in welk kader dat zal zijn?
Uit een peiling eerder dit jaar blijkt dat het onafhankelijkheidsgevoel ook in Wales enorm toegenomen is. 40 percent zou er voorstander van zijn. Hoe kijkt u daarnaar? Bent u van plan om na uw bezoeken aan Schotland, Zweden en Catalonië ook nog naar Wales te gaan in de komende maanden?
De heer Tommelein heeft het woord.
U concludeerde na afloop van het bezoek dat de Vlaamse havens zich optimaal moesten voorbereiden op een Schotse onafhankelijkheid in 2023, zodat wij vanuit Vlaanderen de belangrijkste handelspartner van de Schotten kunnen worden op het Europese vasteland. Het is inderdaad belangrijk om de Vlaamse havens daartoe uit te spelen en de handelsstromen te versterken. Handel met Schotland is belangrijk, al was het maar omdat ze daar bijzonder lekkere whisky hebben. Als die handel versterkt kan worden, krijgt u hiervoor ook de steun van de liberale fractie. Maar u wijst er ook op dat de sterke bilaterale samenwerking tussen het VK en Vlaanderen belangrijk is. De Vlaamse Regering lanceerde het project Gateway to Britain om de handel tussen Vlaanderen en het VK efficiënter te maken.
Mijn vraag is of er vanuit het VK en Londen een reactie is gekomen op uw uitspraak dat de Vlaamse havens klaargestoomd moesten worden voor de Schotse onafhankelijkheid. Zijn daarop reacties gekomen uit het VK? De kwestie van de Schotse onafhankelijkheid ligt daar heel gevoelig.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Een groot staatsman heeft ooit gesteld dat problemen maar moeten worden opgelost wanneer ze zich voordoen.
Over een toetreding van een onafhankelijk Schotland tot de EU heeft het nu weinig zin initiatieven te nemen. Als de kwestie hetzij in Schotland hetzij in andere Europese regio’s concreter wordt, ga je die discussie weer zien opkomen, en dan is ons regeerakkoord duidelijk over de wijze waarop wij gaan ageren.
Zijn er reacties gekomen vanuit het VK? Neen. Ik heb mij ook niet uitgesproken voor of tegen Schotse onafhankelijkheid. U weet waar mijn hart ligt op dat vlak, maar als Vlaamse Regering hebben wij geen positie in te nemen. De enige positie die wij tot nu hebben ingenomen, is dat de wil van een volk zoals die blijkt uit een erkend referendum gevolgd moet worden. Wij gaan ooit zien wat de wil is van het Schotse volk. Ik wil daar niet op vooruitlopen. De Schotse onafhankelijkheid is geen science fiction. Het is een veronderstelling met een redelijke kans op slagen. Als die kans zich voordoet, dan biedt dat opportuniteiten voor onze havens. Daarom is het goed dat wij ons daarop zouden voorbereiden. Dat is het enige wat ik heb gezegd. Ik heb mij niet gemengd in de besluitvorming rond die onafhankelijkheid. Ik heb daarover niets vernomen vanuit Londen. Ik heb daarover ook geen feedback gekregen van onze diplomatieke vertegenwoordigers. Overigens is het werkgebied van die man heel het VK. Hij heeft niet enige ergernis gemeld; hij kan zijn job gewoon blijven doen.
Wales stond op de agenda, is door covid niet doorgegaan, maar komt zeker en vast weer op de agenda.
De heer Slagmulder heeft het woord.
Het zal u niet verbazen, minister-president, dat ik als Vlaams-nationalist hoop dat de Schotten ook daadwerkelijk snel onafhankelijk worden. Ik hoop dat trouwens ook voor Catalonië, en nog meer voor Vlaanderen. Het is goed dat Vlaanderen zich voorbereidt op een mogelijk onafhankelijk Schotland. Maar het zou nog beter zijn als Vlaanderen zich tegelijkertijd ook zou voorbereiden op Vlaamse onafhankelijkheid.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.