Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Brusselmans heeft het woord.
Minister-president, collega’s, uit de pers mochten we vernemen dat er – eindelijk, zou ik zeggen – schot in het dossier van de nieuwbouw van het Museum van Hedendaagse Kunst in Antwerpen lijkt te komen. Dat komt niets te vroeg, want dit dossier heeft intussen al behoorlijk wat vertraging opgelopen, onder meer door het herroepen van de ontwerpwedstrijd.
Als ik het goed begrepen heb, wordt er een nieuwe architectuurwedstrijd voor de bouw van het museum uitgeschreven. Op zich is dat niets speciaals, integendeel zelfs, ware het niet dat er in samenspraak met de opdrachtgevers en de Antwerpse stadsbouwmeester een procedure op maat zal komen. Die procedure zal niet onder de noemer Open Oproep vallen, omdat ze op een aantal punten afwijkt van die methodiek.
Zo willen de opdrachtgevers, rekening houdend met de grote schaal en het specifieke programma, de drempel voor de deelname aan de ontwerpwedstrijd blijkbaar hoger leggen. Ze hebben er ook voor gekozen om na de aanduiding van het ontwerpteam een bouwteamformule te ontwikkelen. Ontwerpers zullen een schetsontwerp tot uitvoeringsontwerp uitwerken in dialoog met een aannemer. Dat doen ze met het oog op betere garanties op het vlak van optimale uitvoering en budgetbeheersing. Dat is, naar mijn mening, toch een vreemde handelswijze en een vreemde keuze, gelet ook op de problemen bij het vorige ontwerp. Dat roept een aantal vragen op.
Eerst en vooral had ik graag van u vernomen waarom er in dit specifieke dossier van de vertrouwde paden zal worden afgestapt. Op welke wijze kunt u de keuze verantwoorden voor die zogenaamde procedure op maat?
In tweede instantie viel het mij ook op dat de algemeen directeur van deze instelling tijdens een radio-interview op Radio 2 naar aanleiding van het opnieuw in gang geraken van dit dossier blijkbaar geen flauw benul had van hoe het nu concreet verdergaat. Dat is toch een vreemde vaststelling. Kunt u dan misschien een tip van de sluier lichten en een timing geven van de verschillende stappen in dit ontwerpproces?
Wat wordt de concrete inbreng van de Vlaamse bouwmeester en zijn team met betrekking tot deze ontwerpfase?
Een vierde vraag betreft een reactie in De Standaard. Begin november 2021 gebruikte de Vlaamse bouwmeester de benaming Vlaams Museum voor Hedendaagse Kunst. Is het de bedoeling dat dit een Vlaams museum wordt? Of was dat louter een lapsus?
Tot slot. Wie zal uiteindelijk verantwoordelijk zijn om binnen dit ontwerp te kiezen?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Brusselmans, het bouwen van een nieuw museum voor hedendaagse kunst op deze zeer specifieke locatie op het Zuid in Antwerpen is een complexe zaak. Bij een traditioneel parcours, waar een architect een volledig dossier uitwerkt dat vervolgens door een aannemer moet worden uitgevoerd, stoten we als overheid regelmatig op een heel aantal problemen. Zo heeft de aannemer soms een andere uitvoeringswijze dan die die de architect heeft beschreven, waardoor er studiewerk moet worden overgedaan met extra kosten tot gevolg. Via de methode van het bouwteam kan dit grotendeels ondervangen worden.
Nadat de architect samen met de opdrachtgever en de gebruiker een definitief ontwerp heeft uitgewerkt, komt de aannemer mee aan tafel waardoor hij zijn expertise en uitvoeringsmethoden meteen kan inbrengen. Dat zal voor een vlotter verloop in het verdere traject zorgen. Bij een bouwteam hebben architect en aannemer een afzonderlijk contract met de opdrachtgever maar sluiten de drie partijen ook samen een gemeenschappelijke overeenkomst af om de wijze van samenwerking in het bouwteam vast te leggen. Zo verschilt deze samenwerkingsvorm van de design-and-buildformule waarbij de aannemer of de promotor vaak het laatste woord krijgt.
Ik weet niet, mijnheer Brusselmans, of u ooit gebouwd of verbouwd hebt? Maar mij kwam destijds toch voor dat als de architect zijn werk had gedaan, het toch af en toe goed was om naar de aannemer te luisteren en de andere suggesties die de aannemer doet, toch ernstig te nemen, in weerwil soms van de insteek van de architect. Daarom denk ik dat met het element bouwteam – door na het goedgekeurde ontwerp van de architect er al in een vroeg stadium de aannemer bij te betrekken – een aantal technische uitdagingen die soms in een architecturaal ontwerp zitten, al in een vroeg stadium kunnen worden opgevangen. Ik heb uit ervaring geleerd dat dit een goede aanpak is.
Bij de Open Oproepprocedure van de Vlaamse bouwmeester hoort een reglement. De werkwijze in het bouwteam past daar niet in. Om die reden zal de wedstrijd voor het aanstellen van de architect niet via het instrument van de Open Oproep verlopen maar via een zeer gelijkaardige procedure die ik samen met de Vlaamse bouwmeester op maat zal maken voor dit specifieke project. Maar het element bouwteam hebben we vanuit het facilitair bedrijf in het verleden nog al gebruikt.
Ik kom tot uw vraag over de timing van de verschillende stappen in het ontwerpproces. Er moeten nog wel een aantal parameters worden ingevuld. Op dit moment kan ik dus nog niet de hele definitieve projectplanning meegeven.
Ik zal de architectuurwedstrijd in het voorjaar van 2022 lanceren. De tweestapsprocedure – dus eerst selectie en vervolgens gunning – zal iets meer dan een jaar in beslag nemen. Daarna start het gekozen ontwerpteam de studiefase, waarin het team samen met de opdrachtgever en de instelling het wedstrijdvoorstel verder uitwerkt op basis van het programma van eisen tot een definitief ontwerp. De aannemer schuift vervolgens mee aan tafel om het definitief ontwerp en uitvoeringsdossier verder uit te werken. Volgens de huidige projectplanning is voorzien dat het ontwerpproces in de loop van 2025 afgerond zal zijn.
Wat betreft de concrete inbreng van de Vlaamse bouwmeester: het Team Vlaams Bouwmeester zal de architectuurwedstrijd mee begeleiden. Het is niet gebruikelijk dat het team het vervolgtraject nadat het ontwerpteam is aangesteld, ook actief mee opvolgt. Het bouwproject wordt verder opgevolgd door mijn administratie, het Departement Cultuur, Jeugd en Media en Het Facilitair Bedrijf, die natuurlijk heel wat ervaring hebben in bouwprojecten. Dus bij de ontwerpfase is het de bouwmeester, bij de uitvoering is het eerder het departement en Het Facilitair Bedrijf.
Een Vlaams Museum voor Hedendaagse Kunst? Het M HKA is een eigen instelling van de Vlaamse Gemeenschap. Dat is dus al een Vlaams museum vandaag. Momenteel zijn er geen concrete plannen om de naam van het museum te wijzigen. Je weet natuurlijk nooit, maar het is vandaag al een eigen Vlaamse instelling.
Wie zal het winnend ontwerp kiezen? De Vlaamse Regering zal nog een selectie- en gunningscommissie samenstellen. Deze commissie, bestaande uit experten vanuit verschillende velden, zal een gemotiveerd voorstel voor de selectie van de kandidaten en voor de toewijzing van de ontwerpopdracht voorleggen aan de Vlaamse Regering als de opdrachtgever. Het is dus de Vlaamse Regering die de uiteindelijke beslissing neemt en de laureaat aanduidt.
De heer Brusselmans heeft het woord.
Dank u wel voor uw antwoord, minister-president. Ik ga in op een paar dingen.
Ik begrijp uw redenering wel wat betreft het afwijken van de procedure of het niet hanteren van de Open Oproep. Maar de argumenten die u aanhaalt, dat is natuurlijk iets dat u kunt toepassen op elk bouwproject. Dan schort er dus ofwel iets aan de procedure Open Oproep, en moeten we daar eens naar kijken. Die bestaat immers voor een reden, en dan lijkt het me toch nog altijd wenselijk die te volgen, ondanks dat er ongetwijfeld valabele elementen zullen zijn om daarvan af te wijken. Ik heb zelf niet verbouwd, maar dat kan natuurlijk geen argument pro of contra zijn, denk ik. God behoede mij ervan het ooit te doen.
Wat het overige betreft, begrijp ik dat het nog wel even zal duren. Het zal dus voor de volgende Vlaamse Regering zijn om het ontwerp te kiezen. U neemt daarmee grote risico’s, maar wij zullen ons daar dan in 2025 met veel graagte over buigen, misschien wel samen, wie weet.
Ik bedoelde natuurlijk niet dat het M HKA geen Vlaams museum is, maar het viel me wel op dat die naam anders werd gebruikt door de Vlaamse bouwmeester. Ik merk uit uw antwoord dat er geen plannen op tafel liggen, maar dat er wel een mogelijkheid zou bestaan of dat dat idee ergens in uw kabinet rondzweeft. Dat is dus iets dat wij alleen maar kunnen toejuichen. Ik heb geen concrete vragen meer.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Ik denk dat we er in de eerste plaats over moeten waken dat die procedure juridisch sluitend is, dat we geen juridische veldslag zullen moeten leveren. Daar wordt immers niemand beter van, denk ik. Het engagement van de Vlaamse Regering is heel duidelijk. Dat staat ook in het jaarverslag van het M HKA: het nieuwe gebouw komt er.
Transparantie over de Vlaamse middelen, daar had u het ook eventjes over. Ik ga ervan uit dat die transparantie er zal zijn, dat we tot op de laatste cent zullen kunnen nagaan waar dat Vlaams geld naartoe gaat. Of dat dan een beperkte oproep is of een open oproep zou op dat principe geen invloed mogen hebben.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Dank u wel voor uw antwoorden, minister-president. Ik denk ook dat het belangrijk is dat daar juridische zekerheid is. Het is een goede zaak dat er nu vooruitzicht is op een nieuwbouw van het M HKA. Ik vind het huidige gebouw trouwens prachtig, maar er zijn natuurlijk een aantal capaciteitsproblemen om alle collecties en de exposities te kunnen tentoonstellen. Het is dus met veel mogelijkheden in het nieuwe gebouw om meer expositieruimte te hebben.
Ik wil even benadrukken, mijnheer Brusselmans: in Antwerpen staat de naam M HKA echt als een huis, dat is echt een bekend begrip als hét Museum van Hedendaagse Kunst. Ik hoop natuurlijk dat het die naam kan behouden. We weten dat het een Vlaams museum is; ik denk niet dat het nodig is om dat expliciet in de naam zo te vermelden. Het M HKA is bekend; dat staat voor een garantie voor mooie, goede hedendaagse kunst. Laat ons dat alstublieft ook zo behouden.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik denk niet dat er bijkomende vragen gesteld zijn.
Maar één element is nog, mijnheer Brusselmans: waarom voor dit? Omdat het hier een tamelijk complexe aangelegenheid is. Het M HKA komt op de plaats van het hof van beroep. Daar bestaat de mogelijkheid dat er toch wel wat vervuiling is. Dat is ook boven op pompen die daar in de ondergrond zitten. Sorry dat ik een beetje technisch word, maar ook naar fundering en toestanden is dat daar geen evidentie. Vandaar dat technici in een vroeg stadium bij de zaak betrekken, gezien de complexiteit in dezen, wel aangewezen is. Dat is een beetje bijkomende informatie die ik geef.
De vraag om uitleg is afgehandeld.