Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
De heer Aerts heeft het woord.
Minister, de stijgende energieprijzen zijn ook voor energieleveranciers mogelijk een probleem. In het Verenigd Koninkrijk zijn er al een paar leveranciers failliet gegaan. En ook in Vlaanderen blijkt de druk erg hoog te zijn. 65 en 55 procent van de Belgische afnemers, voor respectievelijk elektriciteit en gas, hebben een contract met een vast tarief, waarvan nu wordt aangeraden om dat zeker aan te houden, aangezien de prijzen aan het stijgen zijn. Terwijl de prijzen voor de leveranciers op de groothandelsmarkten exponentieel stijgen, blijft die grote groep natuurlijk beschermd door veel lagere tarieven, omdat zij nu eenmaal een vast tarief hebben. Ook wat betreft het risico op wanbetaling zijn de energieleveranciers de eerste buffer. Zij worden als eerste geconfronteerd met niet-betaalde energiefacturen, wat ook een extra druk op hun schouders legt.
Het is dan ook opmerkelijk dat de afgelopen weken soms eenzijdig de voorschotfacturen werden verhoogd. Er wordt dan gekeken of dat leveranciers met cashflowproblemen zijn. Het is opmerkelijk, omdat rond deze tijd hun inkomsten in kasvoorraad op het hoogste peil staan. We hebben net de zomer achter de rug, waarin iedereen nog altijd de jaarlijkse voorschotten blijft betalen. Dus normaal gezien hebben zij nu wel een buffer opgebouwd. Maar toch zijn er leveranciers die nu vragen om de voorschotten te verhogen en eigenlijk hun kaspositie te versterken. Is dat omdat ze in de problemen zitten? Is het omdat ze extra veel middelen in handen willen hebben met het oog op de winter? Dat is een belangrijke vraag.
In De Standaard, waar er een uitvoerig artikel aan werd gewijd, stelde een energie-expert dat het eigenlijk niet zo moeilijk zou zijn om te zien welke energieleveranciers in de problemen dreigen te komen. Er wordt dan gedacht aan het opvragen van een rapport van de cashflow op 30 september, zodat je kunt voorspellen welke energieleveranciers komende winter in de problemen zullen komen.
Minister, wat is de situatie op de Vlaamse energieleveranciersmarkt? Deelt u de ongerustheid over de problemen waar een aantal leveranciers mee dreigen te kampen? Heeft de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) aanwijzingen dat de financiële stabiliteit in het gedrang komt?
Klanten van wie de leverancier failliet gaat, kunnen hun voorschotten kwijt zijn. Zijn er ook nog andere risico’s? Klanten van wie de leverancier failliet gaat, worden vandaag verplicht om op een moment van hogere energieprijzen een nieuw contract af te sluiten. Als ze binnen de maand geen energieleverancier hebben, komen ze bij Fluvius terecht. Is Fluvius daar klaar voor, gesteld dat er ineens een energieleverancier over de kop gaat en Fluvius daardoor veel meer gedropte klanten bij zich krijgt?
Minister Demir heeft het woord.
Collega, ik deel uiteraard de ongerustheid over mogelijke problemen waar een aantal leveranciers mee dreigen te kampen. Dat zou natuurlijk ook niet goed zijn voor de competitiviteit, en dat is in het belang van de consument.
We zien dat de energieprijzen heel sterk gestegen zijn en dat kan natuurlijk een probleem vormen voor een aantal leveranciers. Het is een zeer competitieve markt en als de zeer hoge prijzen aanhouden, kunnen leveranciers daardoor misschien in financiële moeilijkheden komen. Ik heb vorige week nog overleg gehad, zowel met Fluvius als met de VREG als met het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA). De VREG heeft mij verzekerd dat men met elke leverancier individueel overlegt, dat men de betalingen bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) volgt en dat de netbeheerders ook worden opgevolgd. Men heeft mij verzekerd dat men daarop zit. Maar dat neemt natuurlijk niet weg dat we ons maximaal moeten gaan voorbereiden op een situatie waar er mogelijk een probleem kan zijn.
Eerst en vooral wil ik verduidelijken dat als energieleveranciers in financiële problemen komen, dat in de praktijk niet altijd tot een faillissement zal leiden. Verschillende scenario’s zijn mogelijk, gaande van de geleidelijke afbouw van klantenportefeuilles tot overname van het bedrijf of overname van de klantenportefeuilles door een andere leverancier. In het verleden waren er bijvoorbeeld problemen bij Belpower. Dan zijn leveranciers, netbeheerders en regulatoren samen tot een oplossing gekomen.
Maar als in Vlaanderen een leverancier toch failliet zou gaan, zelfs onverwachts, treedt automatisch de decretale noodleveranciersregeling in werking. Die regeling zorgt ervoor dat de klanten van de failliete leverancier ononderbroken elektriciteit en aardgas beleverd krijgen. Artikel 4.3.3 van het Energiedecreet stelt dat bij faillissement van de leverancier de netbeheerder zal optreden als noodleverancier. Aan de afnemers zal daarbij gevraagd worden om zo snel mogelijk een nieuwe leverancier te zoeken. Die noodleveringsprocedure werd in het verleden al verschillende keren met succes toegepast, het laatst bij het falen van de energieleverancier Energy People.
Ik heb vorige week een gesprek gehad met Fluvius, dat dan optreedt als noodleverancier. In geval van faillissement zal natuurlijk niemand afgesloten worden of in de kou gezet worden. Dat is het belangrijkste. Maar wat als je grotere energieleveranciers hebt die in de problemen komen? Dat zijn we nu aan het uitzoeken met Fluvius, het VEKA en de VREG. Als het over een grote hoeveelheid gaat, hoe gaan we dat organisatorisch en budgettair doen? Dat is natuurlijk een heel belangrijke vraag. Daarover zijn we nu gesprekken aan het voeren, want ik wil wel voorbereid zijn. Ik hoop dat de situatie zich niet zal voordoen, maar ik wil toch wel voorbereid zijn, om dan snel te kunnen schakelen.
De heer Aerts heeft het woord.
Dank u wel, minister. U gaf aan dat het opgevolgd wordt door de VREG en Fluvius. (Opmerkingen van minister Zuhal Demir)
En ook door het kabinet, excuseer. Het wordt dus door de drie partners opgevolgd. U zegt dat u ongerust bent. Maar zijn er nu concrete signalen vanuit die opvolging dat er echt een probleem dreigt? Of is het het algemene gevoel dat de prijzen stijgen en dat energieleveranciers in gevaar zouden kunnen komen? Of is het gevaar op dit moment al concreter, op basis van die onderzoeken die gevoerd zijn?
U zei dat u gesprekken aan het voeren was met Fluvius om ervoor te zorgen dat u klaarstaat wanneer een energieleverancier over de kop gaat. Dat kan ik alleen maar toejuichen. Tegen wanneer verwacht u een resultaat van die gesprekken, zodat u werkelijk klaar kunt staan?
De heer Tobback heeft het woord.
Minister, we horen heel graag dat het kabinet heel veel te zeggen heeft aan de VREG en aan Fluvius. We gaan dat meenemen voor het verslag.
Ik wil aansluiten met een misschien wat andere invalshoek bij die vraag. Het is inderdaad een terechte zorg om te kijken of er leveranciers failliet dreigen te gaan of in de problemen dreigen te komen. Dat zou een probleem zijn voor nogal wat klanten. Maar ik denk dat nogal wat klanten zich momenteel vooral ongelooflijke vragen stellen over hoe zij moeten reageren op alle communicatie die ze vanuit de leveranciers krijgen over de aanpassing van voorschotten en wat daarin de verstandige weg is om te volgen. Ik krijg die vraag toch slag om slinger en ik heb het gevoel dat daar vanuit onder meer de VREG, maar ook het beleid, iets meer richtlijn of sturing zou mogen zijn. Want nogal wat klanten zijn op dit moment echt zwemmende in een zee van: wat moet ik hier in godsnaam mee doen, waar kan ik mij aan verwachten, wat is de verstandige manier om te werken? Ik denk dat het beleid dat op dit moment niet alleen maar aan Test Aankoop moet overlaten, eerlijk gezegd, gezien de bedragen waar het in veel gevallen om gaat.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Het is een terechte vraag en een belangrijke problematiek. Ik hoor ook signalen uit het veld dat er leveranciers zijn die financieel in de problemen zitten, vandaar de soms zeer hoge verhoging van de voorschotten, omdat men nood heeft aan cash. En waarom heeft men nood aan cash? Omdat men niet op langere termijn energie heeft aangekocht en dus op de spotmarkt geconfronteerd wordt met bijzonder hoge prijzen.
Ik heb twee vragen, minister. Op federaal niveau is er het consumentenakkoord. Dat moet een aantal garanties bieden op bijvoorbeeld het niet zomaar ongebreideld verhogen van voorschotten. Is er overleg met uw federale collega, in eerste instantie bevoegd voor de consumentenzaken in dezen?
Er zijn dus wel wat leveranciers die financieel in de problemen dreigen te komen. We hebben met de ParticipatieMaatschappij Vlaanderen (PMV) een overheidsinstrument in handen om met waarborgen of andere financieringsinstrumenten bedrijven te helpen die eventueel in nood verkeren. Misschien kunnen we het PMV-instrumentarium ook inzetten om een aantal van die leveranciers overeind te houden, zeker als het structureel gezonde bedrijven zijn. Daar kunnen we dan misschien ook een aantal afspraken mee maken over de voorschotten van de consument en het onder controle houden van de kosten voor de consument in kwestie.
Kunnen we vermijden dat Fluvius als noodleverancier overspoeld wordt door grote groepen consumenten die plots op hen zijn aangewezen? Want ook Fluvius heeft natuurlijk geen voorzieningen getroffen om plots tienduizenden of honderdduizenden extra klanten op te nemen. Ze zouden ook op de spotmarkt terecht moeten voor het aankopen van energie, met alle prijseffecten ten gevolge daarvan. Dat zijn een aantal suggesties om het probleem aan te pakken.
Minister, ook onze fractie krijgt signalen dat energieleveranciers in financiële moeilijkheden zitten. Op federaal niveau zijn er nu inderdaad maatregelen die genomen worden, meer bepaald met betrekking tot de voorschotfacturen. In de energiewetgeving wordt bijvoorbeeld voorzien dat de consument de voorschotfactuur te allen tijde kan wijzigen. Dat is heel belangrijk. Maar de signalen zijn wel dat er inderdaad problemen zijn. Ik denk dus dat het belangrijk is om daar beleidshalve zeker rekening mee te houden en te kijken wat de federale overheid doet en wat wij hier op Vlaams niveau eventueel nog extra kunnen doen.
Minister Demir heeft het woord.
Ik begrijp de opmerking dat de consumenten niet goed weten wat ze moeten doen met die voorschotverhogingen: zijn we verplicht om daarop in te gaan, ja of neen? We weten dat een klant niet verplicht is om daarop in te gaan. Ik wou dat ook laten verduidelijken, maar ze zeggen ons dat de communicatie moet gebeuren door de federale minister van Consumentenzaken. Het is soms wat verwarrend in dit land. Maar dat was blijkbaar de reden.
Collega Bothuyne, wij kijken ook naar Gigarant. Ik ben het ermee eens om dat in te zetten. We zijn daarmee bezig. Alle mogelijke instrumenten die we kunnen inzetten om faillissementen te vermijden, zullen we ook inzetten. Daar zijn we mee bezig.
Uit het gesprek van vorige week bleek dat er wel een leverancier is met een betalingsachterstand. Gelet op herhaaldelijke laattijdige betalingen, overweegt Fluvius nu om de leverancier formeel in gebreke te stellen, conform de procedure die voorzien is. Op die basis kan de leverancier dan de kans krijgen om de betaling te regulariseren en zal Fluvius aan de VREG vragen om een bemiddeling op te starten. Dat is ons meegedeeld. Voor het overige zegt men ons bij de VREG – en ik mag ervan uitgaan dat het ook zo gebeurt – dat zij via betalingen bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) of andere knipperlichten de situatie op de voet volgen. Wij volgen dat ook op vanuit het kabinet.
We zijn nu aan het kijken om faillissementen te voorkomen door bepaalde middelen in te zetten. Maar stel dat we toch in zo'n situatie komen, dan moeten we vooral zien dat het organisatorisch behapbaar is. Er zal sowieso niemand in de kou worden gezet. Dat zal niet het geval zijn. De vraag is vooral hoe Fluvius dat als noodleverancier organisatorisch zal kunnen bolwerken. Als het over een kleine leverancier gaat, is dat allemaal niet zo problematisch, maar in andere gevallen wel. Dat is een heel belangrijk gegeven. En een tweede gegeven is natuurlijk het budgettaire.
De heer Aerts heeft het woord.
Bedankt voor de opvolging.
Er is terecht verwezen naar de voorschotten en de vele vragen om voorschotten te verhogen. Er zit nog één adder onder het gras. Misschien zijn er ook wel leveranciers die hun voorschotten verhogen om dan in de winter te proberen om andere, noodlijdende leveranciers over te nemen. Dat is een heel andere insteek. Maar ook dat is een mogelijke piste, dat eigenlijk de oorlogskas vergroot moet worden, in plaats van hun betalingsproblemen op te lossen. Dat is ook iets dat we zeker in het oog moeten houden.
Verder dank ik u, minister, voor uw antwoorden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.