Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
De heer Meremans heeft het woord.
Ik heb gehoord dat bij uw vraag een filmpje hoort?
Excuseer dat ik een beetje speciaal ben, maar ik wil dit filmpje even tonen omdat het knap is gedaan door de Deense overheid. (Marius Meremans laat het filmpje afspelen)
Voorzitter, ik wilde even aantonen hoe knap dit filmpje is gemaakt en op welke manier Denemarken dat aanbrengt. (Marius Meremans zet een fietshelm op)
Mijn vraag gaat over het dragen van een fietshelm. Ik heb er zelf een bij. Educatief is het belangrijk er ook zelf een op te zetten.
Ik heb in juli een uitzending gezien van Nieuwsuur waarin een neuroloog het had over zware, ernstige ongevallen met vooral hersenletsels bij gebruikers van elektrische fietsen. De Nederlandse fietsersbond is geen voorstander van een verplichte fietshelm, omdat het mensen misschien zal ontmoedigen om met de fiets te rijden. Maar dit is wel degelijk een probleem. Ik pleit er niet voor om de fietshelm overal te verplichten, maar het is toch veel veiliger om die te gebruiken, om te vermijden dat vooral oudere mensen en jongere kinderen daardoor ernstige letsels zouden oplopen.
Toen er sprake was van de helm voor wielertoeristen, was er ook veel tegenstand, maar nu zien we geen enkele wielertoerist zonder helm. Daarom lijkt het me evident om die fietshelm op de fiets, en zeker op de elektrische fiets, toch zoveel mogelijk te gebruiken.
Minister, hoe kijkt u naar het stijgend aantal letselongevallen bij fietsers? Welke bijkomende initiatieven zult u nemen om deze stijging om te keren?
Hoe staat u, in het licht van deze cijfers, tegenover een helmplicht?
Bent u zinnens bijkomende initiatieven te nemen om het dragen van een fietshelm te promoten? En dan kijk ik wel naar een grote nationale campagne.
Minister Peeters heeft het woord.
Mijnheer Meremans, ik dank u voor het mooie filmpje en voor de vragen. U mag de helm natuurlijk ophouden.
We hebben het in deze commissie al vaker gehad over het stijgend aantal letselongevallen bij fietsers. De cijfers zijn inderdaad niet goed. We zien vooral een stijging bij het aantal fietsongevallen. Die cijfers worden telkens vanuit verschillende invalshoeken benaderd. We moeten daar blijven inzetten op sensibilisering en educatie maar ook op infrastructuur, technologie en handhaving om de invalshoeken mens, voertuig en omgeving maximaal te kunnen vatten.
Ik heb al een aantal keer verwezen naar ons verkeersveiligheidsplan dat in de zomer is goedgekeurd. Daarin staat de actieve weggebruiker centraal en zijn 37 concrete maatregelen opgenomen, met een aantal maatregelen die specifiek betrekking hebben op de actieve weggebruiker die als een rode draad doorheen het hele verhaal loopt.
Die maatregelen moeten zorgen voor een maximaal veilig snelheidsregime, rekening houdend met voetgangers en fietsers. Lokale besturen kregen begin dit jaar een extra tool aangereikt die ze kunnen gebruiken om te bepalen welk snelheidsregime bij welke wegindeling aangewezen is. Daarnaast blijven we inzetten op een veilige, comfortabele, herkenbare en vergevingsgezinde fietsinfrastructuur. Verder krijgen conflictvrije en slimme lichtenregelingen absolute voorrang. We zorgen ook voor veilige schoolroutes en schoolomgevingen. En er is ook aandacht voor het subjectieve onveiligheidsgevoel van de weggebruikers.
Gevaarlijke punten op de dynamische lijst zullen sneller worden aangepakt. We stimuleren ook elke wegbeheerder om meer ruimte te geven aan fietsers en voetgangers.
Tot slot is ook handhaving belangrijk.
Daarnaast zetten we ook sterker in op een betere kennis van de verkeersregels bij alle verkeersdeelnemers, en van de vaardigheden en de risicoperceptie. We zullen ook blijven inzetten op sensibiliseringsacties voor specifieke doelgroepen en de nodige informatie ter beschikking stellen van alle opleidingen die voorhanden zijn.
Ik sta volledig achter het promoten van de fietshelm. Sensibiliseringsacties om het gebruik van de helm te promoten, lijken me een goede zaak, maar meerdere stakeholders raden aan het gebruik van de fietshelm niet te verplichten omdat het wel eens een effect zou kunnen hebben op de modal shift. Het dragen van een fietshelm als dusdanig zal ook niet voorkomen dat er ongevallen gebeuren, maar het zal natuurlijk wel een impact hebben op de ernst van de hersenletsels die men kan oplopen bij ongevallen. Dit is echter de verantwoordelijkheid van elke weggebruiker. Bij wie een helm draagt, zal de ernst van het letsel eerder beperkt zijn, maar het is natuurlijk de verantwoordelijkheid van elke weggebruiker om alle nodige veiligheidsmaatregelen te nemen en er in eerste instantie voor te zorgen dat er geen ongevallen gebeuren.
Ik sta natuurlijk wel volledig achter de promotie en de sensibiliseringscampagne. We zullen straks een foto maken van u met uw helm op en misschien kunnen we die wel gebruiken voor de campagnes. Of we maken een foto van alle parlementsleden met een helm op. Alleszins maken we werk van sensibilisering.
De heer Meremans heeft het woord.
Minister, ik begrijp ergens wel uw argumentatie, ook al zijn er Europese landen waar jongere kinderen tot 12 jaar soms worden verplicht om een helm te dragen. We kunnen Nederland natuurlijk ook niet vergelijken met Vlaanderen. Nederland staat inzake fietsinfrastructuur, fietscultuur en conflictvrije kruispunten al wat verder dan Vlaanderen, maar ik verwijs toch naar het Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) in Nederland, dat de link legt tussen een uitgebreide promotiecampagne en het gebruik van de helm. Ik vind dat we echt een campagne moeten voeren. We moeten werken aan die doelgroepen, waardoor het vanzelfsprekend wordt dat bijvoorbeeld een kind een helm draagt. Hetzelfde geldt voor de senioren. We moeten hen niet betuttelen, maar ik denk wel dat een uitgebreide, goed gemaakte promotiecampagne met een beetje humor en met media-aandacht effect zal hebben. In Duitsland hebben ze dat ook gedaan. Daar hebben ze grote pancarten gemaakt van lingeriemodellen in lingerie met fietshelmen op. Daar is dan een hele discussie over seksisme ontstaan. Misschien werd er meer gekeken naar andere lichaamsdelen dan naar het hoofd waarop de helm bevestigd was. Dit zijn volgens mij toch wel belangrijke elementen.
Er zijn ook een aantal lokale initiatieven geweest. In 2020 is een jongeman overleden die normaal een helm droeg en zijn helm die dag vergeten was. Zijn vrienden van de scouts in Denderleeuw hebben toen overal promotie gemaakt om die helm toch te gebruiken.
Minister, ik ben blij dat u daarvoor openstaat en ik hoop dat we binnenkort of volgend jaar een nationale campagne mogen verwachten die gericht is op het promoten van de fietshelm.
Mevrouw Fournier heeft het woord.
Met alle respect, collega Meremans, maar ik ga uw helm niet opzetten. U wilt niet zien hoe mijn kapsel eruitziet nadat ik een helm heb opgezet. Ik hou mijn helm voor lange afstanden en voor de koersfiets.
De discussie over het al dan niet verplichten van de fietshelm is hier al meermaals aan bod gekomen. Ik denk dat u ons standpunt kent. Wij zijn tegen een verplichting, omdat we denken dat dit mensen te veel zal afschrikken om hun fiets te gebruiken. Sensibiliseren vind ik wel een goed idee en u hebt daar ook zelf naar verwezen. Ik vind dat filmpje trouwens prachtig gemaakt. Misschien is het een idee om ook op sociale media of met dergelijke filmpjes de mensen meer aan te zetten tot het gebruik van de fietshelm.
Wat mijn fractie het belangrijkste vindt, zijn veilige fietspaden. We hebben die discussie in de commissie ook al heel vaak gevoerd. Voor ons zijn veilige fietspaden prioritair. Wanneer de fietspaden veiliger worden gemaakt, zullen mensen gemakkelijker de fiets nemen. Dus, geen verplichting maar wel sensibiliseren.
De heer Bex heeft het woord.
Minister, wanneer we een dergelijke campagne voeren, moeten we goed nadenken over wat we precies doen. Ik heb al twee uitersten gehoord: fotomodellen versus Marius Meremans.
Ik denk dat het slim is om een helm te dragen. Mensen zijn ook slim en zijn, zoals mevrouw Fournier zegt, in staat om zelf af te wegen voor welke verplaatsing ze het beste een helm kunnen dragen. Sensibiliseren om het dragen van de helm te promoten is zeker een goede zaak, maar ik wil ook een aantal bedenkingen formuleren. Zo kan een verplichte fietshelm ertoe leiden dat minder mensen gaan fietsen. Daarnaast kan, en dat is nog niet gezegd, het dragen van een helm ook een vals gevoel van veiligheid geven. Ik draag een helm wanneer ik met de fiets door Brussel rijd en ik merk dat ik soms een groter risico neem als fietser dan wanneer ik geen helm draag. En dat blijkt niet alleen voor mij te gelden. Dat is een element dat we ook in overweging moeten nemen.
Daarnaast denk ik dat een belangrijke factor voor de veiligheid van fietsers ‘safety in numbers’ is. Hoe meer fietsers er rijden, hoe zichtbaarder ze zijn. Een voorbeeld is de Turnhoutsebaan, die een fietsstraat wordt. Wanneer men alleen rijdt, proberen auto’s je voorbij te steken. Wanneer men met tien rijdt, weten automobilisten dat ze achter jou moeten blijven. De kernoplossing voor de veiligheid van fietsers ligt dus in een veilige infrastructuur, maar ook in meer mensen op de fiets krijgen. En als we middelen hebben om campagne te voeren, minister, zou ik die eerder inzetten om de Vlaming massaal op uw fietspaden te krijgen eerder dan voor het promoten van de helm. Maar misschien zijn ze ook allebei mogelijk.
Ik heb nog een aanvullende vraag. Vandaag beschikken we over weinig cijfers over het gebruik van de helm. We weten eigenlijk niet goed hoeveel fietsers en elektrische fietsers een helm dragen. Voor we campagne voeren, is het misschien interessant zicht te krijgen op die cijfers. Bent u van plan om daar onderzoek naar te doen of anderen aan te sporen om dat te onderzoeken?
De heer Brouns heeft het woord.
Ik wil me kort aansluiten bij deze vraag. Ik denk dat iedereen het erover eens is dat we zoveel mogelijk mensen op de fiets willen krijgen en dat de fietsinfrastructuur daarvoor een basisvoorwaarde is. Ik denk dan in eerste instantie aan onze jongeren. Jong geleerd is oud gedaan. Hoe vroeger we kinderen op de fiets krijgen, hoe beter en ook hoe langer ze dat later zullen blijven doen.
Het onderwijs speelt daar volgens mij een cruciale rol in. We zien dat scholen vandaag inzake verkeerseducatie maximaal hun rol opnemen. Ze gaan aan de slag met ouderraden, ouders, leerkrachten om veiligere schoolroutes uit te werken. Route2school is op dat vlak een mooi initiatief van het Instituut voor Mobiliteit (IMOB) van de Universiteit Hasselt. Ik denk dat daar een cruciale rol voor hen is weggelegd.
Ook de gele hesjes hebben een hele evolutie meegemaakt. Ik zie ook thuis dat het niet altijd gemakkelijk is om dat gele hesje te verplichten, maar het is natuurlijk cruciaal. De helm is een soortgelijk verhaal. Mijn vraag is dan ook, minister, in welke mate u in afstemming of relatie met het onderwijs, de helm maar ook andere preventieve maatregelen zult nemen, al dan niet in een campagne?
Minister Peeters heeft het woord.
Ik denk dat alle neuzen in dezelfde richting staan. Niemand is voor het verplichten van de helm. Dat is ook heel moeilijk inzake handhaving: welke sanctie moeten we daaraan koppelen? Maar iedereen roept wel op om massaal in te zetten op meer fietsers en een veilige infrastructuur en een sensibiliseringscampagne te voeren over het dragen van de fietshelm. Het is de enige vorm van zelfbescherming voor fietsers en is heel belangrijk om hersenletsels te voorkomen.
Ik denk dat we vooral moeten proberen om een gewoonte te maken van het dragen van de helm, ongeacht hoe het kapsel er nadien uitziet en ongeacht het feit dat sommigen misschien meer risico's durven te nemen wanneer ze een helm dragen. Het zijn elementen die misschien wel meespelen, maar toch zullen we die weerstand moeten doorbreken om zoveel mogelijk mensen aan te moedigen om een helm te dragen zonder er een verplichting van te maken.
We doen dat inderdaad, collega Brouns, via onder andere de scholen. De Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV) neemt sowieso heel wat initiatieven voor fietsopleidingen en dergelijke, zeker in de lagere scholen. Daar wordt het dragen van de helm ook altijd gepromoot. Ik weet uit praktijkervaring dat ook jeugdbewegingen bij het maken van een fietstocht het dragen van de helm stimuleren met het oog op de veiligheid. In die zin wil ik nog meer inzetten op sensibilisering. Elke fietscampagne die wij voeren, gebeurt ook telkens heel duidelijk met mensen die een fietshelm dragen. We doen dat dus al, maar we kunnen daar nog meer op inzetten. In die zin vindt u in mij zeker een bondgenoot en zullen we verder bekijken hoe we daar nog meer acties rond kunnen voeren.
Het gebruik van attractieve filmpjes op sociale media zal inderdaad vaak meer helpen dan grote borden langs onze gewestwegen, waar minder fietsers aanwezig zijn. Ik denk dat we heel gericht moeten zoeken naar campagnes die mensen aanspreken en hen erop attent maken dat het dragen van een fietshelm een enorme meerwaarde kan zijn, zonder dat we hen daartoe verplichten.
De heer Meremans heeft het woord.
Minister, dank u wel. Voor de dames onder ons: in 2017 is er een artikel verschenen in Fiets Magazine: ‘Vijfmaal haarstijlen voor onder je fietshelm’. Er is de gedraaide, opgestoken staart, de gevlochten paardenstaart, allerlei lage knotjes en dergelijke. Met andere woorden, er is een hele markt voor, dames. Het kapsel blijft gewoon oké, zelfs na een rit met de fietshelm. Ik geef het gewoon mee ter ondersteuning.
Minister, dank u wel voor uw antwoord. Niemand is voor een verplichting. Maar ik vind het wel belangrijk dat we het promoten. Echt waar. U hebt allemaal gelijk: is dat een garantie dat er geen ongelukken gebeuren? Neen, uiteraard niet. Fietsinfrastructuur, goede fietspaden, conflictvrije kruispunten zijn belangrijk, daarmee ben ik het eens. Maar toch vind ik dit een element dat we moeten meenemen. Ik ga die vanaf nu ook altijd dragen op de gewone fiets. Daar zal vanaf nu ook wel op worden gecontroleerd in mijn eigen stad, nadat ze dit hebben gezien.
Ik kijk in elk geval uit naar die campagne. Ik hoop echt dat ze met een leuke campagne kunnen uitpakken en dat we als commissie Mobiliteit daaraan onze steun verlenen. En dat kan natuurlijk ook allemaal met een leuk filmpje. Ik dank u.
De vraag om uitleg is afgehandeld.