Verslag vergadering Commissie voor Onderwijs
Verslag
De heer Daniëls heeft het woord.
Collega’s, het is inderdaad goed dat we opnieuw live kunnen debatteren. Ik weet niet of alle collega’s al weten dat het opnieuw livevergaderingen zijn. In elk geval is het fantastisch dat we hier opnieuw samen zijn.
Collega’s, minister, de vraag over de studentenmigratiewet die ik heb ingediend dateert al van 7 juli, maar staat nu op de agenda. Toen was het nog een wetsontwerp. Ondertussen is het al een wet geworden, maar daarom is mijn vraag niet minder relevant.
In het verleden zijn we al een aantal keren geconfronteerd geweest met frauduleuze studentenmigratie uit verschillende regio’s. De laatste tijd ging het in het nieuws over studenten uit Kameroen, maar ook uit andere regio’s komen studenten naar Vlaanderen om te studeren. Momenteel bestaat de helft van de studentenmigratie uit studenten van Kameroen. In 2020 waren er niet minder dan 1490 studenten die hier zijn komen studeren. Er was ook een veelvoud aan personen die toen geweigerd werden: 2457 werden geweigerd. Dat zijn toch niet onbelangrijke cijfers van die studentenmigratie.
We hebben hier ook nog gedebatteerd over studentenmigratie in het hoger beroepsonderwijs 5 (hbo5). U herinnert zich nog die Indiase studenten die via een Indiase tussenpersoon naar hier werden gehaald om een opleiding te volgen. We moesten ons toch vragen stellen over dat studeren en of er geen andere voorwendsels waren om naar hier te komen. Minister Weyts, u hebt er ook verder onderzoek naar laten doen en ook reeds informatie aan de juridische instanties bezorgd. In het verleden hebben we met de N-VA ook al vragen gesteld over de werkelijke bedoelingen van een aantal Chinese studenten. Toen was dat aan de KU Leuven. Er is toen ook ingegrepen, ook door de universiteit. Studentenmigratie kan positieve aangelegenheden hebben, maar helaas zijn er ook regelmatig minder goede bedoelingen bij de studentenmigratie.
Om de frauduleuze studentenmigratie aan te pakken, kwam staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi met een zogenaamde 'studentenmigratiewet'. Het betreffende wetsontwerp werd op 24 juni voor het zomerreces besproken in de plenaire vergadering en werd ondertussen ook goedgekeurd. De wet impliceert een garantiestelling waarbij een familielid garant staat voor de financiële redzaamheid van de student hier. Collega’s, dit moet me toch van het hart: het tempo waarop die wet door het federaal parlement is gejaagd, doet toch enigszins de wenkbrauwen fronsen.
Bij de KU Leuven en de Universiteit Gent wordt reeds enkele jaren gewerkt met een geblokkeerde rekening van 10.000 euro per studiejaar. Dat zorgt ervoor dat de financiële situatie van de studenten gecontroleerd kan worden en dat de instroom van studenten beperkt wordt om althans diegenen die het echt willen de kans te geven, maar om diegenen die andere doelen hebben tegen te houden. Ook de andere Vlaamse universiteiten zouden hierover een standpunt innemen.
Minister, was u op voorhand op de hoogte dat over die wet gestemd zou worden? Met ander woorden: was u betrokken bij het wetsontwerp, bij de totstandkoming? Is er overleg geweest?
Welke invloed heeft de wet op het uitoefenen van de Vlaamse bevoegdheden? Want het gaat uiteraard wel over studenten hoger onderwijs. Moeten er bijgevolg ook aanpassingen gebeuren, hetzij aan de Codex Hoger Onderwijs, hetzij aan wat er bij onze Vlaamse instellingen gebeurt?
Indien de garantiestelling niet werkt en de studentenkosten niet betaald worden, welke gevolgen heeft dit dan voor de universiteiten en instellingen hoger onderwijs die niet werken met dergelijk geblokkeerde rekening?
In welke mate biedt de wet garanties dat we niet meer in situaties terechtkomen, zoals in het verleden, inzake misbruik van het statuut van studentenmigratie?
Minister Weyts heeft het woord.
Ik ben inderdaad op de hoogte dat de wet betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, en meer bepaald daarin hoofdstuk 3 ‘studenten’, gewijzigd is op 11 juli 2021 – wij vierden dan feest, niet overal – en in werking trad op 15 augustus.
Nu, dat initiatief kwam mij ter ore. Ik heb vervolgens contact opgenomen met het kabinet van de staatssecretaris en er heeft ultiem nog overleg plaatsgevonden, aangezien die wet mogelijk een serieuze impact heeft op de instellingen en de studenten van het hoger onderwijs. Het onderwijsbeleid moet ter zake niet aangepast worden. De Vlaamse hogeronderwijsinstellingen zijn eigenlijk nagenoeg autonoom bevoegd voor hun toelatingsbeleid, dus ook voor de toelatingsprocedures, zolang dat strookt met de bepalingen in onze Codex Hoger Onderwijs. De wet laat toe dat de instellingen mogen kiezen om al dan niet te blijven werken met een geblokkeerde rekening en/of andere garantiemaatregelen. Voor de hogescholen en universiteiten is er weinig risico op financiële verliezen, aangezien het inschrijvingsgeld aan de start moet worden betaald. Als huurgelden of ziekenhuiskosten bijvoorbeeld onbetaald blijven, dan heeft dat wel gevolgen voor de schuldeiser, die de kosten dan moet recupereren. Je kunt je inbeelden dat dat niet eenvoudig is, bij een insolvabel persoon. Een geblokkeerde rekening geeft ook het meest garantie in zo’n geval.
Garantiemaatregelen worden nu in de wet betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen gedetailleerd bepaald, zoals onder meer het voorleggen van een document dat aantoont dat de student voldoende bestaansmiddelen heeft of een verbintenis tot tenlasteneming is aangegaan.
De federale minister, of zijn gemandateerde, kan een aanvraag weigeren of kan de verblijfskaart intrekken of niet verlengen indien de student geacht wordt een bedreiging te vormen voor de openbare orde, de volksgezondheid, of voor de nationale veiligheid.
Ook kan die aanvraag geweigerd worden indien de student valse of misleidende informatie, valse of vervalste documenten heeft gebruikt, fraude heeft gepleegd of andere onwettige middelen heeft gebruikt die bijdragen tot het verkrijgen van het verblijf.
Mocht er een bewijs zijn, of ernstige en objectieve redenen, om vast te stellen dat het verblijf andere doeleinden zou dienen dan de studies, dan kan de aanvraag ook worden geweigerd.
De coronacrisis heeft ons geleerd dat het voor een groep van internationale studenten niet bepaald gemakkelijk is om hier zonder bijkomende vakantiejob te studeren. Via de studentenvoorzieningen vernamen we dat zij het bijzonder moeilijk hadden om rond te komen. De crisis heeft op dat vlak tot schrijnende persoonlijke situaties geleid. Indien er gewerkt zou worden met een geblokkeerde rekening, dan kun je dergelijke situaties voorkomen.
We weten ook dat het voor studenten die hun studies combineren met werken, niet gemakkelijk is om te slagen voor hun studies binnen een redelijke termijn. Voor de groep van buitenlandse studenten is dat zo mogelijk nog moeilijker. Gelet op de taalkloof komen zij ook niet altijd in de meest ideale jobs terecht. Door gebruik te maken van de geblokkeerde rekening bescherm je de studenten daartegen en kunnen zij zich veel meer gaan toeleggen op hun studies. Daarvoor zijn ze natuurlijk naar hier gekomen.
Vooral uit het koninklijk besluit (KB), het uitvoeringsbesluit, zal moeten blijken welke garanties er zijn om misbruiken te voorkomen. In dat KB kan ook de studievoortgang bekeken worden. Ik denk dat dit een van de meest effectieve manieren is om fraude te detecteren en tegen te gaan. Hierover is mijn kabinet in overleg met het kabinet van de staatssecretaris.
De heer Daniëls heeft het woord.
Dank u wel voor uw antwoord, en ook bedankt omdat u, toen u hoorde van die wet, zelf proactief contact opgenomen hebt met het kabinet van staatssecretaris Mahdi. Ik vind het wel jammer dat er niet op voorhand van bij hen een uitnodiging kwam. Maar het is goed dat u daar dan toch alert op gereageerd hebt.
Ik begrijp dat u zegt dat die geblokkeerde rekening heel wat voordelen biedt. Vanuit de N-VA-fractie willen we dat eigenlijk onderschrijven, niet het minst om de studenten zelf te beschermen tegen potentiële mensenhandel. Want we mogen dat niet vergeten: als die geblokkeerde rekening er is, dan neem je eigenlijk de appetijt weg om vormen van studentenhandel of mensenhandel op te zetten. Ik denk dus dat we er bij de uitwerking van het KB vanuit Vlaanderen – en het zou goed zijn mochten we dat hier kamerbreed kunnen doen – moeten op aandringen dat die geblokkeerde rekening in het KB wordt opgenomen, zodat het voor alle buitenlandse studenten in alle instellingen van hoger onderwijs hetzelfde is. Dat is één.
Het tweede punt betreft de studievoortgang. Collega’s, we zijn in Vlaanderen zelf bezig om onze Vlaamse studenten aan te moedigen om een goede studievoortgang te doen, om aan studies te beginnen waar er ook een zekerheid op slagen is. Denk maar aan de ijkingsproeven, de toetsingsproeven en dergelijke meer. Dan lijkt het mij niet meer dan logisch dat we dat ook doen voor studenten die hier willen komen studeren. Heel veel andere landen zijn vrij streng in wie ze toelaten. Zij kiezen wie wel en wie niet. Onze instellingen hoger onderwijs hebben daar een zekere autonomie in, maar ik wil er toch op wijzen dat we daarop moeten inzetten. Ook daar kan die geblokkeerde rekening een oplossing zijn. Als de studievoortgang wordt opgenomen in het KB, lijkt me dat ook een goede zaak.
Een laatste punt is kennis van de taal. Ik kan dat niet genoeg benadrukken. In ons hoger onderwijs is de onderwijstaal nog altijd het Nederlands. Ik stel vast dat als Vlaamse studenten op Erasmus gaan, zij het jaar voordien al beginnen bij het Centrum voor Levende Talen en dergelijke meer om maximaal de taal te leren van het land waar ze naartoe gaan. Ik denk dat dat ook een element is dat we moeten meenemen. Dus, minister, als u verder in overleg gaat over de uitvoeringsbesluiten, willen we u vanuit de N-VA-fractie vragen om daar nadruk op te leggen.
De heer Slagmulder heeft het woord.
Minister, dit is een terechte vraag van de collega. Een tijdje geleden hebben wij vanuit de Vlaams Belangfractie ook al verschillende vragen gesteld in verband met frauduleuze praktijken, onder andere vanuit Kameroen. Collega Daniëls heeft een aantal cijfers gegeven, maar uit cijfers van de Dienst Vreemdelingenzaken van 2020 blijkt ook dat er al 177 keer een bevel werd uitgevaardigd aan zogenaamde studenten uit Kameroen om het land te verlaten. Dat is 3 keer meer dan de jaren ervoor.
Minister, dat buitenlandse studenten naar hier komen omdat ze een bepaalde meerwaarde voor onze maatschappij zouden kunnen betekenen, klinkt misschien goed, maar we mogen natuurlijk ook niet naïef zijn. Studenten die naar hier komen, moeten hier zijn om de juiste redenen. Ze mogen het studentenstatuut niet misbruiken om nadien in de illegaliteit te verdwijnen of om te komen profiteren of, in het geval van bijvoorbeeld Chinese studenten, om hier kennis te komen vergaren met minder goede bedoelingen.
Daar moet dus streng en voldoende op gecontroleerd worden. Daarom moeten de juiste mechanismen worden ingebouwd. Ik vrees ook dat die garantiestelling, zoals voorzien in de studentenmigratiewet, niet zal werken, integendeel. Als er zich problemen zouden voordoen, begin dan maar eens dat familielid in Kameroen van die zogezegde student vanuit Vlaanderen tot de orde te roepen. Ik vrees dat die al snel verdwijnt in de woestijn.
Daarom, minister, denk ik dat het systeem van de KU Leuven en de Universiteit Gent, die met een geblokkeerde rekening werken, inderdaad een goed systeem is. Dat zou inderdaad beter ingevoerd worden in alle hogeronderwijsinstellingen in Vlaanderen die met dergelijke buitenlandse studenten te maken hebben. Daarom doen wij de oproep om de nodige stappen te ondernemen, zodat dat in heel Vlaanderen ingevoerd wordt.
De heer Warnez heeft het woord.
Voor de duidelijkheid: het doel van die wet is natuurlijk niet de studentenmigratie te beperken, maar wel ervoor te zorgen dat die derdelandse studenten voldoen aan de voorwaarden van studentenverblijf, om die via een efficiënte en transparante procedure het recht op verblijf als student toe te kennen, maar uiteraard ook die slechte en frauduleuze gevallen eruit te halen en die te weigeren. We zijn dus zeker tevreden dat de minister dat mee ondersteunt. Dat is terecht. Ik denk dat we vanuit Vlaanderen mee moeten nadenken en mee moeten wegen op de uitvoering en dus op het KB.
Daarnaast hebben Vlaanderen en de minister uiteraard eigen bevoegdheden. De minister heeft dat al getoond. Hij heeft kordaat opgetreden in het kader van de toestanden bij de hbo5-opleiding met Indiase studenten. De minister heeft zelf fraude-instrumenten in handen, zoals er nauwlettend op toezien dat er bij het hoger onderwijs steeds is voldaan aan de taalvereisten voordat iemand zich kan inschrijven. Mijn vraag aan de minister is daar hoe hij die bevoegdheid nu uitoefent met de toestand die collega Daniëls heeft geschetst. Is dat nu scherper of anders?
Collega Daniëls, ik had eerst gedacht om te zeggen dat uw eerste vraag wat conflictueus was, maar ik heb dat veranderd in tendentieus, want u weet natuurlijk ook wel dat fraude aanpakken gaat over zoveel mogelijk poortjes dichtdoen. Ik verdenk u er uiteraard niet van dat u zo kort door de bocht zou redeneren en ik verdenk u er uiteraard ook niet van dat u vindt dat Vlaanderen op zijn lauweren zou moeten rusten, de eigen onderwijsbevoegdheden niet zou moeten uitoefenen en enkel zou moeten rekenen op de federale overheid. Ik hoop dat ik toch mag concluderen dat u ook tevreden bent dat de federale overheid Vlaanderen wil ondersteunen in de strijd tegen fraude in het hoger onderwijs.
De heer Danen heeft het woord.
Ik denk dat studentenuitwisseling in de meeste gevallen een heel verrijkende ervaring is. We mogen ook niet vergeten dat er elk jaar heel wat Vlamingen, tienduizenden, naar Europese partnerinstellingen gaan, maar ook naar instellingen in Amerika, hier en daar in Afrika, maar ook naar het Oostblok. Het is dus zo dat het in twee richtingen werkt.
Ik besef dat het daar hier niet over gaat, over mensen die we van hieruit uitsturen. Het gaat over studenten die van elders naar hier komen. Ook dat is in vele gevallen een verrijking. Het is dus jammer om vast te stellen dat er enkelingen zijn die daar misbruik van maken. Het is dus goed dat er een wet is die probeert daar paal en perk aan te stellen. Zoals de heer Warnez zegt, is het moeilijk om alle poorten te sluiten, maar het is wel goed dat er hier en daar wordt vermeden dat mensen met minder goede bedoelingen naar hier komen.
Minister, ik heb gemerkt dat heel wat instellingen nu al proberen inspanningen te doen om ervoor te zorgen dat studenten met de juiste bedoelingen naar hier komen. Ik heb u ook horen zeggen dat die wet heel wat impact zal hebben op hogescholen en universiteiten. Ik had graag gehad dat u dat wat meer verduidelijkt. Denkt u dat dit een afradend effect zal hebben op studenten met goede bedoelingen? Wat bedoelt u precies met wat u hebt gezegd?
Minister Weyts heeft het woord.
Wat de huidige stappen betreft, denk ik dat er op het vlak van hogeronderwijsbeleid en toelatingsbeleid geen directe gevolgen zijn, maar er wordt wel een rechtsbasis gecreëerd waarbij de uitvoeringsbesluiten bepalend zullen zijn. Voor ons is het heel belangrijk om ervoor te zorgen dat malversaties, dat misbruiken, dat fraude absoluut worden vermeden, net om te kunnen garanderen dat bonafide buitenlandse studenten toegang blijven krijgen tot ons hoger onderwijs. Als je dat systeem wilt behouden, moet je ervoor zorgen dat de mazen in het net zo klein mogelijk zijn. Er wordt nog altijd vastgesteld dat er misbruiken zijn. Net daarom moeten we ervoor zorgen dat er in het uitvoeringsbesluit de nodige aandacht is voor het sluiten van die mazen. Dat wil dus zeggen: regels met betrekking tot de geblokkeerde rekening, met betrekking tot taalkennisvereiste en controle via de studievoortgang. Dat zijn allemaal elementen die erin vervat moeten zitten, net om het systeem en de toegang van buitenlandse studenten tot ons hoger onderwijs in stand te kunnen houden.
De heer Daniels heeft het woord.
Mijnheer Warnez, u moet mij er zeker niet van verdenken dat ik in de wet geen goede aanzetten vind, maar ik hoop u er niet van te moeten verdenken dat er in de wet goede aanzetten zitten maar dat die in het KB niet worden dicht geschreven. Ik hoop dat u aan uw staatssecretaris meegeeft om wat we hier hebben besproken, zwart op wit, volledig dicht te schrijven in het betreffende KB.
Ik soms het nog even op. Ten eerste, binnen de voorwaarden in het kader van studievoortgang, niet eindeloos maar met een echte cadans: opname zestig studiepunten en dergelijke zaken. Dus, echt de cadans erin steken. Ten tweede dat de geblokkeerde rekening een verplichting wordt en dat die volgestort moet zijn voordat men nog maar kan komen. Ten derde, dat er voorafgaand aan het komen naar een Vlaamse instelling taalkennis Nederlands moet worden bewezen. Dat zouden heel goede elementen zijn. Ik zal u er ook niet van verdenken dat u die niet wilt en ik reken erop dat u dit dus zult bepleiten, in het belang van onze instellingen hoger onderwijs, in het belang van een studiemigratie van studenten uit een ander land met potentie om te slagen, en zodat – en dat vind ik het belangrijkste – al wie op een of andere manier een vorm van mensenhandel via studentenmigratie wil opzetten, ziet dat het onmogelijk wordt om dat kanaal te gebruiken.
Minister, blijf daarop wegen, blijf daar proactief de staatssecretaris op aanspreken, in het belang van de studenten die niet het slachtoffer mogen worden van mensenhandel, in het belang van onze instellingen hoger onderwijs.
De vraag om uitleg is afgehandeld.